پیوند مؤسسات قرآنی و مدارس؛ یک واجب فراموش شده

فرهنگ جامعه متأثر از آموزش‌های ارائه شده در مدارس است و نوع تعلیم و تربیت دانش‌آموزان در ارتقای فرهنگ دینی جامعه تأثیر بسزایی دارد. در این راستا، توسعه فعالیت‌های قرآنی به‌ویژه در حیطه آموزش قرآن کریم در مدارس نباید نادیده گرفته شود چرا که آشنایی هر چه بهتر دانش‌آموزان با قرآن مقدمه انس با مفاهیم آیات و نهادینه‌سازی فرهنگ قرآنی در مدارس و خانواده‌هاست. با توجه به نقش مهم و غیرقابل انکار مؤسسات قرآنی در زمینه آموزش و ترویج قرآن در جامعه، جا دارد که مدارس با در اختیار داشتن جمعیت عظیم دانش‌آموزان بستر مناسبی را برای ترغیب این جمعیت به سمت بهره‌گیری از خدمات آموزشی مؤسسات فراهم کنند.

تحقق این مهم در گام اول نیازمند یاری تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در سطح کلان و اتخاذ ساز و کاری برای پیوند مدارس و مؤسسات است و در گام بعدی، به نگاه دغدغه‌مندانه و مسئولیت‌پذیرانه مدیران مؤسسات قرآنی و مدارس مربوط می‌شود.

این پیوند ضرورتی است که یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز در پنجاه و هفتمین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در اول آذرماه سال جاری به آن اشاره داشت و ضمن تأکید بر آمادگی آموزش و پرورش برای همکاری با مؤسسات قرآنی، گفت: «می‌توانیم بستر را فراهم کنیم تا مؤسسات حضور پیدا کنند، امیدوارم بتوانیم یک سازوکار، یک دستورالعمل و شیوه‌نامه را تدوین کنیم تا براساس آن در این عرصه با هم پیش برویم».

برای آگاهی از چرایی این ضرورت و نیز آثار و برکات فراوان پیوند مؤسسات قرآنی با مدارس، گفت‌وگویی با مدیران دو مؤسسه قرآنی در بروجن انجام شده است که تعاملات بسیار خوبی با مدارس سطح شهرستان داشته و توفیقاتی کسب کرده‌اند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مجتبی برجیان، مسئول مؤسسه قرآنی نورالثقلین بروجن در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال و بختیاری در پاسخ به پرسشی مبنی بر ضرورت توجه به ظرفیت مؤسسات قرآنی در آموزش قرآن در مدارس با اشاره به اهمیت کار مؤسسات قرآنی در مقوله آموزش و ترویج قرآن کریم به‌ویژه در زمینه حفظ، اظهار کرد: دانش‌آموزان در مدارس به مدد آموزش معلمان محتوا و منابع کتب درسی را می‌آموزند و هر چه در آموزش قوی‌تر باشیم، مقوله یادگیری نیز بهتر محقق می‌شود، دانش‌آموزان همچنین مراحل تعلیم و یادگیری کتاب‌های درسی را به‌صورت تدریجی و پیش‌رونده پشت سر می‌گذارند، امتحان پس می‌دهند، اشکالات و ایرادات خود را متوجه می‌شوند و ارتقا می‌یابند.

نقش مهم مؤسسات در آموزش قرآن 

وی ادامه داد: این‌را مقایسه کنید با دانش‌آموزی که کتاب‌های درسی را می‌خرد و خودش باید آن‌را بخواند و یاد بگیرد و امتحان بدهد، چنین دانش‌آموزی حتی اگر در پایان سال با موفقیت امتحاناتش را بگذراند، ارتقا و تعالی لازم و مطلوب را تجربه نکرده است.

این حافظ کل قرآن کریم در استان با تصریح اینکه همین آموزش تدریجی و مرحله به مرحله به‌صورت روزانه در مؤسسات قرآنی نیز از مربیان مؤسسات و مراکز قرآنی اتفاق می‌افتد، گفت: این آموزش گام به گام به‌ویژه در زمینه حفظ قرآن کریم این فرصت را برای قرآن‌آموزان ایجاد می‌کند که محفوظات روزانه خود را تحویل استاد دهند و متوجه ایرادات خود بشوند و آرام آرام پیشرفت کنند.

