رشد نیم‌درصدی موقوفات قرآنی و نقش حوزه‌های علمیه در توسعه وقف

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست بررسی نحوه مشارکت و هم‌افزایی در سند توسعه وقف قرآنی صبح امروز 16 مهرماه با حضور جمعی از مدیران امور قرآنی کشورمان در سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد. 

در ابتدای این جلسه که با تلاوت وحید خزایی، قاری قرآن همراه بود، حمید مجیدی‌مهر، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه به بیان نکاتی پرداخت و گفت: حوزه وقف به حدی گسترده است که چنین نشست‌هایی باید بسیار تکرار شود و لذا چنین جلساتی باید ادامه پیدا کند.

وی افزود: امروز در مورد سند توسعه وقف قرآنی و نقش دستگاه‌ها در تحقق این سند صحبت خواهیم کرد، این موضوع اخیراً در دستور جلسه کمیسیون تبلیغ و ترویج قرار گرفته و ما در جلسه آینده این کمیسیون در اولین دستور به بحث وقف قرآنی خواهیم پرداخت.  

گزارش تصویری نشست بررسی نحوه مشارکت و هم‌افزایی در سند توسعه وقف قرآنی

رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه به اتفاقات اخیر و  افتخاراتی که جوانان فلسطینی خلق کردند اشاره کرد و گفت: آنها واقعاً طوفانی برپا کردند. در کربلا که حضور داشتم به محض اینکه این خبر منتشر شد موجی از شور و شعف در  بین زائران حرم اباعبدالله(ع) ایجاد شد، ما هنوز در همان فضای غرورآمیز هستیم.

بر اساس گزارش ایکنا در این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عادل، معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه نیز به بیان نکاتی در مورد وقف قرآنی پرداخت.

وی در ابتدا به جابجایی هفته وقف از روز 27 ماه صفر به روز 16 ربیع‌الاول اشاره کرد و گفت: با توجه به این جابجایی امسال شاهد برنامه‌های بیشتری بودیم، یکی از این برنامه‌ها برگزاری نشست‌های تخصصی وقف بود. باید اولویت‌های وقف مشخص و برای توسعه و تبلیغ و ترویج موضوعات مختلف برنامه‌ریزی کنیم. 

عادل تصریح کرد: ما خودمان پیشنهاد برگزاری چنین نشستی را دادیم که مورد استقبال مرکز امور قرآنی قرار گرفت و در زمره نشست‌هایی است که در سطح خوبی برپا خواهد شد. 

وی در ادامه به ارائه گزارشی از وضعیت موقوفات قرآنی پرداخت و تصریح کرد: در حوزه وقف باید مخاطب‌شناسی لازم صورت گیرد، ما در برخی کارهای پژوهشی می‌بینیم هر جا حوزه‌های علمیه قوی بوده‌اند در آن شهر موقوفات زیادی شکل گرفته است، این نشان می‌دهد مردم با تبلیغ خیلی زود به این مسئله واکنش نشان می‌دهند و اقدام می‌کنند. این یک چیز عینی است.  در حال حاضر در شهرهایی که وقف‌های جدید بیشتر است آنجا بافت مذهبی نیز بیشتر بوده است.

سخنگوی سازمان اوقاف و امور خیریه به برخی سرفصل‌های وقف قرآنی اشاره و اظهار کرد: سرفصل‌هایی که در نیات موقوفات مربوط به قرآن داریم شامل عناوینی همچون خرید و توزیع قرآن، حفظ قرآن، قاری قرآن، حافظان و مفسران قرآن، تعلیم قرآن، جلسات قرآنی، فرهنگ قرآنی، تعلیم اطفال، ختم قرآن، قرائت صحیح قرآن و ... داریم که هر کدام ممکن است، چندین وقف داشته باشد. 

عادل بیان کرد: آماری که در زمینه موقوفات قرآنی وجود دارد، اعم از تصرفی و غیر تصرفی 2612 موقوفه است. از نظر درآمد نیتی نیز نیات با موضوع تبلیغ و ترویج قرآن بیشترین درآمد را دارد. همچنین جمع درآمد در سال گذشته 16 میلیارد و 600 میلیون تومان بوده که حدود دو درصد موقوفات قرآنی کشور بوده است، این یعنی باید در این باب بیشتر از گذشته فعالیت کنیم. 

