خودکفایی ایران در ساخت داروهای خاص

امروز در آستانه چهل و پنج سالگی انقلاب اسلامی وضعیت بهداشت و درمان در اقصی نقاط کشور به‌گونه‌ای تغییر کرده و پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه‌های مختلف به ارمغان آورده است که می‌توان به آن بالید و افتخار کرد. یکی از این پیشرفت‌ها، در حوزه بهداشت رقم خورد. براساس آمار، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در حوزه‌های مختلف از جمله بهداشت و سلامت، پیشرفت‌های فراوانی حاصل شده است. افرایش تعداد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، توسعه بهداشتی، افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر کودکان زیر یک سال سال و کاهش مرگ و میر مادران، رشد تعداد پزشکان و متخصصان حوزه سلامت و رشد دانشگاه‌های علوم پزشکی، ارتقای تجهیزات پزشکی و درمانی و ... بخشی از دستاورد‌های انقلاب اسلامی در حوزه پزشکی و بهداشت محسوب می‌شود.    

در یادداشت پیش رو، به یکی از دستاورد‌های نظام سلامت در حوزه تولید دارو می‌پردازیم.

در حال حاضر بیش از ۹۶ تا ۹۷ درصد از نیاز دارویی کشور در داخل تأمین می‌شود و حال آن که در ابتدای انقلاب، این عدد ۲۰ درصد بود و تعداد شرکت‌های دارویی به انگشتان یک دست هم نمی‌رسید و اغلب شرکت‌های خارجی که شعبه‌هایی را به صورت نمایندگی در ایران تأسیس کرده بودند، فعالیت داشتند و آنها هم داروهای خود را با نام‌های تجاری و به قیمت‌های دلخواه عرضه می‌کردند.

اکنون ۵۰ درصد مواد اولیه دارویی کشور  تولید داخل است و رتبه نخست تولید دارو در سطح منطقه را دارد. همچنین تولید ۹۹ درصد از دارو‌های مورد نیاز و و صادرات دارو از جمله دارو‌های بیوتکنولوژی، خودکفایی در ساخت انواع واکسن، ریشه‌کنی فلج اطفال و سایر بیماری‌های فراگیر، پوشش واکسیناسیون از ۳۰ به ۱۰۰ درصد از دیگر دستاورد‌های علمی در شاخه پزشکی محسوب می‌شود که می‌توان از آن به‌عنوان انقلاب پزشکی یاد کرد.

اکنون ایران مقام اول در تولید دارو‌های نوترکیب را درسطح آسیا دارد و داروی نوترکیب به طور عمده در درمان بیماری‌های صعب العلاج مانند سرطان‌ها، برخی بیماری‌های ویروسی، ام‌اس و هموفیلی به کار گرفته می‌شود.

سل، دیفتیری، سرخک، حصبه، وبا، سیاه سرفه، جذام و هپاتیت B از بیماری‌های شایع و گریبانگیر مردم در دوره پیش از انقلاب بود. پس از پیروزی انقلاب، پوشش گسترده واکسیناسیون کودکان زیر پنج سال علیه بیماری‌های واگیردار از ۲۰ درصد به ۱۰۰ درصد رسیده و همه کودکان کشور از بدو تولد علیه برخی از این بیماری‌ها حتی در دورافتاده‌ترین منطقه‌ها نیز واکسینه می‌شوند.

تولید چهار ماده اولیه دارویی برای ساخت دارو‌های جدید فشار خون ریوی، ساخت دارو‌های درمان مشکلات انعقادی و ساخت دارو‌های شیمی درمانی، ساخت و تولید نخستین نانوداروی تزریقی ضدسرطان با نام تجاری «سینا دوکسوزوم» قابل استفاده در انواع سرطان ناحیه شکمی، تولید داخلی داروی «لووفلوکساسین» برای درمان بیماری‌های عفونی، تولید داروی ضد سرطان «پکلی تاکسل» برای درمان انواع سرطان‌های ریه، پوست، تخمدان و سینه، داروی ضد سرطان «دوکسوروبیسین» با فناوری نانو، داروی «سترورلیکس استات» برای درمان نازایی، دارو‌های نوترکیبی برای بیماران ام اس (با عنوان سینووکس)، بیماران خاص (با عنوان اینترفرون بتا، گاما و آلفا) و مبتلایان به هپاتیت c (با عنوان اینترفرون پگنیله) تنها نمونه‌ای از تلاش محققان ایرانی است.

در دوران همه‌گیری ویروس کرونا در جهان، ایران به عنوان کشور موفق در کنترل کرونا از سوی سازمان جهانی بهداشت معرفی شد؛ در حالی که بسیاری از کشور‌های دنیا از جمله آمریکا و کشور‌های اروپایی تا مدت‌ها بعد درگیر روزانه چند صد نفر فوتی کرونایی بودند. ایران حتی توانست ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از اتباع و مهاجرین خارجی را در برابر کرونا واکسینه کند. واکسن‌های کرونا بسازد؛ در کوتاهترین زمان ممکن جامعه را واکسینه کند و کیت تشخیص زیرسویه‌های این ویروس را نیز تولید کند.

اجرای طرح ملی «دارویار» را می‌توان نقطه عطفی در مبارزه با قاچاق دارو و هدررفت منابع ملی در تخصیص ارز یارانه‌ای به بخش دارو عنوان کرد؛ در این طرح ۹۶۰۰ قلم دارو به صورت الکترونیک تحت یک بسته کامل زیرپوشش قرار گرفت.

به عیده صاحبنظران این حوزه، این طرح مزایایی از جمله جلوگیری از قاچاق معکوس دارو به کشور‌های همسایه، تقویت صنایع داروسازی، جلوگیری از هدررفت منابع ارزی کشور از طریق برخی ویژه خواری‌های مرتبط با اختصاص ارز ترجیحی، تسریع در پرداخت بدهی‌های بیمه‌ای به بخش دارو، تقویت صادرات دارو‌های ساخت داخل و کاهش کمبود‌های دارویی به رغم محدودیت‌های ارزی و تحریم‌ها و اختصاص یارانه سلامت به مصرف کننده واقعی را به همراه دارد.

از دیگر مزایای طرح دارویار می‌توان به رشد و پیشرفت ۹۸ درصدی نسخه الکترونیک و به روزرسانی نظام اطلاعات بیمارستانی همه بیمارستان‌های کشور پس از سال‌ها اشاره کرد.