امام(ره) تأکید داشت تاریخ نهضت به دست نااهلان نوشته نشود

به گزارش خبرنگار ایکنا، دومین همایش «بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی»، امروز یکشنبه 24 دی‌ماه، در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانی، رئیس بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، در این همایش سخنرانی کرد که در ادامه می‌خوانید:

 

«امیدواریم این روز ارزشمند موجب شود، ملت ما با تاریخ، به درستی آشنایی پیدا کنند و اهل تاریخ‌دانی باشند، چون از این طریق می‌توانیم از بسیاری از خطرها و لغزش‌ها عبور کنیم. بزرگترین مشکل ملت ما این است که با تاریخ بیگانه هستند و دشمن سوءاستفاده زیادی از این مسئله کرده است. اگر بسیاری از لغزش‌ها در طول تاریخ تکرار می‌شود به این علت است که ملت‌ها از گذشته‌ها خبر ندارند. چنین افرادی همانند یک درخت بی‌ریشه هستند که با یک طوفان از جا کنده می‌شود و در نتیجه چنین ملتی، آلت دست قرار گرفته و دشمن می‌تواند ملت‌ها را به تباهی بکشاند.

اگر تاریخ به درستی بیان شود می‌‌تواند جلوی بسیاری از نقشه‌ها و تحریف‌ها از سوی دشمنان را بگیرد. خداوند هم در قرآن کریم در این راستا می‌فرماید که تاریخ منبع تفکر، درس عبرت برای اهل خرد و اندیشه و نشانه عاقبت بداندیشان، گمراهان و طاغوتیان است. رمز موفقیت حضرت امام خمینی(ره) این بود که یک تاریخ‌شناس به تمام معنا بود و از تاریخ به درستی درس می‌گرفت. نخستین درسی که امام(ره) از تاریخ گرفت این بود که از اشتباهات و لغزش‌هایی که گذشتگان داشتند، دوری کرد. 

بسیاری از بزرگان، قبل از اینکه بتوانند اهداف خود را به ثمر بنشانند توسط دشمن سرکوب می‌شدند، اما در نهضت امام(ره) احساسات نبود بلکه بر اساس عقلانیت پیش می‌رفت، لذا وقتی نهضت را آغاز کرد نیت نهایی خود را بیان نکرد بلکه صرفاً فرمود اسلام در خطر است و وقتی لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی تصویب شد، امام(ره) فرمود این خلاف قانون است بنابراین رژیم شاه تحت فشار قرار گرفت و به ظاهر آن را لغو و اعلام رفراندوم کردند و گفتند ما می‌خواهیم نظر مردم را اجرا کنیم و امام(ره) هم بلافاصله فرمودند رفراندوم در قانون اساسی مشروطه پیش‌بینی نشده بنابراین چنین کاری هم غیر قانونی است. در نهایت شاه تحت فشار قرار گرفت و گفت به جای رفراندوم، اقدام به تصویب ملی چنین طرحی می‌کنیم.

امام خمینی(ره) ابتدا تلاش کرد شاه را به مردم معرفی کند چون بسیاری از مردم فکر می‌کردند شاه از جنایات انجام شده بی‌خبر است، اما امام(ره) فرمود اشکال بزرگ این است که به هر دستگاهی مراجعه می‌کنیم که چرا فلان کار شده، می‌گویند به فرمان مبارک شاه است، بنابراین مردم باید عامل جرم را بشناسند. امام(ره) از این طریق مردم را روشن کرد. امام زمانی هدف نهایی را بیان کرد که به ملت آگاهی داده بود و مردم کاملا آمادگی داشتند که بدانند هدف ایشان، تشکیل رژیم اسلامی است، و رژیم شاهنشاهی باید برود چون اساسا اسلام با رژیم شاهنشاهی مخالف است و آمده این کاخ‌های ننگین شاهی را از بین ببرد.

