نقوش در معماری اسلامی برگرفته از انديشه‌های اسلامی و شيعی است
گروه سياسی و اجتماعی: نقش درخت سرو كه در مقابر مشاهده می‌شود نشانگر زنده بودن متوفی و يا نقش مهر و تسبيح نمايان‌گر ايمان متوفی است كه سمبل‌های بسيار زيادی در اين سبك مشاهده می‌شود و همه آنها بيانگر معماری پخته اسلامی است که این نقوش در معماری اسلامی برگرفته از انديشه‌های اسلامی و شيعی است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه قم، نشست بررسی تطبيقی مزارات اسلامی و مسيحی شب گذشته، 19 ارديبهشت‌ماه در مدرسه امام خمينی(ره) جامعة المصطفی(ص) با حضور اصغر منتظر القائم، كارشناس تاريخ اسلام برگزار شد.
منتظرالقائم با بيان اينكه در قرآن و روايات بر زيارت اهل قبور بسيار تأكيد شده است گفت: ما معتقديم روح انسان زنده است و زائر با روح مزور می‌تواند ارتباط معنوی برقرار كرده و يك محبت و كششی بين زائر و مزور ايجاد می‌شود.
وی با اشاره به آيه «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»ارتباط زائر با روح مزور تأكيد كرد و تصريح كرد: اين رابطه می‌تواند به اندازه‌ای باشد كه اگر متوفی از مقام معنوی در درگاه الهی برخوردار باشد زائر از مقامات معنوی متوفی می‌تواند بهره بگيرد و از بركات معنوی او استفاده كند.
اين استاد دانشگاه اظهار كرد: زيارت اهل قبور به غير از هندو و زرتشت قديم كه دفن ميت از آيين دينشان نيست در تمامی اديان ابراهيمی وغير ابراهيمی وجود دارد و اين مسأله و مشخص كردن قبر متوفی برای مسلمانان از اهميت بالايی برخورداراست.
وی آيين زيارت اهل قبور را سيره نبوی دانست و متذكر شد: تمام فرق اسلام به خصوص شيعه و حنفيون و شافعيون به مزار و اهل قبور توجه بسياری داشته و دارند اما وهابيت به دليل تفكرات ابن تيميه كه مخالف زيارت كردن قبور است توجهی به اين امر ندارند و با آن مخالفت می‌كنند.
منتظرالقائم با اشاره به اينكه مسلمانان در هرجايی كه در دنيا مهاجرت می‌كردند و ساكن می‌شدند دو ساختمان مسجد و مزار برايشان ارزش بالايی داشت كه نمونه اين بحث را می‌توان در اصفهان با داير شدن بيش از پنج قبرستان بزرگ در تاريخ اين شهرها از سوی مسلمانان صدر اسلام قبل از قرن چهارم مشاهده كرد.
وی اظهار كرد: مسلمانان به اموات اهميت بسيار زيادی قائل می‌شدند و از اواخر قرن چهارم امارات و ابنيه‌ای برای اموات می‌ساختند و سنگ قبرهايی مهم برای آنها تعبيه می‌كردند كه معماری اين مقبره‌ها بسيار شكيل بود كه دريايی از معارف، انديشه و سمبل‌های اسلامی و حاوی آثار هنری بسيار زيادی است.
اين كارشناس تاريخ اسلام با اشاره به اينكه معماری مقابر و مزار علاوه بر اينكه از لحاظ مردم‌شناسی بسيار مهم هستند از نظر هنری نيز مهم هستند تأكيد كرد: در اكثر قبور و مزار اسلامی مي‌توان سبك‌های مختلف خط و شعر را مشاهده كرد و نيز نقوش و سمبل‌هايی در آنجا هست كه ارزش هنری اسلامی آنها را بالا می‌برد.
وی ادامه داد: نقش درخت سرو كه در مقابر مشاهده می‌شود نشانگر زنده بودن متوفی است و يا نقش مهر و تسبيح نمايان‌گر ايمان متوفی است كه سمبل‌های بسيار زيادی در اين سبك مشاهده می‌شود كه همه آنها بيانگر معماری پخته اسلامی است.
منتظرالقائم معماری مساجد و مزارات را متأثر از انديشه اسلامی دانست و تصريح كرد: به عنوان مثال قرار گرفتن گنبد به روی طوقه هشت ضلعی و يا ساختن مقابر به صورت هشت ضلعی به علت تأثير معنوی از انديشه اسلامی است به اين صورت كه بنا به گفته روايات، شخص مؤمن پس از مرگ عروج می‌كند و به بهشت می‌رود؛ بهشت هم هشت دروازه دارد و برای انتقال روح متوفی به عرش الهی و عروج او هشت فرشته می‌آيند تا او را به سمت عرش الهی عروج دهند كه شكل و شمايل گنبد نشانگر عروج و هشت ضلعی بودن پايه آن نشان از هشت فرشته و انتقال او از زمين به عرش و عروج او به سمت هشت در بهشت است.
