سواد و ورود هوشمندانه؛ زیربنای سبک زندگی دوم در فضای مجازی

یزدان یگانگی، مسئول سازمان فضای مجازی سراج، مرکز چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه ظهور و موجودیت فضای مجازی به عنوان جزء لاینفک زندگی امروز بر همگان روشن و مورد پذیرش است، اظهار کرد: از این فضا امروزه با عنوان «زندگی دوم» یاد می‌شود چرا که حقیقتاً بسیاری از افراد ساعت‌های طولانی را در طول شبانه‌روز در آن گذران عمر می‌کنند.

وی ادامه داد: برای این زندگی که به موازات زندگی حقیقی شکل گرفته است، باید آداب و سبکی تعریف کرد و با آمادگی کامل وارد آن شد که در کشور ما به این موضوع قدری دیر پرداخته شده است.

یگانگی با تأکید بر اینکه باور به «زندگی دوم» بودن فضای مجازی در ذهن بسیاری از کاربران این فضا هنوز شکل نگرفته است، ادامه داد: تا زمانی که این باور به وجود نیاید برنامه‌ریزی برای ورود به آن و زیست در آن سودی نخواهد داشت.

رسانه؛ ضلعی از مثلث تربیتی

وی با یادآوری مثلث خانواده، مدرسه و رسانه در مباحث تربیتی فرزندان، بیان کرد: ضلعی از این مثلث را رسانه و فضای مجازی تشکیل می‌دهد و این امر از اهمیت این فضا حکایت دارد.

یگانگی تأکید کرد: همانطور که هر فردی برای تشکیل خانواده تمهیدات لازم را انجام می‌دهد و با آمادگی کامل قدم به زندگی جدید می‌گذارد، برای ورود به فضای مجازی نیز باید آمادگی کسب کرد.

این کارشناس فضای مجازی در ادامه گفت: اگر نتوانیم بر اساس مبانی دینی و الگوی ایرانی-اسلامی برای فضای مجازی برنامه‌ریزی کنیم، الگوها و سبک‌های دیگر، از جمله سبک زندگی غربی، این جای خالی را پر خواهند کرد و شاهد مصادیق فرهنگی و اجتماعی آن نظیر تجمل‌گرایی، مدپرستی و ... خواهیم بود.

یگانگی در خصوص برنامه‌ریزی و تعریف آداب این فضا، تصریح کرد: بخشی از این برنامه‌ریزی به حوزه سیاست‌گذاری کلان از جمله منویات رهبری و سیاست دولت باز می‌گردد و بخش دیگر آن بر دوش خانواده‌ها و نهادهای آموزشی و تربیتی است.

لزوم کسب سواد فضای مجازی

وی گام نخست و اصلی برای ریل‌گذاری سبک زندگی در فضای مجازی را «آموزش» دانست و تصریح کرد: این آموزش باید از والدین به عنوان سرپرست و مدیران خانواده، آغاز شود تا از سواد فضای مجازی بهره‌مند شوند، پس آموزش و کسب مهارت نیاز ضروری این حوزه است.

یگانگی با تقسیم‌بندی آموزش به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم، افزود: آموزش مستقیم مانند آموزش خواندن و نوشتن را باید به فرد آموزش داد در حالی‌که آموزش غیرمستقیم با تجربه زندگی در خانواده و جامعه به فرد عرضه می‌شود که تربیت، نمونه آن است و سواد فضای مجازی نیز از طریق آموزش مستقیم و غیرمستقیم کسب می‌شود.

مدیریت رسانه و خانواده

وی مبحث «مدیریت رسانه و خانواده» را یکی از مباحث مهم دنیای امروز در حوزه فضای مجازی خواند و گفت: بر این اساس، پدر و مادر برای مدیریت زندگی دوم خود و فرزندانشان باید سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی را کسب کنند و این مطالبه‌گری برای آموزش از نهادهایی چون مدرسه، دانشگاه و ... باید وجود داشته باشد.

پژوهشگر حوزه فضای مجازی با قائل شدن تفاوت میان سواد رسانه‌ای و مجازی، تأکید کرد: سواد رسانه‌ای توانایی بهره‌گیری از رسانه است اما سواد فضای مجازی سواد کنش‌گری و کنترل رفتار در این فضاست مثلاً اینکه آیا کاربر مجاز است هر پستی را در اینستاگرام لایک و یا برای دیگر مخاطبان بازارسال کند یا خیر.

