هلاکت؛ نتیجه نهایی سکوت در برابر ظلم
از منظر قرآن کریم، نهی از منکر و مبارزه با ظلم یک وظیفه همیشگی است تا ظلم به یک رویه عادی در جامعه تبدیل نشود. لذا آیه 165 سوره مبارکه «اعراف» سکوت‌کنندگان در مقابل منکرات و ظلم را به عذابی سخت وعده داده است.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
ظلم‌ستیزی از منظر قرآن
ظلم‌ستیزی و مبارزه با طاغوت از جمله دستورات و تأکیدات فراوان قرآن است به نحوی که ۲۹۰ آیه به مبارزه با ستمکاران، ستمکاری و دفاع از مظلومان اختصاص یافته است. این ظلم نیز در سه سطح ظلم به خداوند مانند شرک و کفر و نفی آیات قرآن، ظلم به دیگران مانند قتل و دزدی و نیز ظلم به نفس مانند پیروی از هواهای نفسانی مطرح شده است.
یکی از این آیات که به مسئله ظلم و ستم با محوریت تبعات سکوت در مقابل ظالمان پرداخته، آیه 165 سوره مبارکه «اعراف» است که می‌فرماید: «فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ؛ پس هنگامى كه آنچه را بدان تذكر داده شده بودند، از ياد بردند، كسانى را كه از [كارِ] بد باز مى‌داشتند نجات داديم؛ و كسانى را كه ستم كردند، به سزاى آنكه نافرمانى مى‌كردند، به عذابى شديد گرفتار كرديم.»
بیشتر بخوانید:
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر این آیه در المیزان بیان میکند: «مقصود از «فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ» فراموشى تذكرها و بی‌تاثير شدن آن در دلهاى ايشان است، هر چند به ياد آن تذكرها بوده باشند، زيرا اخذ الهى مسبب بی‌اعتنايى به اوامر او و اعراض از تذكرهاى انبياى او است، وگرنه اگر مقصود فراموشى باشد عقوبت معنا نداشت، چون فراموشى به حسب طبع خودش مانع از فعليت تكليف و حلول عقوبت است.
در هر تكرارى امكان معصيت در نظرش قوی‌تر و اثر تذكرات ضعيفتر شده تا آنجا كه به طور كلى تذكرات در دلش بی‌اثر و وجود و عدمش يكسان می‌شود.
در آيه مورد بحث كه فرمود: «فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ ...» مقصود از نسيان همين بی‌اثر شدن تذكرات است. نيز آيه دلالت می‌كند كه خداوند اعتراض‌كنندگان را به خاطر سكوت‌شان و ترك نكردن مراوده با ايشان شريك ظلم و فسق متجاوزين شناخته است و نيز آيه شريفه دلالت می‌كند بر يك سنت عمومى الهى ـ نه اينكه اين روش تنها اختصاص به بنى اسرائيل داشته باشد ـ و آن سنت اين است كه جلوگيرى نكردن از ستم ستمگران و موعظه نكردن ايشان در صورت امكان و قطع نكردن رابطه با ايشان در صورت عدم امكان موعظه، شركت در ظلم است، و عذابى كه از طرف پروردگار در كمين ستمگران است، در كمين شركاى ايشان نيز است.»
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه اینگونه بیان میکند: «بايد توجه داشت كه گاهى بيان حقايق و وظایف الهى بدون احتمال تأثير نيز واجب مى‌شود و آن در موردى است كه اگر حكم خدا گفته نشود و از گناه انتقاد نگردد، كم كم بدست فراموشى سپرده مى‌شود و بدعت‌ها جان مى‌گيرند و سكوت دليل بر رضايت و موافقت محسوب مى‌شود، در اين گونه موارد لازم است حكم پروردگار آشكارا همه جا گفته شود هر چند اثرى در گنهكاران نگذارد.
شك نيست كه اين فراموشى، فراموشى حقيقى كه موجب عذر است نبود، بلكه آنچنان بى‌اعتنایى به فرمان خدا كردند كه گویى به كلى آن را فراموش نموده‌اند.»
سکوت در مقابل ظلم؛ مشارکت با ظالمان
لذا از منظر قرآن به هیچ وجه نباید در برابر ظلم و منکر بی‌تفاوت بود تا مانع از تبدیل آن به بدعت و رویه در جامعه شد، زیرا بی‌تفاوتی و سکوت در مقابل ظلم، به هر دلیل که باشد، در نهایت مهر تأییدی بر اقدامات و روش‌های ظالمانه است و ظالمان را در پیشبرد اقدامات خود گستاخ‌تر میکند که نمونه بارز آن نحوه رفتار رژیم صهیونیستی با فلسطینیان است که در سایه سکوت جوامع اسلامی رخ داده و هر بار این سکوت شکسته شده و به حمایت فعالانه جهان اسلام از ملت فلسطین تبدیل شده صهیونیست‌ها را به عقب‌نشینی واداشته است.
در مجموع باید گفت نهی از منکر و ظلم یک وظیفه دائمی است که اگر به هدایت دیگران منجر نشود، قطعاً موجب نجات ناهیان از منکر خواهد شد و افراد بی‌تفاوت و ساکت با کمک به توسعه و تعمیق ظلم در واقع در جبهه ستمکاران قرار دارند و طبق سنت الهی زمینه هلاکت خود را با این سکوت فراهم می‌کنند.
انتهای پیام
