افزایش میزان باسوادی، بهبود رتبه علمی کشور و توسعه علوم انسانی اسلامی
پیشرفت‌های علمی کشور در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر کسی پوشیده و قابل انکار نیست تا جایی که امروز دانشگاههای کشور، دانشجویانی از کشورهای مختلف پذیرش می‌کنند و حضور دانشجویان خارجی نشان دهنده اعتبار و رتبه علمی مناسب دانشگاههای کشور است.
به گزارش ایکنا، چهل و پنج سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد؛ انقلابی که منجر به موفقیت‌ها و دستاوردهای گسترده‌ای در ابعاد مختلف از جمله در زمینه علمی، آموزشی و پژوهشی شد.
این در حالی است که ایران در دوران پهلوی با وجود سابقه چهل ساله تأسیس دانشگاه در کشور، اما از جنبه علم و فناوری، ضعف بسیاری داشت. رژیم پهلوی حتی در جنبه صنعتی نیز عمدتاً روش مونتاژ را در پیش گرفته بود اما با پیروزی انقلاب اسلامی، از همان ابتدا، روند رشد علمی و آموزشی ایران در راستای پایان عقب‌ماندگی‌ها شروع شد و از بسیاری کشورهای دنیا پیشی گرفت.
شاید بتوان گفت در دهه ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل مسائل مربوط به تثبیت انقلاب و همچنین جنگ هشت ساله با رژیم بعثی، روند رشد علمی کشور کند شد اما از دهه هفتاد، کشور وارد نوعی رستاخیز در زمینه علمی و پژوهشی شد که آمارهای موجود در عرصه داخلی و بین‌المللی مؤید آن است؛ به گونه‌ای که این پیشرفت‌های علمی و پژوهشی منجر به تحیر جهانیان و حتی معاندان و دشمنان شده است.
پیشرفت‌های علمی در دوران چهل و پنج ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا جایی پیش رفت که برخی دشمنان برای ممانعت از ادامه این پیشرفت‌ها چاره‌ای غیر از افزایش تحریم‌ها و حتی ترور دانشمندان کشور نیافتند بنابراین برای اثبات بیشتر پیشرفت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی کشور به عنوان واقعیتی انکارناپذیر، ضرورت دارد که به مقایسه‌ای از وضعیت علمی کشور در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی بپردازیم.
بهبود رتبه‌بندی‌های علمی
مطابق اطلاعات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در اواسط دهه پنجاه شمسی، درست در همان زمانی که حکومت پهلوی از تمدن بزرگ در ایران سخن می‌گفت فقط 30 درصد باسواد در ایران وجود داشته است اما این رقم در اواسط دهه هفتاد یعنی 25 سال بعد به 75 درصد رسیده است. بر اساس آمارها اکنون حدود 90 درصد جمعیت ایران از سواد خواندن و نوشتن بهره‌مند هستند. همه این شواهد به خوبی نشان می‌دهد در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشوری که بیش از نیمی از جمعیت آن توان خواندن و نوشتن هم نداشته‌اند به کشوری باسواد تبدیل شده است.
در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، علاوه بر عرصه آموزشی، در زمینه پژوهشی نیز پیشرفت‌های کم‌نظیری حاصل شد است. یکی از مهمترین مراکز بین‌المللی که به رده‌بندی پیشرفت‌های علمی و پژوهشی و درصد رشد کشورها در این زمینه می‌پردازد وب سایت بین‌المللی وب آف ساینس (Web of Science) است که طبق گزارشی در سال 2019 اعلام می‌دارد نرخ رشد ایران بالای ده درصد بوده و در رتبه دوم در میان بیست و پنج کشور برتر دنیا در زمینه علمی قرار گرفته است. آخرین به‌روزرسانی وضعیت تولید علم ایران در ایران در این وبگاه، مربوط به 30 آبان 1402 است که بر اساس این آمار، ایران در رتبه پانزدهم تولید علم در جهان قرار گرفته است و هرچند هنوز جمهوری اسلامی ایران در زمینه علمی در رده کشورهای برتر دنیا قرار دارد اما این کاهش رتبه در زمینه تولید مقالات علمی و مخصوصا مقالات کنفرانسی، می‌تواند به عواملی همانند همه‌گیری ویروس کرونا در سال‌های اخیر مرتبط باشد.
