قناعت و نقدپذیری؛ دو ویژگی منتظر امام زمان(عج)

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن مُلایی، مدیر گروه اخلاق و تربیت مرکز تخصصی مهدویت در گفت‌وگو با ایکنا از چهار محال‌وبختیاری در رابطه با ویژگی‌های منتظر، بیان کرد: اگر شخصیت منتظر امام زمان(ع) را بررسی و معیارهای انتظار را واکاوی کنیم، به ویژگی فوق‌العاده‌ای به نام «قناعت» می‌رسیم.

وی با بیان اینکه قناعت هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارد، ادامه داد: قناعت از یک منظر برای منتظر امام زمان(عج) بسیار پسندیده است و آن هم زمانی است که منظور از قناعت را امور دنیوی و منافع شخصی در نظر بگیریم که از این منظر، منتظر امام زمان فردی قانع است و سعی می‌کند به حداقل‌ها وضرورت‌ها اکتفا کند برای اینکه هدف بزرگی مدنظر دارد و می‌داند که صرف انرژی برای متاع دنیوی باعث محرومیت از رسیدن به آرمان‌های بزرگش خواهد شد.

حجت‌الاسلام ملایی به جنبه معنوی قناعت اشاره کرد و افزود: منتظر امام زمان(عج) از لحاظ معنوی قانع نیست بلکه شخصیتی بسیار حریص در امور و اهداف معنوی است.

وی ادامه داد: چون منتظر امام زمان(عج) افق بلندی را در نظر دارد و خواستار رسیدن به این افق است، به هیچ وجه به داشته‌هایش در مسیر رسیدن به اهداف مربوط به ظهور قانع نیست بلکه حرص و ولع او برای رسیدن به اهداف زیاد است به طور مثال شخص منتظر علم و معارف زیادی دارد که هرگز به این دانش قانع نیست و می‌خواهد این دانش را افزایش دهد.

این کارشناس مهدویت تصریح کرد: منتظر امام زمان(عج) به هر مرتبه از معارف که برسد نمی‌ایستد و می‌خواهد به مراتب بالاتر معنویت برسد، زیرا می‌داند کسانی جزو یاران آن حضرت هستند که در اوج قرار گیرند.

منتظر در امور معنوی حریص است

حجت الاسلام مولایی اظهار کرد: لذا یاران حضرت نگاه مثبت و منفی به عنصر قناعت دارند، نگاه مثبت این است که منتظر را در امور دنیوی بسیار قانع می‌بینیم اما در امور معنوی و مسائل مهدوی او را حریص می‌بینیم.

وی ادامه داد: از این صفت قناعت یاران حضرت می‌توان یک صفت دیگر یعنی نقدپذیری را نیز برای یاران امام زمان(عج) استخراج کرد، زیرا یک منتظر واقعی تمام سعی‌اش بر این است که از سرمایه‌های خود استفاده کند و به اندازه توانش به اهداف امام زمانی‌اش برسد و قبول دارد که شاید میزان آگاهی و اطلاع او کافی نیست و همین عدم اطلاعات او در حوزه‌های مختلف وی را به این فکر وا می‌دارد که نکند در خلال رفتارها و کردارهایش نقصی وجود داشته باشد.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: به همین دلیل نه تنها شخص منتظر نقد دیگران را رد نمی‌کند بلکه بسیار نقدپذیر است، درواقع معیار او حدیث حضرت علی(ع) است که می‌فرماید: نصیحت‌کننده خیرخواه و مشوق، محبوب‌ترین مردم در نظرتان باشد، که منتظر حضرت به این نکته توجه دارد.

وی به رساله حقوق امام سجاد(ع) در رابطه با حق نقدکننده اشاره کرد و افزود: ایشان می‌فرماید :«حق نصیحت‌کننده بر تو آن است که نسبت به او نرم‌خو باشی و به نقد و نصیحتش گوش دهی اگر سخنش درست بود بپذیری و خدا را شکر کنی و اگر نابه‌جا بود نپذیری»، لذا به‌نظر می‌رسد که یک منتظر واقعی این حق را خوب رعایت ‌کند.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: منتظر واقعی امام زمان(عج) در مورد انتقادهایی که افراد به او می‌کنند موضع‌گیری و خود را محروم نمی‌کند، زیرا به وضعیت موجود قانع نیست و به دنبال یک افق مطلوب است و نقد ناقدان را می‌پذیرد.

وی با مطرح کردن این سؤال که آیا تنها باید به نقد دوستان و کسانی که تعلق خاطر به ما دارند توجه کنیم یا به نقد دشمنان نیز باید توجه کنیم؟ تصریح کرد: هر کسی که می‌خواهد شخص دیگری را نقد کند باید اخلاق نقد کردن یعنی ویژگی‌های منصف، مشفق و دلسوز بودن را داشته باشد.

حجت‌الاسلام ملایی تصریح کرد: اما اگر کسی این صفات را نداشته باشد و یا حتی دشمنتان بخواهد شما را نقد کند نباید به دلیل دشمنی نقدش را کنار گذاشت، آنچه از روایات به دست می‌آید این است که باید به مطلب شخص دقت داشت که اگر واقعاً نکته بیان شده به عنوان عیب در وجودتان است باید ترمیم و اصلاح شود و اگر این سخن نادرست باشد، آن‌را نمی‌پذیرید.

وی به حدیثی از امام باقر(ع)اشاره کرد و ادامه داد: ایشان فرمودند: «از کسی پیروی کن که از روی خیرخواهی و نصیحت تو را می‌گریاند نه از کسی که فریبکارانه تو را می‌خنداند»، اگر این نکات زیبای سخنان ائمه(ع) را مدنظر قرار دهیم، به عنوان یک منتظر واقعی رشد بالایی خواهیم داشت.

حجت‌الاسلام ملایی تصریح کرد: از صفات شخصیتی منتظر امام زمان این است که در امور دنیوی به آنچه که منفعت شخصیتی خود در آن است فرد قانعی است اما در بعد معنوی بسیار حریص است در همین راستا شخص کاملاً نقد پذیر خواهد بود که نقد‌های خوب را می‌پذیرد و نقص‌های ناصواب را ناشنیده می‌گیرد.

لزوم رعایت انصاف در نقد

وی گفت: این نکات بدان معنا نیست که در یک افق آرمانی تنها به مسائل کلان دقت کنیم و واقعیت‌ها را مد نظر قرار ندهیم بلکه همه کسانی که نقد را انجام می‌دهند در عین حال که هدف را مدنظر قرار می‌دهند باید انصاف هم داشته باشند.

مدیر گروه اخلاق و تربیت مرکز تخصصی مهدویت ادامه داد: در حقیقت منتظرانی که نقد می‌کنند باید واقعیت‌ها را ببینند و با توجه به واقعیت‌های موجود و توانایی‌ها و استعدادهای شخص او را نقد کنند تا این انتقاد یک انتقاد درست باشد و به شخص مقابل کمک کند در جهت تعالی و رشد حرکت کند.

حجت‌الاسلام ملایی گفت: اگر شخصی این آداب را رعایت نکند نه تنها انتقاد او باعث گشایش نمی‌شود بلکه باعث ناامیدی و یا حتی در مواردی منجر به کینه و دلخوری می‌شود که این موارد اصولی است که شخص منتظر چه در مواقعی که نقد می‌کند و با چه در مواقعی که مورد نقد قرار می‌گیرد، باید رعایت کند.