وی با تأکید بر اینکه در موقوفات جدید قرآنی شاهد رشد هستیم، بیان کرد: پس از برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته رشد قرآنی با رشد نیم‌درصدی همراه بوده و از دو درصد به دو و نیم درصد رسیده است. از حیث پراکندگی وقف نیز باید اشاره کرده که استان‌های کرمانشاه، گیلان و قم موقوفات قرآنی قابل توجهی دارند. 

راهکارهای توسعه وقف

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این نشست اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش نیز در بخش دیگری از این نشست به بیان نکاتی پرداخت. وی گفت: یکی از محورهای توسعه در هر کاری آموزش و پرورش است. امروز در آموزش و پرورش بیش از 16 میلیون دانش‌آموز و بیش از 950 هزار معلم حضور دارند و ظرفیت زیادی است. آموزش و پرورش تعداد مخاطبان زیادی دارد و انواع خیرها هم در آن یافت می‌شود و خیرِ وقف از قدیم وجود داشته است.

وی با اشاره به اینکه در اهمیت وقف باید گفتمان‌سازی به وجود بیاوریم، افزود: در حال حاضر آموزش و پرورش این آمادگی را دارد در سه گروه دانش‌آموزان، اولیا و مربیان مباحث مربوط به توسعه گفتمان وقف را دنبال کند. پیشنهاد ویژه ما در این زمینه هم استفاده از این گفتمان در پویانمایی، کتب درسی، موشن‌گرافی و ... است. اینها می‌تواند زمینه توسعه و اشاعه وقف را در آموزش و پرورش گسترش دهد.

باقرزاده تصریح کرد: در حال حاضر با توسعه فعالیت‌های آوایی برای هر یک از فعالیت‌ها یک سرود تولید می‌کنیم که در مواقع مخلتف منتشر می‌شود، این می‌تواند گفتمانی را به وجود بیاورد. علاوه بر آن در شبکه‌های مجازی به ویژه شبکه شاد پویش‌های متنوعی را برگزار می‌کنیم.

معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش در ادامه به فعالیت دانش‌آموزان در پنج محور، ایمان، خردورزی، شادی، امید و هویت اشاره و اظهار کرد: در هر کدام از این محورها می‌توان برنامه‌هایی با محوریت وقف قرآنی تولید کرد. در محور ایمان فعالیت محوری ما بحث نماز است و نماز هم در آموزش و پرورش ارتباط نزدیکی با وقف دارد به طوری که تعدادی از نمازخانه‌های ما وقف است.

وی افزود: در بحث امید هم اردوهای تربیتی یک روزه‌ای را تعریف کرده‌ایم. این موضوع می‌تواند از طریق بازدید از برخی موقوفه‌ها با حوزه وقف ارتباط برقرار کند. این موضوع می‌تواند به توسعه وقف بینجامد. در بحث خردورزی هم می‌توانیم موضوع پرسش و پاسخ و رفع شبهات در حوزه وقف را با حضور کارشناسان این حوزه پیگیری کنیم. در زمینه هویت نیز تلاش می‌کنیم بچه‌ها عضو یک تشکل دانش آموزی شوند. ما در این محورها می‌توانیم حوزه وقف را داشته باشیم.

باقرزاده در پایان تصریح کرد: آنچه به طور مشخص طراحی و اجرا شده وقف مشارکتی در حوزه قرآن کریم است، این موضوع را می‌توانیم در کل کشور توسعه دهیم.

خلأ وقف در حوزه پژوهش

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم نیز در سخنانی با اشاره به اینکه دانشگاه علوم و معارف قرآن یک دانشگاه وقف‌محور است، گفت: این دانشگاه از موقوفات قرآنی است. تمام امکانات این دانشگاه اعم از ساختمان‌های اداری، آموزشی و ... همه موقوفه هستند و تنها دانشگاه وقفی کشور است.

وی افزود: این دانشگاه حدود شش هزار دانشجو دارد که این تعداد در 18 دانشکده مشغول تحصیل هستند. این دانشگاه به لحاظ فرهنگی با وضعیت سایر دانشگاه‌ها متفاوت است و دانشجویان از حامیان نظام جمهوری اسلامی ایران هستند. در بحث فرهنگی همیشه به این اشاره کرده‌ام در شرایطی که غالب دانشگاه‌ها با چالش فرهنگی مواجه هستند دانشگاه علوم و معارف قرآن با ظرفیت فرهنگی مواجه است.

نقیب همچنین به المپیاد الهیات کشور اشاره و اظهار کرد: در دو سال اخیر در المپیاد الهیات کشور مدال طلا و برنز برای دانشجویان دانشگاه علوم و معارف بوده است و سال قبل و امسال از 15 رتبه، هفت رتبه برای دانشجویان این دانشگاه بوده است.