یکی دیگر از پایگاه‌های علمی معتبر در حوزه ارزیابی و رتبه‌بندی علمی کشورها، پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس است که نگاهی به آمارهای ارائه شده در این پایگاه نشان می‌دهد که در سال 2022 ایران در رتبه پانزدهم دنیا در زمینه تولید علم و رتبه اول کشورهای اسلامی قرار داشته است. بر اساس گزارش پایگاه استنادی جهان اسلام (isc) نیز ایران در سال 2023 دارای رتبه پانزدهم دنیا در زمینه تولید علم و رتبه یک در میان کشورهای اسلامی بوده است. همه این آمارها به خوبی نشان دهنده رشد سریع ایران در زمینه علم و فناوری پس از انقلاب اسلامی و آمارهای خیره کننده نسبت به قبل از انقلاب است.
دستاوردهای انقلاب اسلامی در زمینه علوم انسانی
لازم به ذکر است که یکی از مهمترین و ارزنده‌ترین حوزه‌های پیشرفت علمی در دوران پس از انقلاب اسلامی، توسعه و پیشرفت علوم انسانی است به گونه‌ای که تعداد رشته‌های علوم انسانی مخصوصا رشته‌های دینی و قرآنی که اکنون در دانشگاههای کشور تدریس می‌شود قابل قیاس با قبل از انقلاب نیست. افزایش تعداد دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها در دوران پس از انقلاب اسلامی نیز قابل قیاس با قبل از انقلاب نیست به گونه‌ای که امروزه هیچ دانشگاهی برای جذب هیئت علمی با مشکلی مواجه نیست و حتی نیازی به جذب استاد از خارج کشور ندارد.
از جمله پیشرفت‌های دیگر در علوم انسانی در این دوران، نظریه‌پردازی‌های مختلفی است که از سوی دلسوزان و دغدغه‌مندان در حوزه علوم انسانی اسلامی و بومی صورت گرفته است. در این چهار دهه کتاب‌ها و مجلات بسیاری در زمینه علوم انسانی اسلامی نوشته شده و هزاران کرسی نظریه‌پردازی در این راستا برگزار شده است. همچنین برگزاری جشنواره‌های مختلف در زمینه علوم انسانی از جمله جشنواره فارابی نیز از دیگر اقدامات در راستای توسعه علوم انسانی در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.
البته با توجه به هجمه‌های گوناگونی که از فردای پیروزی انقلاب اسلامی، علیه این نظام وجود داشته است توجه به علوم انسانی برای پاسخگویی به شبهات، امری غیر قابل انکار بوده است. مجموع این موارد نشان می‌دهد که دست اندرکاران نظام جمهوری اسلامی ایران از همان فردای پس از انقلاب به اهمیت علوم انسانی و مخصوصا علوم دینی در رشد و پیشرفت کشور پی بردند و به آن عمل کردند؛ هرچند ممکن است همچنان کاستی‌هایی در این زمینه وجود داشته باشد.
پیشرفت در علوم انسانی اسلامی پس از انقلاب
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ملک‌زاده؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان برخی از موفقیت‌های جمهوری اسلامی ایران در زمینه علوم انسانی و اسلامی در چند دهه گذشته پرداخت و گفت: یکی از دستاوردهای مهم نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت به نظام پهلوی، پیشرفت‌هایی است که در باب علوم دینی و انسانی در دوران چهل و پنج ساله گذشته شاهد آن بوده‌ایم. پهلوی در مسیر حرکت به سمت سکولاریزه کردن جامعه قرار داشت و تلاش می‌کرد الگوهای غربی را در جامعه ایران پیاده کند لذا طبیعی است در آن دوران شاهد رشد علوم انسانی متناسب با جامعه خودمان نباشیم و اتفاقا حرکاتی که در این راستا صورت می‌گرفت سرکوب می‌شد.