یگانگی با اشاره به مصادیق دیگر سواد فضای مجازی، یادآوری کرد: مباحثی چون میزان وقتی که باید در این فضا صرف کرد، افراد و رده‌های سنی، مکان و زمان استفاده از این فضا و ... از مباحث دیگر این حوزه است.

وی با اشاره به مضمون آیه «فَلْیَنظُرِ الإنسانَ إلیٰ طَعاٰمَهُ»، گفت: همانگونه که انسان به دقتِ نظر در غذای جسم توصیه شده است، باید به خوراکی که فضای مجازی برای روح و جان او تدارک دیده نیز دقت و تأمل داشته باشد، و همانگونه که مصرف زیاد گوشت، علی‌رغم مقوی بودنش، مولد بیماری‌هاست، استفاده بی‌رویه و غیر اصولی از فضای مجازی نیز منشأ بسیاری از آسیب‌ها می‌تواند باشد.

یگانگی تأکید کرد: متأسفانه بستر فضای مجازی قابل کنترل نیست و وقتی کسی وارد آن می‌شود ناخودآگاه در معرض آسیب است و برای مدیریت آن نگاه خوشبینانه و بدبینانه به آن ثمری ندارد بلکه باید نگاهی واقع‌بینانه داشت و فرصت‌ها را در کنار تهدیدها دید و بر همین مبنا تصمیم‌گیری و مدیریت کرد.

وی با استناد به تعبیر مقام معظم رهبری در این خصوص، گفت: فضای مجازی جاده‌ای است که نباید آن‌را بست بلکه باید آن‌را دوطرفه ساخت و در عین حال، به خطراتی نظیر لغزش‌گاه‌ها و احتمال ریزش کوه و ... دقت نظر داشت.

یگانگی «ورود هوشمندانه» به فضای مجازی را مورد تأکید قرار داد و بیان کرد: اگر کودک بدون آموزش وارد استخر شنا شود، نگرانی و منع والدین را به دنبال دارد، اما اگر آموزش ببیند و مهارت لازم را کسب کند والدین حتی اگر یکی دو بار هم نگران ورود او به آب باشند در دفعات بعدی با خیال راحت اجازه می‌دهند کودکشان شنا کند، کسب آموزش و مهارت و در نتیجه ورود هوشمندانه افراد به فضای مجازی نیز به همین منوال است.

وی تصریح کرد: کسب دانش فضای مجازی و ورود هوشمندانه به آن فضایی امن را برای والدین، فرزندان و در یک کلام، جامعه فراهم می‌آورد که به تعبیر رهبری، غایت ما بیرون راندن دشمن از این فضا و امن کردن آن باید باشد.

ملزومات سبک زندگی دینی در فضای مجازی

یگانگی لازمه تزریق و نهادینه کردن گفتمان دینی در فضای مجازی را پیاده کردن سبک زندگی ایرانی-اسلامی خواند و افزود: برای رسیدن به این هدف توجه به الگوآفرینی، مقابله با هنجارشکنی دشمن علیه مکتب و عقاید ما و نظارت همه‌جانبه بر این فضا ضروری است.

وی با اشاره به اشاعه سبک زندگی اسلامی و ایرانی در فضای مجازی به عنوان یک ضرورت، گفت: در این راستا کسانی که به کار ورود پیدا می‌کنند باید به قدری هوشمند باشند که مصداق قصه «آب جوی غلام ببُرد» نشوند یعنی عنان کار از دستشان خارج نشود و در این سیل غرق نشوند.

مسئول سازمان فضای مجازی سراج در استان تأکید کرد: لازمه ورود به زندگی در فضای مجازی، کسب سواد این فضا و ورود هوشمندانه به آن است و باید بتوان محتوای غنی سبک زندگی ایرانی اسلامی را به شکلی هنرمندانه در قالب‌های پیام‌رسان، اپلیکیشن و بازی پرداخت کرد و در اختیار مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان قرار داد.

یگانگی در پایان با اشاره به یکی دیگر از ملزومات اشاعه سبک زندگی اسلامی، گفت: باید بتوان مدیریت رسانه را در خانواده و جامعه در دست گرفت که بر اصولی چون حاکمیت قانون، مسئولیت‌پذیری، نظارت و ... استوار است.