اين كارشناس تاريخ اسلام اضافه كرد: زير گنبد نشانه زمين و گنبد نشانه كهكشان و عرش الهی و شكل و شمايل گنبد و مناره‌ها نمايان‌گر عروج است و نيز تمامی نقوش و ريزه‌كاری‌ها در معماری اسلامی برگرفته از انديشه‌های اسلامی و شيعی است.
وی اينگونه معماری را تمدن‌سازی اسلامی دانست و تصريح كرد: اين تمدن‌سازی را كه معارف باطنی اسلام و تشيع را نمايش داده است در دو دوره صفويه در ايران و بابليان در هند كاملا می‌توان مشاهده كرد.
منتظرالقائم با بيان اينكه با مطالعه و بررسی در مورد قبرستان‌ها و كليساهای مسيحيت چند تفاوت بارز را در اين ارتباط می‌توان بين مسيحيت و اسلام مشاهده كرد گفت: يك تفاوت اساسی بين مزارات اسلامی و مسيحی اين است كه در مساجد مسلمانان كمتر می‌توان قبرستانی پيدا كرد اما در جوامع مسيحی قبرستان‌ها اصولا در كليساها و اطراف آن بنا شده است.
وی افزود: تفاوت ديگر در شكل قبرهای اسلامی و مسيحی است كه مزارهای مسيحی عموما بدون سنگ قبر است و نمود كمتری دارد و در عوض لوح‌های يادبودی از متوفی در كنار مزار آنها تعبيه می‌شود و نيز در اسلام متوفی را به روی خاك قرار می‌دهند اما در مسيحيت متوفی را به همراه تابوت دفن می‌كنند.
منتظرالقائم تفاوت ديگر را در جهت قبر و مزارهای مسلمانان و مسيحيان دانست و تصريح كرد: قبور تمامی مسلمانان در جهت قبله و به سمت كعبه درست می‌شود اما در مسيحيت قبور هرچند سعيشان بر اين بوده كه به سمت بيت‌المقدس باشد اما مزار آنها در جهات مختلفی درست مي‌شوند.
وی اظهار كرد: مسائل معماری و هنری را در جوامع مسيحی فقط در كليساها می‌توان مشاهده كرد به شكلی كه كليساهای خود را با معماری پيشرفته، زيبا، شكيل و باظرافت بر مبنای هنر بوتيك و رومانرس بنا می‌كنند اما در قبور و سنگ‌های يادبود آثار هنری، حجاری، خطاطی و تاريخی را بسيار كم می‌توان مشاهده كرد.
منتظرالقائم در پايان با اشاره به اينكه در جوامع غربی و مسيحی همچنان قبرستان‌ها را در داخل شهرها می‌سازند گفت: متأسفانه در چند دهه اخير در جهان اسلام قبرستان‌ها را در حاشيه شهر بنا می‌كنند كه اين عمل هيچ وجه علمی و شرعی ندارد بلكه مخالف آموزه‌های دينی اسلامی است و در تمدن اسلامی قبرستان‌ها در داخل شهرها بوده است.
منتظرالقائم با بيان اينكه در قرآن و روايات بر زيارت اهل قبور بسيار تأكيد شده است گفت: ما معتقديم روح انسان زنده است و زائر با روح مزور می‌تواند ارتباط معنوی برقرار كرده و يك محبت و كششی بين زائر و مزور ايجاد می‌شود.
وی با اشاره به آيه «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»ارتباط زائر با روح مزور تأكيد كرد و تصريح كرد: اين رابطه می‌تواند به اندازه‌ای باشد كه اگر متوفی از مقام معنوی در درگاه الهی برخوردار باشد زائر از مقامات معنوی متوفی می‌تواند بهره بگيرد و از بركات معنوی او استفاده كند.
اين استاد دانشگاه اظهار كرد: زيارت اهل قبور به غير از هندو و زرتشت قديم كه دفن ميت از آيين دينشان نيست در تمامی اديان ابراهيمی وغير ابراهيمی وجود دارد و اين مسأله و مشخص كردن قبر متوفی برای مسلمانان از اهميت بالايی برخورداراست.
وی آيين زيارت اهل قبور را سيره نبوی دانست و متذكر شد: تمام فرق اسلام به خصوص شيعه و حنفيون و شافعيون به مزار و اهل قبور توجه بسياری داشته و دارند اما وهابيت به دليل تفكرات ابن تيميه كه مخالف زيارت كردن قبور است توجهی به اين امر ندارند و با آن مخالفت می‌كنند.
منتظرالقائم با اشاره به اينكه مسلمانان در هرجايی كه در دنيا مهاجرت می‌كردند و ساكن می‌شدند دو ساختمان مسجد و مزار برايشان ارزش بالايی داشت كه نمونه اين بحث را می‌توان در اصفهان با داير شدن بيش از پنج قبرستان بزرگ در تاريخ اين شهرها از سوی مسلمانان صدر اسلام قبل از قرن چهارم مشاهده كرد.