برجیان بیان کرد: اگر مؤسسات قرآنی از حیث سخت‌افزاری و امکانات و فضای آموزشی و ابزار کمک‌آموزشی مشکلات کمتری داشته باشند و تقویت بشوند، یقیناً اثرگذاری بسیار مهمی در تربیت حافظان قرآن کریم به‌ویژه در میان قشر دانش‌آموز دارند؛ متأسفانه مؤسسات قرآنی در استان ما با مشکلات عدیده دست و پنجه نرم می‌کنند از جمله مؤسسه نورالثقلین بروجن که در مکانی استیجاری و موقتی مشغول کار است، از وسایل کمک‌آموزشی به‌روز و نرم‌افزارهای آموزشی و ... بی‌بهره بوده و پیوست‌های مهم و ضروری نظیر امکانات بازی و تفریح برای قرآن‌آموزان کودک و نوجوان در محل مؤسسه وجود ندارد.

مدیر مؤسسه قرآنی نورالثقلین بروجن تأکید کرد: همانطور که روش‌های تدریس در مدارس نوین شده است، در مؤسسات قرآنی نیز باید از روش‌های نوین آموزش استفاده شود و برای این مهم، ناگزیر از آموزش و توانمندسازی مربیان هستیم؛ متأسفانه امروز در غالب مؤسسات قرآنی استان از روش‌های سنتی جذب و آموزش استفاده می‌شود و لذا بازدهی کار کم است و در مورد قاطبه قرآن‌آموزان، آموزش مطلوب و مورد انتظار محقق نمی‌شود.

اجرای طرح‌های ویژه تابستانی برای دانش‌آموزان

برجیان در خصوص شیوه‌های جذب و ماندگاری قرآن‌آموزان در مؤسسه نورالثقلین، بیان کرد: از آنجا که اساتید این مؤسسه از طلاب حوزه علمیه هستند و ارتباط تنگاتنگی با آموزش و پرورش شهرستان بروجن وجود دارد، این طلاب روزانه یک ساعت در کلاس‌های مقطع ابتدایی حاضر می‌شوند و با روش‌های جذاب آموزشی، قرآن کریم را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند.

وی ادامه داد: انس دانش‌آموزان با طلاب در این کلاس‌ها، سبب سوق یافتن آنان به ادامه یادگیری قرآن در مؤسسه می‌شود و لذا به سمت مؤسسه و مسجد راهنمایی می‌شوند؛ امسال توانستیم از هر مدرسه ۲ یا سه نفر جذب مؤسسه کنیم که مشتاقانه در کلاس‌های حفظ شرکت می‌کنند و همراهی والدین را نیز با خود دارند؛ همچنین دانش‌آموزان جذب شده در طرح‌های ویژه تابستانی نیز تحت تعلیم قرار می‌گیرند که امسال در همین راستا، ۵۰ دانش‌آموز در زمینه حفظ شرکت داشتند و یک جزء قرآن را حفظ شدند.

مدیر مدرسه تخصصی حفظ قرآن کریم بروجن بیان کرد: پیگیر بودن مربیان مؤسسه بسیار مهم است و دانش‌آموزان را در زمینه شرکت در مسابقات قرآن و نیز برپایی مسابقات با هدف تشویق و ترغیب و انگیزه‌بخشی در مسیر یادگیری قرآن، ماندگار و حفظ می‌کنند.

وی با اشاره به فعالیت‌های آموزشی خود در مدارس ابتدایی و متوسطه شهرستان بروجن و آموزش قرآن، تصریح کرد: خوشبختانه طی رایزنی و تعامل با مسئولان آموزش و پرورش شهرستان، در تمامی مدارسی که حضور داریم، همکاری و همراهی مدیران و معلمان قرآن و پرورشی را شاهد هستیم اما در برخی مدارس این همکاری بسیار چشمگیر و قابل توجه است.

اجرای طرح‌های قرآنی تشویقی در مدارس از سوی مؤسسات

برجیان افزود: برای نمونه در دبیرستان دخترانه مجتهد امین بروجن با همکاری مسئولان مدرسه، طرح حفظ سوره مبارکه یس همراه با ترجمه و مفاهیم کلید خورده است و هر تعداد دانش‌آموزی که به حفظ نائل شوند، جایزه ۵۰۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد که خوشبختانه یک خیر قرآنی ما را در اجرای این طرح یاری می‌کند.

مدرس حوزه علمیه بروجن با تأکید بر اینکه اجرای طرح‌های قرآنی با پیوست تشویق و فرهنگسازی در مدارس و با نام مؤسسات قرآنی بسیار تأثیرگذار است، بیان کرد: همین رویکرد باید در مورد مساجد نیز وجود داشته باشد و مؤسسات این امکان را داشته باشند که در سطح مساجد نیز به آموزش و ترویج قرآن بپردازند؛ مؤسسه نورالثقلین نیز در یکی از مساجد بروجن اقدام به اعزام مربی و تشکیل کلاس‌های جذاب قرآنی برای نوجوانان و جوانان مسجد کرده است.

