«اکسیر حفظ» بر جان مشتاقان قرآن

گروه دانشجویی استارت‌آپ دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد متشکل از شش جوان خوش‌فکر، خلاق و با انگیزه بعد از کسب مقام سوم کشوری در بیست و ششمین جشنواره قرآنی هدهد، هفته گذشته با ارائه استارت‌آپ قرآنی با عنوان «اکسیر حفظ»، در جشنواره ملی قرآن و عترت(ع) نیز موفق شد رتبه سوم را در بخش ایده‌شو دانشجویی و در میان تمامی دانشگاه‌های کشور به خود اختصاص دهد. این گروه از جوانان ایده‌پرداز که همکاری‌های گروهی موفقی با یکدیگر داشته و توفیقاتی را در حوزه‌های آموزشی و علمی و پژوهشی کسب کرده‌اند، به سبب علاقه به کار گروهی و نیز فعالیت برخی از اعضا در حوزه قرآنی، امسال تصمیم گرفتند با طراحی یک استارت‌آپ قرآنی ارزشمند و پر کاربرد در قالب یک کار گروهی در جشنواره قرآن و عترت(ع) وزارت بهداشت شرکت کنند که خوشبختانه این همکاری آنان مورد توجه داوران این جشنواره و نیز جشنواره ملی قرآن و عترت(ع) دانشگاه‌های کشور قرار گرفت.

«ریحانه عنایت‌زاده» دانشجوی ترم ششم کارشناسی تکنولوژی اتاق عمل دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد و حافظ پنج جزء قرآن، «نرجس شعبانی»، دانشجوی ترم هشت هوشبری دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد و حافظ هشت جزء قرآن، «سمیه نیکخواه»، دانشجوی ترم هشت بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، «علی ریحانیان»، دانشجوی رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، «فائزه نیازی» و «شکوفه صفر بیرانوند» دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه کرمان اعضای تشکیل دهنده این گروه هستند که گفت‌وگوی ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری ابتدا با ریحانه عنایت‌زاده و سپس با نرجس شعبانی از نظر خوانندگان گرامی می‌گذرد.

ایکنا ـ گروه متشکل از دانشجویان سه دانشگاه‌ مختلف کشور چگونه شکل گرفت؟

اعضای این گروه چند فعالیت علمی و استارت‌آپی مشترک با هم انجام داده بودیم و از قبل با یکدیگر همکاری داشتیم، وقتی ثبت‌نام جشنواره قرآنی هدهد مطرح شد تصمیم گرفتیم که یک همکاری استارت‌آپی با محوریت قرآن کریم با هم داشته و در این جشنواره شرکت کنیم. بر این اساس گروه شش‌نفره ما بر این کار متمرکز شد و گفت‌وگوهای مفصلی انجام و بعد از جمع‌بندی نظرات، تقسیم کار انجام شد تا هر فردی با توجه به مهارت‌ها و توانایی‌‌های خود بخشی از کار طراحی استارت‌آپ اعم از نیازسنجی، بیان مسئله، نگارش طرح، نگارش بیزنس پلان و غیره را بر عهده گیرد.

در مرحله بعدی، همه اعضای گروه آورده‌های هر شخص را ارزیابی و در مورد آن تبادل نظر می‌کردیم تا ایرادات احتمالی برطرف شود، لذا در این مرحله مرزبندی برای کار وجود نداشت و همه اعضا در خصوص تمام بخش‌های ایده اولیه اظهار نظر می‌کردند تا در نهایت به طرح نهایی رسیدیم و آن‌ را به بخش پژوهشی جشنواره قرآنی هدهد ارسال کردیم.

ایکنا‌ ـ با چه انگیزه‌ای در بخش ایده‌پردازی با موضوع قرآنی در جشنواره هدهد شرکت کردید؟

با توجه به فعالیت‌های مشترک موفقی که این گروه در حیطه ایده‌پردازی آموزشی انجام داده بود و نیز اکثر اعضای گروه در حفظ قرآن کریم ورود داشتیم و نسبت به زیر و بم و دشواری‌های حفظ آشنا بودیم، تیم را با محوریت طراحی استارت‌آپی برای تسهیل روند حفظ قرآن فعال کردیم. تثبیت و مرور حفظ یکی از مهم‌ترین مراحل حفظ است که گاه حافظان به دلیل نبود منابع خودخوان یا نرم‌افزارهایی که بدون نیاز به کلاس آنان را در تثبیت و مرور حفظیات در منزل کمک کنند، در روند حفظ سُستی می‌شوند. لذا استارت‌آپ اکسیر حفظ با محوریت تسهیل مرور و تثبیت حفظ توسط اعضای گروه طراحی و ارائه شد.

