علامه نجفی و یک عمر تلاش پربار در مسیر وحدت اسلامی و خدمات اجتماعی در پاکستان

به گزارش ایکنا، علامه محسن علی نجفی از علمای مشهور پاکستان و مؤسس حوزه علمیه جامعة‌الکوثر که به سبب دیدگاه‌های مدافع وحدت اسلامی خود در این کشور شهرت زیادی داشت، ۱۹ دی‌ امسال در اسلام‌آباد درگذشت.

علامه نجفی پس از عمری تلاش و کوشش در راستای اعتلای علوم و معارف اسلامی و خدمات ارزنده در تحکیم وحدت اسلامی به دیدار حق شتافت.

وی نماینده آیت‌الله سیستانی در پاکستان بود و ریاست شورای عالی مجمع اهل بیت(ع) این کشور را نیز بر عهده داشت.

این‌ عالم دینی که بیش از نیم قرن مدیریت جامعةالکوثر به عنوان بزرگترین مرکز دینی و حوزوی شیعیان در پاکستان را به عهده داشت پس از عمری تبلیغ معارف اسلام و نشر فرهنگ اهل بیت(ع) در ۸۴ سالگی دارفانی را وداع گفت.

حجت‌الاسلام انور علی نجفی، فرزند ایشان، درباره زندگی این عالم عالیقدر با خبرنگار ایکنا به گفت‌وگو نشست. 

تحصیلات دینی و حوزوی 

انور علی نجفی درباره زادگاه و تحصیلات ابتدایی این عالم برجسته گفت: آیت الله محسن علی نجفی در سال ۱۹۴۳م (سال ۱۳۱۸ شمسی) در ۶۰ کیلومتری اِسکَردُو در منطقه بَلْتِسْتان پاکستان در روستایی به نام مَنتُوکهه به‌دنیا آمد. ایشان تحصیلات ابتدایی را در مکتبخانه پدرش حسین جان که از علمای زمان خود بود، گذراند. در 14 سالگی پدر خود را از دست داد و یتیم شد. سپس در ده مجاور نزد عالمی به نام سید احمد موسوی، که از نجف آمده بود، ادامه تحصیل داد.

وی ادامه داد: ایشان در سال ۱۹۶۳م در مدرسه مشارع العلوم سند مشغول به تحصیل شد و در یک سال علاوه بر دروس حوزه زبان اردو را هم فرا گرفت. بعد از آن به طرف پنجاب سفر کرد و در دارالعلوم جعفریه خوشاب به شاگردی مولانا محمد حسین درآمد. سپس برای ادامه تحصیل به جامعةالمنتظر لاهور رفت و نزد اساتیدی چون حسین بخش جارا، صفدر حسین نجفی کسب فیض کرد. در سال ۱۹۶۶م برای تحصیلات عالی به حوزه علمیه نجف رفت و نزد آیت‌الله خویی و شهید باقر صدر و دیگر اساتید آن حوزه علمیه به تحصیل علوم دینی پرداخت.

انور علی نجفی ادامه داد: ایشان بعد از روی کار آمدن دولت بعث در عراق و فشار بر مراکز دینی، عراق را به مقصد پاکستان ترک کرد و در اسلام‌آباد مستقر شد و همان‌جا مدرسه‌ای به نام جامعه اهل‌البیت(ع) تأسیس کرد. او از سال ۱۹۷۴م که از حوزه علمیه نجف به پاکستان بازگشت، مشغول تدریس فقه، اصول، تفسیر قرآن، فلسفه، کلام و اخلاق شد. آیت‌الله نجفی همچنین نماینده آیت‌الله سیستانی در پاکستان بود و ریاست شورای عالی مجمع اهل بیت(ع) این کشور را بر عهده داشت.