برجیان ادامه داد: در این طرح، نوجوانان و جوانان مسجدی ساعتی پیش از اذان مغرب در کلاس حضور می‌یابند و تشکیل کلاس در مسجد و صحنه‌ای که از یک حلقه قرآنی در برابر دیدگان نمازگزاران پیش از اقامه نماز جماعت، نوعی تبلیغ و ترویج محسوب می‌شود.

مدیر مؤسسه قرآنی نورالثقلین بروجن تأکید کرد: رویکرد ما این است که کلاس‌های حفظ را فقط در محل مؤسسه برگزار نکنیم بلکه این کلاس‌ها را در مکان‌های مختلف از جمله مدارس و مساجد برپا کرده که در دید همگان به‌ویژه نوجوانان و جوانان باشد و این نوعی تبلیغ و اشاعه فرهنگ قرآنی به‌شمار می‌رود.

برکات پیوند دانش‌آموزان با مؤسسه قرآنی

برجیان بیان کرد: پیوند دانش‌آموزان با مؤسسه قرآنی نورالثقلین سبب شده است که اکثر رتبه‌های برتر شهرستانی و استانی در مسابقات قرآن آموزش و پرورش مربوط به قرآن‌آموزان این مؤسسه باشد؛ مدیران مدارس نیز بر این موضوع واقفند و لذا در راستای کسب رتبه و افتخارآفرینی برای مدرسه، دانش‌آموزان مستعد خود را برای پیگیری روند حفظ‌، به مؤسسه معرفی می‌کنند.

وی گفت: نتایج مطلوب و آثار و برکات تعاملات مطلوب مؤسسه نورالثقلین با مدارس مؤيد ضرورت این همکاری مبارک است که باید در تمام مؤسسات و مراکز قرآنی این رویکرد تقویت شود؛ این همکاری و ارتباط دو سویه به‌ویژه در زمینه حفظ اگر در سطح مدارس ابتدایی اتفاق بیفتد، به‌تدریج شاهد تحقق مطالبه رهبر معظم انقلاب مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن خواهیم بود.

در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین رسول کرمی، مدرس قرآن و فعال قرآنی در استان در خصوص آخرین وضعیت فعالیت مؤسسه جامع‌الکلمه بروجن که در زمینه حفظ یکساله قرآن کریم و نهج‌البلاغه فعالیت داشت، اظهار کرد: با توجه به عزیمتم به اصفهان و قم در حال حاضر فعالیت‌های قرآنی خود را در زمینه اجرای طرح حفظ یکساله در این شهرها پیگیری می‌کنم، البته تصمیماتی مبنی بر بازگشت و از سرگیری فعالیت مؤسسه وجود دارد که امیدوارم عملیاتی شود.

وی با ذکر اینکه فعالیت مؤسسه جامع‌الکلمه در زمینه حفظ یکساله قرآن باید به‌صورت شبانه‌روزی باشد که مستلزم امکانات و نیروی انسانی مورد نیاز است، ادامه داد: جذب قرآن‌آموزان از مدارس اتفاق می‌افتد و افراد داوطلب در یک دوره آزمایشی دو ماهه در تابستان مورد تعلیم و ارزیابی قرار می‌گیرند که اگر عملکرد خوب و مطلوب داشته باشند، برای ورود به حفظ یکساله پذیرش می‌شوند.

مدارس؛ نقطه آغاز دوره‌های آموزشی مؤسسات قرآنی 

کرمی تصریح کرد: برخی از دانش‌آموزان نیز که شرایط لازم را برای حفظ یکساله ندارند، به‌جای طرح شبانه‌روزی، به طرح‌های نیمروز و حفظ دوساله یا چهار ساله راهنمایی می‌شوند؛ در استان ما با توجه به شرایط اقتصادی و معیشت، طرح‌های دوساله و چهار ساله حفظ قرآن به‌صرفه‌تر است.

مدیر مؤسسه قرآنی جامع‌الکلمه بروجن با اشاره به تجربه خود در برگزاری دوره‌های حفظ یکساله، بیان کرد: از حیث نیروی انسانی در مضیقه بودیم و بنده با همراهی یک مربی دیگر که متأسفانه عملکرد ضعیفی داشت، این طرح را اجرا کردیم. مؤسسه از حیث معیشتی خوشبختانه کمک‌هایی را دریافت کرد اما کمبود نیرو برای امور مالی، مسئول شب، تغذیه، کمبود مربی قوی و امکانات مشاوره و روانشناختی مشهود بود.

کرمی ادامه داد: این مشکلات ما را مجاب کرد که در استان برگزاری دوره یکساله حفظ قرآن به‌صلاح نیست و اجرای طرح‌های دوساله و چهارساله باید تقویت شود. البته اجرای طرح یکساله در این مؤسسه منجر به تربیت ۱۰ حافظ کل، همین تعداد حافظ ۱۰ جزء، حدود هشت حافظ ۲۰ جزء و شمار زیادی حافظ پنج جزء شد. این حافظان قرآن ۴۰ روز را در مشهد مقدس تحت تعلیم قرار گرفتند و اختتامیه طرح نیز در سال ۹۷ با حضور چهره‌های قرآنی کشور در مسجد مدنی بروجن برگزار شد.