ایکنا ـ تعریف شما از استارت‌آپ چیست؟

ایده‌ای نوپردازانه و طرحی نوآور است که برای حل یک مسئله ارائه می‌شود و تلاش می‌کند یا راهکاری جدید ارائه دهد و یا از راهکارهای موجود به‌ شیوه‌ای جدید استفاده کند. مرور و تثبیت حفظ در این همکاری گروهی ما موضوع محوری و مسئله اصلی بود که تلاش کردیم با تأسی به راهکارهای موجود و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه بهترین مدل را برای تسهیل مرور و تثبیت حفظ ارائه دهیم و این نوآوری قرآنی بتواند مشکلی را از حافظان قرآن حل کند چرا که اصل و اساس فرآیند حفظ بر تکرار و مرور مداوم و تثبیت استوار است.

ایکنا ـ در خصوص بخش‌ها و مراحل استارت‌آپ قرآنی اکسیر حفظ توضیح دهید.

این ایده نوپا اپلیکیشنی را به دست می‌دهد که وقتی قرآن‌آموز  برنامه را فعال می‌کند برای خروج از جزء یک و ورود به جزء دوم باید تمامی مراحل خواسته شده را پشت سربگذارد تا اجازه گذر از یک جزء به جزء دیگر را بیابد. قرآن‌آموز به محض ورود امکان تلاوت آیات برایش وجود دارد که باید آن‌ را پشت سر بگذارد، سپس معنی واژگان و آیات در اختیار کاربر قرار می‌گیرد چرا که دانستن ترجمه آیات کمک فراوانی به تسریع و کارآمدی فرآیند حفظ می‌کند. در این مرحله، کاربر در گام نخست باید معنای واژگان را با توجه به تصاویر ارائه شده انتخاب کند و سپس تمرینات به صورت پله پله از آسان به دشوار می‌رسند و در دشوارترین بخش، فراگیر بدون کمک تصاویر و گزینه‌ها باید بتواند معنای واژگان را در جاهای مشخص شده بنویسد.

در بخش حفظ، کاربر می‌تواند آیات درج شده را به ترتیبی که در ذهن دارد در کنار هم بچیند و این امر به تکرار و تمرین حفظ کمک می‌کند، همچنین می‌تواند آیات خواسته شده را با صدای رسا تلاوت کند و برنامه این امکان را دارد که صدا را پردازش و اشکالات احتمالی را یادآوری کند. در مرحله دشوارتر بخش حفظ نیز فرد باید آیات را خودش بنویسد که در این بخش کاربر می‌تواند از راهنمایی‌هایی نظیر شماره آیه‌، ابتدا یا انتهای آیه، شماره صفحه یا دیگر شیوه‌های معمول استفاده کند. پس از پایان یک جزء، کاربر با گذراندن یک آزمون پایانی وارد جزء بعدی می‌شود.

ایکنا ـ در خصوص منوی «نقشه مفهومی» در ایده خودتان نیز توضیح دهید.

در این بخش، کاربر می‌تواند نقشه مفهومی جزء حفظ شده را بنویسد و این امر به او کمک می‌کند تا یک ارتباط معنایی با آیات پیدا کند و آیات را از حیث شباهت یا تفاوت معنایی دسته‌بندی کند و روند مرور و تثبیت برایش تسهیل شود. درواقع، کاربر پس از تسلط بر حفظ آیات وارد مرحله نقشه مفهومی می‌شود و مصادیق فراوانی برای یادگیری و تکرار مفاهیم آیات برایش فراهم است از جمله دسته‌بندی آیات با مفاهیم نزدیک به هم، طبقه‌بندی موضوعی آیات و غیره که فهم آیات را تسهیل می‌کنند.

نکته حائز اهمیت در خصوص این استارت‌آپ آن است که سازوکاری چیده شده تا قرآن‌آموز دروس و تمرینات ارائه شده را حتماً به صورت مستمر و روزانه انجام دهد و اگر کاربر یک روز تمرینات و تکرار و مرور را انجام ندهد، روزشمار کاربر صفر می‌شود و اگر این روند ۱۳ روز متوالی ادامه یابد، قرآن‌آموز باید به جزء یک بازگردد و فرآیند تکرار و مرور را از جزء یک از سر بگیرد. همچنین یک بخش پرسش و پاسخ در استارت‌آپ قرآنی اکسیر حفظ طراحی شده و کاربران می‌توانند پاسخ پرسش‌های خود را جستجو کنند.

ایکنا ـ گروه شما تا چه اندازه برای اجرای استارت‌آپ قرآنی اکسیر حفظ و تبدیل آن به اپلیکیشن مصمم است و آیا اقدامی در این خصوص داشته‌اید؟

آنچه در این استارت‌آپ طراحی و ارائه شده درواقع یک طرح و ایده اولیه و روی کاغذ از یک اپلیکیشن کاربردی قرآنی است که نیازها و ضرورت‌های قرآن‌آموز حفظ در آن دیده شده و تسهیل‌گری‌هایی را برای جامعه هدف طراحی کرده است که طبعاً اگر عملیاتی و در قالب اپلیکیشن ارائه شود مورد اقبال فعالان حوزه حفظ قرآن کریم قرار خواهد گرفت.