فعالیت‌های علمی

وی درباره فعالیت‌های علمی آیت‌الله نجفی گفت: ایشان در 25 سالگی کتاب النھج السوی فی معنی المولی والولی (به زبان عربی) را نوشت که آقا بزرگ تهرانی تقریظی بر این کتاب دارد. آقا بزرگ در توصیف این کتاب نوشت: «هرچند در اثر کهولت سن چشمانم کم‌سو شده و دچار انواع دردها بودم، اما وقتی این کتاب را خواندم همه دردهایم از بین رفت». این کتاب که در سنین جوانی ایشان نوشته شده بود از کتاب‌های منبع و بی‌نظیر و مورد مراجعه علما و فقها بوده و هست. ایشان بعد از تألیف، فعالیت تدریس خود در پاکستان را آغاز و دانشگاهی به نام جامعه اهل‌البیت(ع) تأسیس کرد که در ابتدا همه دروس را به تنهایی تدریس می‌کرد. در زمان اوج کمونیسم، آیت‌الله نجفی تنها شخصیتی بود که در دانشگاه‌ها حضور یافت و به مقابله با کمونیسم پرداخت. 

خدمات اجتماعی علامه نجفی

حجت‌الاسلام انور علی نجفی افزود: ایشان به مباحث ابتکاری و ناب خود ادامه داد و هزاران شاگرد تربیت کرد. در حال حاضر همه چهره‌های شناخته شده دینی و فرهنگی پاکستان یا شاگرد ایشان بوده و یا شاگرد شاگردان ایشان بوده‌اند. وی در حالی که امکانات چندانی مثل امروز فراهم نبود، طول و عرض پاکستان را سفر می‌کرد و به تدریس و تربیت شاگردان می‌پرداخت. بنای مدارس، مساجد، مؤسسات خیریه، راه‌اندازی سیستم تبلیغ سراسری از فعالیت‌های ایشان بود. وی ادامه داد: او برای ملت پاکستان خدمات زیادی انجام داد که از مهد تا لحد را در بر می‌گرفت و در کار خود موفق بود.  

انور علی نجفی درباره فعالیت‌های اجتماعی این عالم عالیقدر گفت: وی در همه امور اجتماعی فعال بود و نقش رهبری و راهنمایی داشت. ایشان قبل از بروز مشکلات با بصیرت خود مانع به وجود آمدن مشکل می‌شد. او طرح، برنامه، همت و جاذبه‌ای داشت که شیعه و سنی را می‌توانست جمع کند و الحمدلله در هر کاری موفق بود. در زمینه خدمات رفاهی و کمک به مردم آسیب دیده، بیش از 20 هزار خانه به همت ایشان برای مردم سیل زده و آسیب دیده از زلزله چه شیعه و چه سنی ساخته شد و همه نهادها زیر سایه ایشان جمع می‌شدند. نهادی به اسم «حسینی فوندیشن» زیر نظر ایشان ساخته شد و همه امور خیریه از آن طریق انجام می‌شد. کمک به فقرا و مستمندان، کمک به بیمارستان‌ها و کمک به خانواده‌های قربانیان تروریسم از دیگر فعالیت‌های ایشان بود. 

وی ادامه داد: خدمات ایشان به حدی گسترده بود که قابل گفتن نیست. وی هیچگاه از خدمات خود صحبت نمی‌کرد و به هیچ صورت به ما نیز اجازه نمی‌دادند از این خدمات نامی برده شود. ایشان برای اسکان خانواده‌های فقیر در یک مجتمع مسکونی طرحی ارائه داد که به این افراد هم غذا و هم امور هنری و مهارت‌های شغلی به آنان آموزش داده شود تا طی ده سال بتوانند مستقل شوند. این طرح که هنوز در حال اجراست در جهان کم‌نظیر محسوب می‌شود. در مجموع نقش ایشان در جامعه شیعیان پاکستان همچون درختی بود که همه زیر سایه آن جمع می‌شدند. با همه مهربان و شفیق بود و همه با وجود اختلاف، دور وی جمع می‌شدند. 