وی افزود: پس از انقلاب اسلامی به دلیل اینکه شاهد گسترش کمی و کیفی تشکل‌های مذهبی و مؤسسات دینی بودیم بنابراین در زمینه علوم انسانی نیز شاهد رشدی جهشی هستیم. در شرایط کنونی، بر اساس آمار و ارقامی که موجود است به راحتی می‌توان این ادعا را ثابت کرد. گرچه هنوز با نقطه ایده‌آل فاصله داریم اما کتب و مقالات بسیاری در این چند دهه در زمینه‌های مختلف علوم انسانی اسلامی به رشته تحریر در‌آمده است که اگر سری به کتابخانه‌ها هم بزنید به خوبی این تولیدات را مشاهده می‌کنید. این مطالب حتی به زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده و اکنون در کتابخانه‌های مشهور جهان وجود دارند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: بنابراین پس از انقلاب اسلامی، با توجه به اینکه انقلاب در معرض هجمه‌ها و شبهات مختلف قرار داشت فرصتی را فراهم کرد که با تولید علوم انسانی و اسلامی، تلاشی در راستای پاسخگویی به این شبهات داشته باشد. البته نه تنها در علوم انسانی بلکه در عرصه‌های دیگر از جمله پزشکی هم پیشرفت‌های بسیاری داشتیم و مثلا شاهد پیوند اعضا در این دوران بوده‌ایم. البته قبل از انقلاب هم به لحاظ علمی و هم دینی، زمینه چنین کاری فراهم نبود که خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این فرصت فراهم شد.
خدمات علمی جهاد دانشگاهی
همانگونه که اشاره شد یکی از مهمترین دستاوردهای علمی انقلاب اسلامی در زمینه پزشکی و دارویی است لذا در عرصههایی همانند پزشکی هسته‌ای، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، سلول‌های بنیادین، تولید انواع داروها و رادیوداروها، هوافضا و ... پیشرفت‌هایی حاصل شده که جهانیان را متحیر کرده است. بدون تردید یکی از نهادهای علمی که نقش مؤثری در این پیشرفت‌ها در دوران پس از انقلاب اسلامی داشته، جهاد دانشگاهی بوده است تا جایی که چند سال قبل، شبکه خبری فاکس نیوز آمریکا در گزارشی از پیشرفت‌های علمی در مؤسسه رویان جهاد دانشگاهی مخصوصاً در زمینه سلول‌های بنیادین، ابراز تعجب بسیار کرد. چنین پشرفتهایی نشان می‌دهد که با تکیه بر توانمندی‌های داخلی می‌توان همه مرزهای علمی را در نوردید.
علاوه بر این، کشور در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه نیاز به متخصصان و فوق تخصص‌های پزشکی تقریبا بی‌نیاز از خارج شده است؛ به گونه‌ای که نرخ امید به زندگی از 55 سال در دوران قبل از انقلاب اسلامی به 76 سال در شرایط کنونی رسیده است. در علوم مختلف انسانی نیز در حال حاضر در اکثر رشته‌های این حوزه امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری فراهم شده است و افراد پس از فراغت از تحصیل می‌توانند در خدمت نیازهای کشور قرار بگیرند در حالی در دوران پیش از انقلاب، افراد عمدتاً برای ادامه تحصیل ناچار به حضور در کشورهای دیگر از جمله آمریکا و اروپا می‌شدند.
نتیجه‌گیری
پیشرفت‌های علمی کشور در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر کسی پوشیده و قابل انکار نیست تا جایی که امروزه دانشگاههای کشور، دانشجویانی از کشورهای مختلف پذیرش می‌کنند و حضور دانشجویان خارجی نشان دهنده اعتبار و رتبه علمی مناسب دانشگاههای کشور است در حالی که پیش از انقلاب، دانشجویان برای ادامه تحصیل ناچار به حضور در دانشگاههای کشورهای دیگر بودند. مواردی که اشاره شد تنها گوشه‌ای از پیشرفت‌های علمی کشور بود وگرنه اشاره به همه این پیشرفت‌ها در یک گزارش مختصر، میسر نیست.
البته لازم است برای ادامه این مسیر و افزایش پیشرفت‌های کشور، مسئولان از جوانان نخبه ایرانی حمایت کنند که با وجود شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی موجبات پیشرفت‌های علمی کشور را فراهم کرده‌اند تا این جوانان و اندیشمندان، علاوه بر بهبود رتبه علمی کشور، بتوانند ایده‌های علمی و فناورانه خود را به سایر کشورها نیز عرضه و برای کشور سودآوری بیشتری داشته باشند.
انتهای پیام