برای این منظور گفت‌وگوهایی با رئیس کانون قرآن و عترت(ع) دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام و علاقه‌مندی خود را برای ساخت اپلیکیشن اکسیر حفظ اعلام کردیم و خواستار حمایت شدیم که خوشبختانه رئیس این مرکز مانند همیشه همراهی و حمایت خود را از کار ما اعلام کرد و امید است بتوان این اپلیکیشن را هر چه زودتر بسازیم.

ایده‌ای که تنها روی کاغذ بیاید نمی‌تواند مشکلی را حل کند، زمانی می‌توانیم تأثیرگذاری و ثمره ایده خودمان را در میدان عمل شاهد باشیم و نتیجه واقعی تلاش و نوآوری گروه را مشاهده کنیم که این ایده تبدیل به اپلیکیشن شود و در اختیار حفاظ قرار گیرد، لذا حمایت از این دست ایده‌پردازی‌های نوآورانه در دانشگاه برای پیاده‌سازی و کاربردی شدن ایده‌ها نقش بسیاری مهمی در تشویق دانشجویان برای روی آوردن به این دست کارها دارد. اگر دانشجویان ببینند و بدانند که ایده‌های آنان مورد حمایت واقع می‌شود، قطعاً حتی اگر موفقیتی در ایده خود کسب نکنند دلسرد نمی‌شوند و تا کسب موفقیت به تلاش خود ادامه می‌دهند.

ایکنا ـ در خصوص فرهنگ کار گروهی که کمتر در جامعه به‌ویژه جوامع علمی و دانشگاهی نهادینه شده است، توضیح دهید.

فرآیند تشکیل گروه و ماندگاری آن‌چنان که باید و شاید نهادینه نشده و سیر تشکیل یک گروه ثابت و ماندگار موفق قدری زمان‌بر است، چه بسیار گروه‌هایی که تشکیل می‌شوند اما اعضا به دلایل گوناگون خیلی زود پراکنده می‌شوند. ترویج کارهای تیمی به‌ویژه در مسابقات و جشنواره‌های دانشجویی قطعاً کمک‌کننده است، امری که در جشنواره قرآن و عترت(ع) وزارت بهداشت شاهد بودیم و در بسیاری از رشته‌های پژوهشی و هنری و قرآنی مشارکت گروه‌های دانشجویی دیده شده است که تجربه‌های شیرین و ماندگاری را برای دانشجویان رقم می‌زند.

در ادامه نرجس شعبانی، دانشجوی حافظ و مربی قرآن و دیگر عضو گروه استارت‌آپی اکسیر حفظ به پرسش‌های ایکنا پاسخ می‌دهد.

ایکنا ـ در خصوص فعالیت‌های قرآنی خود بگویید.

وقتی وارد دانشگاه شدم یک دوره چندروزه دانشجومعلم قرآن در مازندران با حضور استاد بحرالعلوم برگزار شد که در این دوره شرکت و مدرک مربی‌گری قرآنی را اخذ کردم و پس از آن به‌عنوان مربی حفظ دانشجویان مشغول فعالیت هستم. بنده هشت جزء قرآن را از زمان نوجوانی از حفظ داشتم که امسال تصمیم دارم حفظ قرآن را پی بگیرم. شیوع کرونا و مجازی شدن آموزش باعث شد که نتوانم کلاس‌های آموزش حفظ در جامعةالقرآن را پی بگیرم، ضمن اینکه حجم درس‌ها عامل دیگری بود که توفیق از بنده سلب شد.

ایکنا ـ ایده اولیه طراحی یک استارت‌آپ قرآنی در حوزه حفظ چگونه شکل گرفت.

استارت‌آپ و ایده‌پروری نوآورانه در چند سال اخیر به‌ویژه در جوامع دانشگاهی جای خود را باز کرده و طرفداران فراوانی در میان دانشجویان دارد. بر همین اساس گروه ما در این حوزه فعالیت‌هایی را در ساحت‌های گوناگون نظیر آموزش و کارآفرینی داشته و رتبه‌هایی را کسب کرده است.