آثار ارزشمند دینی

انور علی نجفی اظهار کرد: ایشان بیش از سی کتاب علمی نوشته است. درباره امیرالمومنین(ع) کتابی به عنوان «علی امام بنص صفاته و خصائص ذاته» نوشته که تاکنون کتاب به جامعیت آن در فضایل امیرالمومنین(ع) نگاشته نشده است. این کتاب که سرشار از عشق امیرالمومنین(ع) است به صورتی نوین و جذاب به رشته تحریر درآمده به طوری که هیچ کسی نمی‌تواند فضایل آن امام را انکار کند. 

وی ادامه داد: کتاب مهم دیگر ایشان «بلاغ القرآن» که حاشیه و تفسیر قرآن کریم در یک جلد با تفسیر مختصر است. همچنین تفسیر ده جلدی با عنوان «الکوثر فی تفسیرالقرآن الکریم» از جمله آثار مهم ایشان است. این کتاب بین شیعه و سنی مورد اقبال بوده و صدها کتاب و مقالات درباره این تفسیر انجام شده است. این تفسیر در مجامع علمی پاکستان مورد قبول واقع شده و پایان‌نامه‌های دکتری زیادی درباره آن نوشته شده است. 

یک عمر تلاش برای تقریب مذاهب

انور علی نجفی ادامه داد: ایشان در زمینه تحکیم وحدت، ابتکارات زیادی انجام داد. او سعه‌صدری داشت که هرکسی از آن برخوردار نیست. برای ایجاد وحدت میان شیعه و سنی سالی یک بار کنفرانس برگزار می‌کرد و رفت و آمد با علمای اهل سنت را از اولویت‌های خود قرار داده بود. ایشان تفسیر الکوثر را به‌گونه‌ای تألیف کرد که همه می‌توانند آن را بخوانند. پیش از آن هیچ کتاب شیعی مورد قبول مجامع علمی در پاکستان نبود. این اثر از موضع تقریب و وحدت نوشته شده است و در عین حال فضایل اهل بیت(ع) را هم بیان کرده است. ایشان همچنین تلویزیون هادی تی وی را تأسیس کرد که از آن هیچ حرفی خلاف وحدت گفته نشده است. این شبکه در پاکستان و هند در زمینه نشر معارف اهل بیت(ع) نقش زیادی داشته است. ایشان در برخی از مناطق به‌گونه‌ای خدمت‌رسانی کرد که گفته می‌شود بیش از صد قریه مستبصر شدند. خدمات بسیار دیگری هم انجام شده که ایشان مایل نبود افشا شود. 

فرزند آیت‌الله نجفی در پایان گفت: بعد از ارتحال ایشان به همان مقدار که علمای شیعه برای عرض تسلیت آمدند، علمای اهل سنت هم به منزل ما می‌آمدند و بسیاری از شخصیت‌های طراز اول سیاسی کشور نیز پیام تسلیت صادر کردند که این از محبوبیت ایشان در میان پیروان همه مذاهب حکایت دارد. 

کتاب‌ها و ترجمه‌های شیخ محسن علی نجفی

گفتنی است مرحوم شیخ محسن علی نجفی، کتاب‌های متعددی به زبان عربی و اردو نگارش و منتشر کرده که بعضی از آنها به شرح ذیل است:

 الکوثر فی تفسیر القرآن: یک تفسیر روان و ساده در زبان اردو که مشتمل بر ۱۰ جلد است. در این تفسیر ابتدای آیات را ترجمه کرده، سپس به شرح الفاظ پرداخته و در آخر به شأن نزول و مسائل اخلاقی و عقیدتی پرداخته است.

بلاغ القرآن: ترجمه و حاشیه بر قرآن به زبان اردو؛  النھج السوی فی معنی المولی والولی (به زبان عربی)؛ دراسات الایداولوجیة المقارنة (به زبان عربی)؛  تصور اسلامی محنت(به زبان اردو)؛  فلسفه نماز (به زبان اردو)؛ تدوین و تحفظ قرآن (به زبان عربی).

نجفی در کنار نگارش، کتاب‌هایی را نیز به زبان اردو ترجمه کرده است: اقتصاد اسلامی، نگاه محققانه بر انقلاب حسین(ع) و دوستی از نگاه معصومین.

گفت‌وگو از محسن حدادی