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در ادامه به انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با وزارت آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: در این تفاهم‌نامه بر به‌کارگیری دانشجویان این دانشگاه به عنوان معلمان پرورشی و قرآنی تأکید شد. همچنین با معاونت مدارس غیرانتفاعی نیز همکاری‌هایی را شروع کرده‌ایم. در همین راستا امسال چهار مدرسه غیرانتفاعی وابسته به دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم راه‌اندازی شده است که با رویکرد قرآنی فعالیت می‌کند.

وی افزود:‌ با وجود اینکه اولین سال راه‌اندازی این مدارس بود، اما به قدری مراجعه خانواده‌ها و درخواست برای ثبت نام زیاد بود که باعث غافلگیری ما شد. به عنوان مثال در یکی از مدارس 250 نفر ثبت‌نام کرده‌اند. در حوزه وقف جای خالی مجلات، مقالات و کتب احساس می‌شود، ما در حال حاضر یک مجله علمی خوب در حوزه وقف نداریم، یا اینکه چهار مقاله خوب که بتوانیم آنها را مطرح کنیم، نداریم، لذا به نظرم جا دارد در بحث‌های پژوهشی وقف بیشتر کار کنیم. همچنین در بحث همایش‌های علوم انسانی و اسلامی جای وقف خالی است.

نقیب در ادامه به آمار ارائه شده در مورد موقوفات قرآنی در این نشست اشاره و اظهار کرد: در این نشست اعلام شد موقوفات قرآنی 16 میلیارد تومان بوده است، در صورتی که دانشگاه علوم قرآنی که باید از موقوفات اداره شود سالی بالغ بر 150 میلیارد تومان هزینه دارد و این یک مسئله است و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد. بحث موقوفات قرآنی و کثرت نیازها هم موضوع دیگری است که باید به آن توجه کرد. در حال حاضر از 12 کشور و 10 استان درخواست برای راه‌اندازی دانشکده قرآنی داریم اما به دلیل مسائل مالی نمی‌توانیم ورود کنیم.

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در بخش پایانی به بحث اشتغال دانشجویان دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم اشاره و اظهار کرد: هرچند بین آمار ارائه شده و واقعیت همیشه تفاوت وجود دارد اما بر اساس آماری که در سال 98 گرفته شده و وزارت علوم هم تأیید کرده است، بالغ بر 75 درصد دانشجویان علوم قرآنی بعد از فراغت اشتغال پیدا می‌کنند و بالغ بر 40 درصد آنها جذب آموزش و پرورش می‌شوند.

نسخه شبکه قرآن برای همراهی با وقف قرآنی

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین حسین نطنزی، قائم مقام مدیر شبکه قرآن و معارف سیما نیز به بیان نکات کوتاهی در مورد وقف قرآنی و کارکرد رسانه در این حوزه پرداخت و گفت: پیشنهاد ما این است که ذیل اسنادی که آماده شده یک ستاد رسانه‌ای شکل گیرد.

وی با تأکید بر اینکه باید در حوزه وقف قرآنی گفتمان‌سازی صورت بگیرد، ‌افزود: باید تلاش کنیم در جهت تبلیغ وقف در خود رسانه هم کار کنیم، یعنی اهالی رسانه خود نیز در حوزه وقف فعالیت داشته باشند و بخشی از فعالیت‌های کاری آنها بر اساس وقف شکل گیرد.

نطنزی تصریح کرد: پرداختن به موضوع وقف باید تبدیل به یک فرهنگ جاری در طول سال شود و محدود به یک هفته نشود. اگر در یک هفته محدود شود به دست فراموشی سپرده خواهد شد. در حوزه کودک پیشنهاد ما این است که در برنامه «منم بچه مسلمان» بخشی از زمان آن به موضوع وقف اختصاص داده شود. اگر بتوانیم روی برنامه‌های کودک سرمایه‌گذاری کنیم می‌توانیم گام اول در راستای فرهنگ‌سازی را برداریم.

قائم مقام شبکه قرآن و معارف سیما اظهار کرد: در برنامه‌های گفت‌وگومحور،‌ساخت سریال با موضوع وقف و ... نیز می‌توان اقدامات خاصی را از سوی رسانه انجام داد.

فرهنگ قالبی، که قرآن را فراموش کرده است

در بخش دیگری از نشست که بیش از سه ساعت به طول انجامید، منصور قصری‌زاده، مدیر رادیو قرآن به بیان نکات کوتاهی پرداخت و گفت: نکته‌ای که به نظر من خیلی مهم است و باید به آن توجه شود، فرهنگ قالب جامعه است که متأسفانه دست بسیاری از دوستان تصمیم‌گیر را بسته است.

