پیامدهای دنیوی بی‌توجهی به قرآن/ تبیین مفهوم «مَعِيشَةً ضَنْكًا»

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، احمدرضا بسیج، رئیس بسیج اساتید استان و پژوهشگر قرآن شامگاه ۲۸ دی‌ماه در جلسه هفتگی تدبر در قرآن با موضوع «سرانجام دنیایی حیات ناپیوستگان به قرآن کریم» که با همت بسیج اساتید و ویژه دانشگاهیان استان در بستر فضای مجازی برگزار شد، با اشاره به حدیثی از پیامبر اسلام(ص) که فرمودند «شیطان، همانند گردش خون در تن آدمی جریان دارد»، اظهار کرد: این فرموده کنایه از آن دارد که شیطان در تمام شئون حیات انسان ساری و جاری است و اگر قرآن که نور و علم است نباشد، تاریکی و جهالت ظهور و بروز می‌یابد و بی‌توجهان به قرآن در این تاریکی غرق می‌شوند.

وی گرفتار شدن به مکر الهی را یکی از پیامدهای دنیایی زندگی بی‌توجهان به قرآن دانست و افزود: بر طبق آیات شریفه ۱۸۲ و ۱۸۳ سوره مبارکه اعراف، خداوند می‌فرماید: «و كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند، به‌تدريج، آنان را از جايى كه ندانند، گرفتار خواهيم كرد، و به آنان مهلت مى‌دهم تا پيمانه پر شود همانا تدبير من محكم و استوار است و هيچ كس را قدرت فرار از آن نيست». مراد از آیات علاوه بر قرآن، احادیث پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) را نیز شامل می‌شود که تفسیر و تبیین آیات نورانی هستند، این نکته در تفسیر آیات ابتدایی سوره مبارکه نجم در دسترس است. افرادی که آیات و احادیث را تکذیب می‌کنند، به‌تدریج و بی‌آنکه خودشان متوجه شوند به سمت جهنم و عذاب و هلاکت سوق می‌یابند و سنت استدراج شامل حالشان می‌شود. آنان همچنین سنت امهال شامل حالشان می‌شود و عمر و فرصت بیشتری برای ارتکاب گناه در دنیا و غرق شدن در عذاب بیشتر به آنان عطا می‌کند.

بسیج با نقل حدیثی از امام علی(ع) در خصوص این دو آیه شریفه، بیان کرد: ایشان فرمودند: «كسى كه در مواهب و امكانات بسيار زندگى كند و شكر نعمت را بجا نمى‌آورد و آن را مجازات استدراجى نداند، از نشانه‌هاى خطر غافل مانده است.» در واقع، خداوند مهلت مى‌دهد، اما اهمال نمى‌كند و تدبیرش محکم و لازم‌الاجراست و کسی نمی‌تواند خدا را فریب دهد.

این پژوهشگر قرآن آیه ۴۴ و ۴۵ سوره مبارکه قلم را نیز قریب به همین مضمون دانست و گفت: خداوند در این دو آیه شریفه خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «پس مرا با كسى كه قرآن اين حديث الهى را تكذيب مى‌كند واگذار، ما آنان را از راهى كه نمى‌دانند تدريجاً به سوى عذاب پيش مى‌بريم و به آنان مهلت مى‌دهم، همانا تدبير من محكم و استوار است.» این مضامین قرآنی بدان معنا نیست که خداوند ظالم است بلکه باید به مفهوم قضا و قدر و قوه اختیار در اینجا توجه داشت. قدر بر عهده انسان است و اگر انسان مقدمات را به‌درستی بچیند و ایمان آورد و مسلمان شود، خداوند نیز بر حسب سنت الهی عاقبتی نیکو برایش فراهم می‌کند و اگر رفتارها و مناسبات ما غیرالهی باشد، طبعاً قضای ما نیز مطلوب نخواهد بود.