وی اظهار كرد: مسلمانان به اموات اهميت بسيار زيادی قائل می‌شدند و از اواخر قرن چهارم امارات و ابنيه‌ای برای اموات می‌ساختند و سنگ قبرهايی مهم برای آنها تعبيه می‌كردند كه معماری اين مقبره‌ها بسيار شكيل بود كه دريايی از معارف، انديشه و سمبل‌های اسلامی و حاوی آثار هنری بسيار زيادی است.
اين كارشناس تاريخ اسلام با اشاره به اينكه معماری مقابر و مزار علاوه بر اينكه از لحاظ مردم‌شناسی بسيار مهم هستند از نظر هنری نيز مهم هستند تأكيد كرد: در اكثر قبور و مزار اسلامی مي‌توان سبك‌های مختلف خط و شعر را مشاهده كرد و نيز نقوش و سمبل‌هايی در آنجا هست كه ارزش هنری اسلامی آنها را بالا می‌برد.
وی ادامه داد: نقش درخت سرو كه در مقابر مشاهده می‌شود نشانگر زنده بودن متوفی است و يا نقش مهر و تسبيح نمايان‌گر ايمان متوفی است كه سمبل‌های بسيار زيادی در اين سبك مشاهده می‌شود كه همه آنها بيانگر معماری پخته اسلامی است.
منتظرالقائم معماری مساجد و مزارات را متأثر از انديشه اسلامی دانست و تصريح كرد: به عنوان مثال قرار گرفتن گنبد به روی طوقه هشت ضلعی و يا ساختن مقابر به صورت هشت ضلعی به علت تأثير معنوی از انديشه اسلامی است به اين صورت كه بنا به گفته روايات، شخص مؤمن پس از مرگ عروج می‌كند و به بهشت می‌رود؛ بهشت هم هشت دروازه دارد و برای انتقال روح متوفی به عرش الهی و عروج او هشت فرشته می‌آيند تا او را به سمت عرش الهی عروج دهند كه شكل و شمايل گنبد نشانگر عروج و هشت ضلعی بودن پايه آن نشان از هشت فرشته و انتقال او از زمين به عرش و عروج او به سمت هشت در بهشت است.
اين كارشناس تاريخ اسلام اضافه كرد: زير گنبد نشانه زمين و گنبد نشانه كهكشان و عرش الهی و شكل و شمايل گنبد و مناره‌ها نمايان‌گر عروج است و نيز تمامی نقوش و ريزه‌كاری‌ها در معماری اسلامی برگرفته از انديشه‌های اسلامی و شيعی است.
وی اينگونه معماری را تمدن‌سازی اسلامی دانست و تصريح كرد: اين تمدن‌سازی را كه معارف باطنی اسلام و تشيع را نمايش داده است در دو دوره صفويه در ايران و بابليان در هند كاملا می‌توان مشاهده كرد.
منتظرالقائم با بيان اينكه با مطالعه و بررسی در مورد قبرستان‌ها و كليساهای مسيحيت چند تفاوت بارز را در اين ارتباط می‌توان بين مسيحيت و اسلام مشاهده كرد گفت: يك تفاوت اساسی بين مزارات اسلامی و مسيحی اين است كه در مساجد مسلمانان كمتر می‌توان قبرستانی پيدا كرد اما در جوامع مسيحی قبرستان‌ها اصولا در كليساها و اطراف آن بنا شده است.
وی افزود: تفاوت ديگر در شكل قبرهای اسلامی و مسيحی است كه مزارهای مسيحی عموما بدون سنگ قبر است و نمود كمتری دارد و در عوض لوح‌های يادبودی از متوفی در كنار مزار آنها تعبيه می‌شود و نيز در اسلام متوفی را به روی خاك قرار می‌دهند اما در مسيحيت متوفی را به همراه تابوت دفن می‌كنند.
منتظرالقائم تفاوت ديگر را در جهت قبر و مزارهای مسلمانان و مسيحيان دانست و تصريح كرد: قبور تمامی مسلمانان در جهت قبله و به سمت كعبه درست می‌شود اما در مسيحيت قبور هرچند سعيشان بر اين بوده كه به سمت بيت‌المقدس باشد اما مزار آنها در جهات مختلفی درست مي‌شوند.
وی اظهار كرد: مسائل معماری و هنری را در جوامع مسيحی فقط در كليساها می‌توان مشاهده كرد به شكلی كه كليساهای خود را با معماری پيشرفته، زيبا، شكيل و باظرافت بر مبنای هنر بوتيك و رومانرس بنا می‌كنند اما در قبور و سنگ‌های يادبود آثار هنری، حجاری، خطاطی و تاريخی را بسيار كم می‌توان مشاهده كرد.
منتظرالقائم در پايان با اشاره به اينكه در جوامع غربی و مسيحی همچنان قبرستان‌ها را در داخل شهرها می‌سازند گفت: متأسفانه در چند دهه اخير در جهان اسلام قبرستان‌ها را در حاشيه شهر بنا می‌كنند كه اين عمل هيچ وجه علمی و شرعی ندارد بلكه مخالف آموزه‌های دينی اسلامی است و در تمدن اسلامی قبرستان‌ها در داخل شهرها بوده است.
مطالب مرتبط