برای همه ما روشن است که امروز متأسفانه قرآن کریم مهجور است و لذا به این فکر کردیم که در حوزه فعالیت‌های قرآنی نیز از مهارت‌ها و توانمندی‌های اعضای گروه برای طراحی استارت‌آپ بهره بگیریم و زمینه‌ای فراهم کنیم تا علاقه‌مندان بتوانند به مدد یک اپلیکیشن کاربردی، کار آسانی را برای حفظ و مرور و تثبیت پیش رو داشته باشند. با توجه به تجربه آموزش حفظ و مشاهده مشکلات دانشجویان قرآن‌آموز برای مرور و یادآوری و تثبیت حفظیات، نیازسنجی انجام شد و تصمیم گرفتیم که تمرکز کار را بر این بخش حفظ قرآن متمرکز و یک طرح اولیه و نوآورانه ارائه دهیم.

از دیگر سو، مشاهده می‌شد که دانشجویان علاقه وافری به کار با اپلیکیشن‌های آموزشی دارند از جمله میزان محبوبیت و عمومیت یکی دو نرم‌افزار آموزش زبان‌های خارجی را رصد کردیم و متوجه شدیم که بیش از ۷۰ درصد آنان این نرم‌افزارها را پیوسته مورد استفاده قرار می‌دادند. مؤلفه‌ها و اصول جذاب‌سازی اپلیکیشن نظیر پاسخگویی به پرسش‌ها، بازی‌سازی (Gamification)، نمره‌دهی و جایزه و یا کسر امتیاز در صورت عدم استفاده در مدتی معین و رویکردهایی از این دست باعث می‌شود که کاربران به‌صورت دائمی از اپلیکیشن استفاده کنند و از آن خسته نشوند که با توجه به مؤلفه تمرین و تکرار مداوم و بدون وقفه برای موفقیت در حفظ قرآن کریم، تلاش شد تا اصول جذاب‌سازی در استارت‌آپ اکسیر حفظ تعبیه و پیش‌بینی شود تا کاربران در آن ماندگار شوند و حافظان بتوانند مرحله تثبیت را به راحتی و با موفقیت انجام دهند.

ایکنا ـ اهمیت فعالیت های جذاب در حوزه فعالیت‌های قرآنی از دیدگاه شما چیست؟

بخش اعظم مهجوریت قرآن در جامعه به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان مربوط به ناآشنایی آنان با اهمیت این کتاب آسمانی و آموزه‌های نورانی آن در جزءجزء زندگی است که از بستر فناوری و فضای رسانه و مجازی باید در این راستا بهره‌گیری شود. وقتی این حجم از بذل و توجه دانشجویان به استفاده از اپلیکیشن‌های آموزشی، کارآفرینی و دیگر ساحت‌ها وجود دارد، جا دارد که ساخت اپلیکیشن‌های جذاب آموزش و ترویج فرهنگ قرآنی نیز در دستور کار قرار گیرد لذا حمایت از آثار جوانان و دانشجویان خلاق و نوآور در این حوزه لازم و ضروری است.

ایکنا ـ برنامه گروه شما برای ساخت اپلیکیشن اکسیر حفظ چیست؟

آنچه برای ساخت اپلیکیشن اهمیت دارد، برنامه‌نویسی است که به این منظور باید بتوانیم فردی متخصص را وارد این کار کنیم و با توجه به دیده شدن بسیاری از اصول جذاب‌سازی از جمله بازی‌سازی در این استارت‌آپ، به‌ نظر می‌رسد یک برنامه‌نویس یا گروه برنامه‌نویسی زبده و کار بلد برای این منظور نیاز است که حداقل تا دو سال برای رفع خطاهای احتمالی در کنار گروه ما باشند تا نسخه نهایی اپلیکیشن ساخته شود.

در مرحله بعدی، تولید اپلیکیشن قرار دارد که مستلزم هزینه بالایی است و تامین این مبلغ از توان ما دانشجویان خارج است لذا به برگزارکنندگان جشنواره هدهد و مجموعه علوم پزشکی پیشنهاد می‌شود که کار خوب خود برای برگزاری این دست جشنواره‌ها و رویدادهای قرآنی مبتنی بر فناوری و کار گروهی را با حمایت از آثار دانشجویی برتر تکمیل کنند و با حمایت از کارهای نوآورانه و خلاقانه جوانان آنان را برای تداوم این مسیر تشویق و دیگر دانشجویان خارج از گود را وارد کار کنند.

مسئله بعدی، ضرورت حمایت معنوی از این دست اپلیکیشن‌ها و ایده‌های نوپردازانه قرآنی است که می‌طلبد رسانه‌ها به‌ویژه شبکه قرآن این کارها را ببینند و برای مردم معرفی کنند؛ همچنین از طراحان و مجریان نرم‌افزارهای قرآنی و مذهبی معروف نظیر باد صبا، حبل‌المتین و غیره انتظار می‌رود که بخشی را برای تبلیغ و معرفی اپلیکیشن‌های نوپدید قرآنی در فضای نرم‌افزارهای خود تعبیه کنند تا سبب تشویق این جوانان شود.