گرفتاری ناپیوستگان به قرآن در بلایا و بیماری‌ها

بسیج تصریح کرد: خداوند در آیه ۳۶ سوره مبارکه فرقان وجه دیگری از سرانجام دنیایی ناپیوستگان به قرآن کریم را نشان می‌دهد و خطاب به حضرت موسی می‌فرماید: «اذْهَبَا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِيرًا» یعنی رو به جانب آن قوم که آیات ما را تکذیب کردند روید، پس آنها را سخت هلاک گردانیدیم. یکی از انواع عذاب بی‌توجهان به قرآن در طول تاریخ این بوده است که به‌صورت فردی یا گروهی با تندبادهایی در روزهای شوم یا رسوایی در دنیا یا بلایایی چون سیل، زلزله، قحطی، جنگ و مرگ فجیع و غیره هلاک شدند که مصداق هر یک از این عذاب‌ها و گرفتاری‌های منجر به هلاکت انسان‌های گناهگار در قرآن آمده است. البته این بدان معنا نیست که تمام گرفتاری‌ها یا رنج‌ها و بیماری‌های دنیوی عذاب الهی باشند بلکه یکی از دلایل این امر، گناه و بی‌توجهی به قرآن است.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ذلت و خواری در دنیا را یکی دیگر از پیامدهای بی‌توجهی به قرآن کریم عنوان کرد و توضیح داد: بر اساس آیه ۸۵ سوره مبارکه بقره، بی‌توجهان به قرآن گاه بخشی از دین را قبول دارند و بخشی دیگر را نمی‌پذیرند و عمل نمی‌کنند، این همان حدیثی است که امام سجاد(ع) فرمودند: «مَا بِمَکَّةَ وَ المَدِینَةَ عِشرُونَ رَجُلاً یُحِبُّنَا» یعنی در تمام مکه و مدینه ۲۰ نفر محب اهل‌بیت(ع) پیدا نمی‌کنم. امام سجاد(ع) نفرمودند در شام و در مصر یا جاهای دوری که مردمش با فتوحات خلفا و بنی‌امیه وارد دین شدند و دینشان سقیفه‌ای و خلیفه‌ای است، صحبت از مکه و مدینه است که خاندان پیامبر(ص) در این دو شهر حضور داشتند.

بسیج با نقل حدیث دیگری از امام صادق(ع)، تصریح کرد: ایشان در حدیثی به موضوع ارتداد مردم پس از تمام حسین(ع) می‌پردازند و از سه تن نام می‌برند که جز این سه نفر، باقی مردم مرتد شدند یعنی ارتداد درون‌دینی یافتند و در حالی که همچنان مسلمان اما در قبال امامت، سیاست، تمدن اسلامی، استکبار و دشمن بی‌تفاوت بودند، بخشی از دین را قبول داشتند و بخش دیگر را رد می‌کردند.

پژوهشگر قرآن و مدرس دانشگاه در استان با تصریح اینکه تعبیر خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا در آیه ۸۵ سوره مبارکه بقره مصداقی دیگر از عاقبت بی‌توجهی به قرآن است، گفت: امروز بخش زیادی از مسلمانان تحت تأثیر و سیطره تمام‌ساحتی غرب قرار قرار دارند حال آنکه بر طبق حدیثی از رسول خدا(ص)، «الْإِسْلَامُ يَعْلُو وَ لَا يُعْلَى عَلَيْهِ» یعنی اسلام علو پيدا می‌کند علو دارد و هرگز چيزی بر آن علو پيدا نمی‌کند. مشکل امروز مسلمانان همین است که بخشی از دین را پذیرفته و عمل می‌کنند حال آنکه بخشی دیگر را قبول ندارند. قرآن کریم مجموعه‌ای به‌هم پیوسته است که نمی‌توان بخشی از آن را نادیده گرفت.

