روحانیون چگونه می‌توانند از آسیب‌های قدرت سیاسی در امان بمانند

به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت چهلمین روز درگذشت آیت‌الله امینی با موضوع «روحانیت و آزمون قدرت» ۱۷ خردادماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار و از طریق صفحه اینستاگرام انجمن اندیشه و قلم به صورت زنده پخش شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، در این مراسم به ایراد سخن در باب شخصیت آیت‌الله امینی و همچنین مسئله تأثیرپذیری روحانیت از قدرت پرداخت که در ادامه می‌خوانید؛

آیت‌الله امینی از حیث فردی و عملی به معنای واقعی زاهد، فروتن و متواضع بود. در تعابیر دینی داریم که فرمودند، کسی که کارهایش را خودش انجام دهد، متواضع است؛ یعنی کسی که تلفنش را خودش برمی‌دارد و ... این فرد متواضع است و ایشان نیز در عمل این‌چنین بود. کسی که در مغازه خرید می‌کرد و این تعبیر را در باور ایشان آشکار و هویدا می‌دیدید. در کنار فکر باز و اعتقاد به تضارب آرا و ساده‌زیستی، واقع‌بین هم بود.

می‌فرمود باید کاری کنیم که بمانیم و بتوانیم کار را انجام دهیم. یک نمایشگاهی قرار بود، برگزار کنند و می‌گفتند باید کاری کنیم که بمانیم. گاهی اوقات یک نفر فکر انتزاعی و فضایی دارد و اگر آن اندیشه فراخ در کنار این واقع‌بینی باشد، می‌تواند اثرگذار و ماندگار باشد.

مهم‌ترین مسئله در قدرت

وقتی بحث قدرت و روحانیت مطرح می‌شود، قدرت فقط یک قدرت سیاسی نیست، قدرت اجتماعی و ... نیز مطرح می‌شود و قدرت سیاسی بالاترین مظهرش است. برای نمونه امام جمعه، قدرت اجتماعی دارد و یک مرجع دینی هم قدرت اجتماعی دارد و در این شرایط در جایگاه قدرت قرار دارد، اما بالاترین نوع قدرت، قدرت سیاسی است که از حکومت حاصل می‌شود و بحث مورد توجه قدرت سیاسی است.

اینکه قدرت چه تأثیری در روحانیت دارد، اعم از قدرت سیاسی، علمی و اجتماعی قابل بحث است. یک استاد دانشگاه قدرت دارد، اما این مقام می‌تواند برای او آثار مثبت و منفی داشته باشد و می‌تواند به همه این شئون توجه کند. بیشترین بحث، قدرت سیاسی است، آن هم به جهت اقتداری ایجاد می‌کند.

قدرت تأثیراتی دارد و از طرفی آدم‌ها هم متفاوت‌اند، چنانکه ثروت و دیگر امکاناتشان با یکدیگر متفاوت است و برخی‌ ذاتاً ساده‌زیست هستند و اگر هم اموالی داشته باشند، باز ساده‌زیست‌اند. لذا در بررسی این موضوع این مسئله باید مد نظر قرار گیرد. به هر صورت خط قرمز تأثیر قدرت، عدالت و اخلاق است.

نقل صاحب جواهر از روحانیون تحت تأثیر قدرت

مطلبی را صاحب جواهر دارند که نقل می‌کنند، برخی‌ها با نمازجمعه در عصر غیبت مخالف بودند و می‌گفتند که نماز جمعه حرام است، اما وقتی به ایشان پیشنهاد شد که نماز را اقامه کنند، در باب وجوبش در عصر غیبت تأکید کردند. عبارت ایشان این است که آدم‌هایی را می‌شناسیم که اینها در دوره‌ای مخالف نماز جمعه در عصر غیبت بودند و بعد که زمینه برایشان پیدا شد، خودشان در باب وجوب نماز جمعه حرف زدند و نوشتند. از برخی نقل می‌کردند که در یکی از شهرها در اصفهان چقدر بر سر این قدرت در نمازجمعه بین روحانیون اختلاف بود و حرف‌های بسیاری نقل شده بود.

آن زمان که جمهوری اسلامی نبود که بگوییم به این دلیل امام جمعه چنین جایگاهی داشته است. بنابراین، قدرت اجتماعی نیز می‌تواند آسیب داشته باشد که این یک نمونه است. در نتیجه فقط قدرت سیاسی آدم‌ها را تغییر نمی‌دهد، اینکه یک نفر صلابت فکری داشته باشد و بودن یا نبودن در قدرت فکرش را تغییر ندهد مهم است. بله، ممکن است قدرت سیاسی یکسری تأثیرات روی فرد بگذارد، اما اینکه از باورهایش به دلیل قدرت دست بردارد، از موضوعاتی است که در بحث قدرت مطرح می‌شود. بنابراین بحث این است که روحانیت وقتی در قدرت و سیاست قرار می‌گیرد، چه باید بکند که از آسیب‌ها مصون باشد.

آسیب‌های قدرت سیاسی

یک دیدگاه این است که صورت مسئله را پاک می‌کند و می‌گوید روحانیت نباید وارد قدرت شود، اما طبق دیدگاه  دیگر باید وارد شود و از پسِ کار برآید. اگر روحانی در قدرت باشد و تقوا داشته باشد، از این آسیب‌ها دور باشد، از مرز عدالت و اخلاق عبور نکند و خط قرمز قدرت، عدالت و اخلاق باشد، در این زمان است که کار او قابل ستودن است.

عملکرد آن شخص مانند آیت‌الله امینی که 40 سال در حکومت بود، قابل تمجید است والا اگر کسی در کنار باشد و از آسیب‌ها مصون باشد که دیگر کارش قابل تمجید نیست، اما باید چه کارهایی کنیم؟ همان راهکارهای عقلانی را که عقلا برای محدود کردن قدرت دارند باید مورد توجه قرار داد. همچنین باید به تربیت‌های اخلاقی، حوزوی و یا تربیت‌های دینیِ حوزوی بسیار اهمیت داد. اگر این تربیت‌ها نباشد، دور ماندن از این خطرات کار آسانی نیست.