وجوب تعامل مؤسسه قرآنی و مدرسه

این فعال قرآنی استان با تأکید بر اینکه کار در حوزه قرآن نیازمند نیروهای مخلص است، گفت: اعتبارات فرهنگی و قرآنی چندانی وجود ندارد که فعالیت‌های قرآنی را تقویت کند، لذا این قبیل مشکلات در زمینه نیروی انسانی و مشکلات مالی و تأمین فضا باعث شد که نتوانیم طرح یکساله حفظ را در بروجن ادامه بدهیم.

کرمی ضرورت همکاری و تعامل مؤسسات قرآنی و مدارس را مورد تأکید قرار داد و افزود: اگر این همکاری محقق شود، مدیر مؤسسه قرآنی همواره ناچار است با فراخوان دادن از طریق بروشور و بنر و ... اقدام به جذب قرآن‌آموزان کند و نگرانی در زمینه جذب قرآن‌آموز داشته باشد. اگر تعامل با مدرسه وجود داشته باشد این مشکل تا حدودی رفع می‌شود و شمار زیادی از دانش‌آموزان جذب می‌شوند.

این حافظ قرآن کریم ادامه داد: درواقع، اگر تعامل تنگاتنگ مؤسسه قرآنی و مدارس حاصل شود، بستر کار برای مؤسسه در مدرسه فراهم می‌شود و مسئولان مؤسسه یک جمعیت مخاطب چندصدتایی در اختیار دارند که با برگزاری کلاس‌ها و گفت‌وگوها توجیهی و تشویقی آنان را به سمت قرآن سوق دهند، ضرورت قرآن را برای آنان تبیین کنند، انگیزه لازم را در دانش‌آموزان ایجاد و اذهان و قلوب را به سمت فعالیت‌های قرآنی راهنمایی کنند. ‌در اینجاست که می‌توان به تحقق تربیت قرآنی، تقویت نگاه‌های قرآنی، تعریف اهداف قرآنی و داشتن سبک زندگی قرآنی در دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان امیدوار شد.

کرمی تأکید کرد: در مدارس فرصت تبیین جایگاه قرآن در زندگی برای دانش‌آموزان فراهم است و اگر هم جذبی اتفاق بیفتد با نگاه باز و ذهن روشن دانش‌آموزان صورت گرفته و لذا ماندگاری آن بیشتر خواهد بود؛ اما قرآن‌آموزی که بدون این زمینه‌های قبلی و مثلاً با هدف پر کردن اوقات فراغت در مؤسسه نام‌نویسی می‌کند، ممکن است ماندگاری کمتری در کلاس داشته باشد.

ایجاد پیش‌زمینه حضور دانش‌آموزان در مؤسسه قرآنی

این چهره قرآنی استان بیان کرد: تعامل مؤسسات قرآنی با مدارس در جهت ایجاد پیش‌زمینه لازم برای حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های قرآنی مؤسسه بسیار سودمند و اثرگذار است و لذا این پیوند و تعامل به‌ تعبیر بنده از اوجب واجبات است.

کرمی تصریح کرد: این تجربه را در مؤسسه جامع‌الکلمه نیز داشتیم و بسیار اثرگذار بود؛ برای جذب دانش‌آموزان با هماهنگی مدیر مدرسه، حدود سه هفته در خصوص تبیین ضرورت قرآن، آداب معاشرت با این کتاب آسمانی با دانش‌آموزان صحبت می‌کردیم، پس از آن، استعدادیابی و احصای دانش‌آموزان مستعد در دستور کار قرار می‌گرفت و هر یک از دانش‌آموزان بر حسب نقاط ضعف و قوت خود در حیطه قرآنی دسته‌بندی و به کلاس‌های روخوانی و روانخوانی، حفظ و حفظ موضوعی سوق داده می‌شدند. بسیاری از دانش‌آموزان پس از آنکه در روخوانی و روانخوانی قوی می‌شدند به سمت حفظ سوق می‌یافتند.

وی در پایان گفت: نگاه آموزش و پرورش باید این باشد که مؤسسات قرآنی تعامل و ارتباط خوبی را با مدارس داشته باشند، البته فارغ از تصمیمات کلان، مدیران مؤسسات نیز باید بتوانند با مسئولان مدارس جلساتی را در این خصوص برگزار و دانش‌آموزان را به سمت بهره‌گیری از خدمات مؤسسات سوق دهند و متقاعد کنند.