وی افزود: در حال حاضر برای موقوفات عترت و اهل بیت(ع) و موقوفات غیر قرآنی اقبال بسیار زیادی وجود دارد، اما نسبت به قرآن چنین چیزی وجود ندارد، این موضوع تبدیل به یک فرهنگ قالب شده است. متأسفانه ما ثقل اکبر و ثقل اصغر را جابجا کرده و خلاف نص روایت شریف عمل کرده‌ایم. اگر اهل تسنن گفتند «حَسْبُنَا كِتَابُ الله» ما گفتیم «حَسْبُنَا كِتَابُ اهل البیت» که هیچ کدام طبق مستندات قابل قبول نیست و هر دو افراط و تفریط است، اگر می‌خواهیم کار کنیم، باید سطح را عمیق‌تر نگاه کنیم.

قصری‌زاده بیان کرد: الان وقتی وارد اجتماع شوید اگر بحث قرآن مطرح شود، مردم نسبت به آن کم‌اهمیت هستند، اما نسبت به عترت خیلی اهمیت قائل می‌شوند. آنچه در رادیو وظیفه ماست از طریق مباحث تبلیغی و ترویجی و تهییجی و پوشش مراسم‌ که شما ایجاد می‌کنید است و سعی و تلاش خواهیم کرد آنچه به انجام می‌رسد، انعکاس دهیم.

مشکلی به نام پخش برنامه‌ها از رسانه ملی

در این نشست عباس لهراسبی، مدیرکل روابط عمومی و روابط بین‌الملل سازمان اوقاف و امور خیریه نیز به بیان برخی نکات در مورد فعالیت‌های رسانه‌ای در حوزه وقف پرداخت و گفت: مشکل ما در رسانه این است که دوستان رسانه ارتباطشان با اوقاف خیلی کم شده است. ما ارتباط داریم اما ارتباط آنها با ما کم شده است.

وی افزود: ما انبوهی از برنامه‌های مختلف را ساخته و می‌سازیم، هر اتفاقی که دوستان بدانند در سازمان اوقاف رخ می‌دهد، خارج از مسائل قرآنی اعم از دانش‌بنیان‌ها و ... را پوشش می‌دهیم. ارتباط ما و مرکز امور قرآنی از دوره‌های قبل خیلی بیشتر شده است، اما آن چیزی که ما در آن مشکل داریم پخش برنامه‌های ما از صدا و سیماست. علت هم این است که سازمان اوقاف و امور خیریه را یک سازمان تجاری می‌دانند، دوستان ما در صدا و سیما ما را سازمانی که کار مردم نهاد انجام می‌دهد و وابسته به مردم است، نمی‌شناسند.

راه‌اندازی دبیرخانه احیای موقوفات قرآنی

حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا شاهسونی، مدیرعامل موسسه قرآنی بیت‌الاحزان حضرت زهرا(س) نیز به مهجوریت قرآن کریم در حوزه وقف اشاره و تصریح کرد: خیلی از فعالیت‌های قرآنی کشور از طریق وقف است، از ثمرات همین مقدار اندک وقف قرآنی نیز اطلاع‌رسانی نمی‌شود.

وی افزود:‌ پیشنهادم این است که دبیرخانه دائمی برای احیای موقوفات قرآنی تشکیل شود و تعدادی از دوستان در سطح کشور پیگیر این موضوع باشند.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست محمدحسین فریدونی، کارشناس و پژوهشگر امور قرآنی به بیان نکات کوتاهی پرداخت و گفت: در حوزه تولیدات فرهنگی، دینی و قرآنی به طور خاص پیام مد نظر را ساماندهی نکرده‌ایم، یعنی ساماندهی نکرده‌ایم که چه پیام‌هایی باید به کدام مخاطبان منتقل شود.

فریدونی افزود: واقعاً چه چیزی را باید به انواع مخاطبان از متدین‌ترین افراد تا آدم‌های دور برسانیم تا این موجب ترویج و توسعه وقف قرآنی در جامعه شود. برای پرداختن به این موضوع و ساماندهی این مسئله نیاز به اتاق‌های فکر داریم.

بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه و علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی سخنانی به بیان راهکارهای توسعه وقف قرآنی پرداختند که با کلیک بر روی هر یک از اسامی فوق به محتوای سخنرانی‌‌ها دسترسی خواهید یافت.