وی با نقل آیه إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ لَا يَهْدِيهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (نحل/۱۰۴)، گفت: اگر انسان اندیشه و افکار و رفتار درونی را بر مبنای دین و آموزه‌های قرآنی پایه‌ریزی کند، هدایت نیز شکل خواهد گرفت چرا که به تصریح قرآن در آیه ۲ سوره مبارکه بقره، این کتاب الهی هدایتی برای افراد متقی است. مراد از تقوای الهی مواظبت در حوزه جسم، روح و عقل است یعنی حتی عدم مراقبت در موقع رانندگی یا بی‌توجهی در مصرف مواد خوراکی و غیره که ممکن است منجر به آسیب جسمی شود، بی‌تقوایی جسمی محسوب می‌گردد. دیدن فیلم یا گوش سپردن به هر موسیقی نامناسب یا مطالعه مطلب و کتاب نامناسب یا حتی نشستن پای صحبت‌های انسان‌های ناشایست منجر به آسیب‌های فکری و روانی می‌شود و پرهیز از این موارد همان معنای تقوای روحی و عقلی و مراقبت از خود است.

تبیین مفهوم «مَعِيشَةً ضَنْكًا» در آیه ۱۲۴ سوره طه

بسیج با تأکید بر اینکه روح و عقل و جسم امانات الهی هستند که باید به‌خوبی مراقبت شوند، ادامه داد: اسلام نیز توصیه‌های فراوانی در این خصوص دارد و نمونه توصیه‌های اسلام برای مراقبت از جسم را می‌توان در مجموعه ۲۰ جلدی کتاب «اولین دانشگاه و آخرین پیامبر» مشاهده کرد که سیدرضا پاک‌نژاد سال‌ها پیش آن‌را تدوین کرده است. دین اسلام همه ساحت‌ها را در بر می‌گیرد و هیچ حوزه‌ای از حیات جسمی و فکری و روحی انسان نادیده گرفته نشده است، همچنان که هدایت نیز در تمامی ساحت‌های حیات بشری بروز و ظهور دارد.

این مدرس دانشگاه در استان با اشاره به آیه «وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا» (طه/۱۲۴)، بیان کرد: بر طبق روايات، رها كردن خط ولايت اهل‌بيت(ع) و يا ترک كردن فريضه‌ حج، مصداق اعراض از ياد خدا شمرده شده است، همچنین مراد از «مَعِيشَةً ضَنْكًا» سختى و تنگى زندگى به‌دلیل نداشتن ثروت و دارایی نيست و چه بسا سرمايه‌دارانی که به خاطر حرص، بیماری، ترس و دلهره، در فشار و تنگنا و تلخی زندگى مى‌كنند. هر چه روح تعالی یابد و بزرگ‌تر شود، دنیا نیز برای فرد فراخ‌تر و زندگی دنیایی سهل‌‌تر خواهد بود اما اگر روح تنگ و کوچک باشد زندگی انسانی به مرتبه حیوانی و بلکه پایین‌تر تنزل می‌یابد و چنین حیاتی زشت و پلشت می‌شود.

بسیج گفت: تنگى زندگى بیشتر به خاطر کمبودهاى معنوى و نبودن غناى روحى، عدم اطمینان به آینده و ترس از نابود شدن امکانات موجود و نیز وابستگى بیش از حد به جهان ماده است لذا کسی که ایمان به خدا دارد و دل به ذات پاک او بسته، از همه این نگرانی‌ها در امان می‌ماند.

این پژوهشگر قرآن در استان تأکید کرد: کسی که خدا و آیات الهی را فراموش کند، چیزی جز دنیا برایش باقی نمی‏‌ماند که به آن دل ببندد لذا تمام کوشش‌های خود را منحصر به دنیا کرده و تنها به اصلاح زندگی دنیوی می‌پردازد بپردازد و به گسترش و تمتع از آن سرگرم می‌شود غافل از آنکه این معیشت او را آرام نمی‏‌کند و هر چه از آن به دست می‌آورد قانع و راضی نمی‏‌شود. چنین فردی همواره در فقر و تنگی به‌سر می‏‌برد حتی اگر به‌فرض محال غم و اندوه و اضطراب و ترسی که همواره از نزول آفات و ناملایمات و فرا رسیدن مرگ و بیماری دارد، او را پیوسنه آزار ندهد.