 

امام(ره) این سخنان را روزهای آغازین نهضت بیان نکرد بلکه لازم بود مردم ابتدا ماهیت شاه را بدانند، لذا اولین روش امام این بود که با خردمندی کار خود را پیش ببرد و اهداف خود را ابتدا بیان نکرد تا مبادا همانند سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شهید نواب صفوی، وی را از بین ببرند. دومین درسی که امام(ره) از تاریخ گرفت اتکا به ملت بود. شاید هیچکس همانند حضرت امام، ملت را نمی‌شناخت. ایشان از آغاز نهضت در 16 مهر 1341 در جمع علما و مراجع فرمود اگر می‌‌خواهیم اسلام و ایران از اضمحلال نجات پیدا کند باید همواره متکی به مردم باشیم. درس دیگری که امام از تاریخ گرفت، اهتمام به نگارش صحیح تاریخ و توسط اهل آن بود تا نااهلان نتوانند در این زمینه نقشی ایفا کنند.

 

علت اینکه بنده دست به قلم برده و اقدام به نگارش تاریخ کردم سخنی بود که ایشان در نجف فرمودند که نباید بگذاریم تاریخ این نهضت به دست دشمن نوشته شود. این سخن امام(ره) برای بنده تکان‌‌دهنده بود لذا شروع به تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی کردم. نکته دیگری که باید اشاره کنم این است که حضرت امام(ره) جمله‌ای درباره شاه دارند که بنده آن را در کتابم حذف کردم و به حاج‌احمد آقا هم گفتم. ایشان این را خدمت امام(ره) فرموده بودند و ایشان بنده را احضار کردند و گفتند یک مورخ امین نباید چیزی را حذف کند. بعد توضیح دادند که رسالت علما، همان رسالت پیامبران است و به همان نحوی که پیامبران در آغاز نهضت سعی می‌کردند طاغوتیان را هدایت کنند، بنابراین رسالت ما هم هدایت همه انسان‌ها است چه شاه و چه شبان باشد، بنابراین ما هم طبق وظیفه باید در گام اول با زبان اصلاح با شاه صحبت می‌کردیم و وقتی متوجه شدیم از گمراهی نجات پیدا نمی‌کند، رسالت دیگری را احساس کردیم. امام خمینی(ره) با همین جملات، اخلاق تاریخ‌نگاری را هم به ما یاد دادند.

همچنین عباس سلیمی‌نمین؛ مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، در این همایش به بیان نکاتی درباره جایگاه نقد در ارتقای دانش تاریخی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

 

طبعاً‌ انقلاب سراسری ملت ایران، تحولی بسیار بزرگ است و دوست و دشمن آن را قبول دارند و از این منتظر باید تلاش‌هایی که در عرصه تاریخ‌پژوهی صورت می‌گیرد، مورد نقد واقع شود. چون این پدیده، بسیار بزرگ است، بنابر این تلاش‌ها هم باید هم‌سنخ با این پدیده باشد و اینجاست که مقوله نقد، دریچه‌ای برای ما باز می‌کند که به شناختی نسبی از شرایط موجود و تلاش‌های صورت گرفته دست پیدا کنیم.

 

نقد می‌تواند دو بخش داشته باشد که یکی نقد آثاری است که به ما تهاجم می‌کنند یا تلاش دارند واقعیت‌‌های تاریخی را وارونه نشان دهند. این مسئله بسیار مهم است، چون از ابتدای دهه شصت، همه قدرت‌هایی که پیش‌بینی می‌کردند انقلاب اسلامی عمر کوتاهی خواهد داشت اما همزمان فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه تدوین تاریخ این نهضت انجام دادند مخصوصا در آمریکا، اروپا و سرزمین‌های اشغالی فلسطین، مراکز مختلفی برای کار بر روی تاریخ انقلاب اسلامی تأسیس شدند.

این موضوع بسیار مهم است که آثار این موسسات را نقد کنیم چون روز به روز ارتباطات بیرون مرزها با درون مرز، سهل‌تر می‌شود و هر اثری در خارج تولید می‌شود در درون کشور در دسترس همگان قرار می‌گیرد. نکته دوم اینکه هیچ مورخی در داخل کشور نمی‌تواند ادعا کند آنچه برای تاریخ‌نگاری لازم است در دسترس او قرار دارد اما آنچه می‌‌تواند بسیاری از مسائل را برای ما حل کند، توجه به نقد است که محدودیت‌هایی که در داخل کشور وجود دارد، تغییر می‌دهد لذا مسئولان باید سیاست‌هایی دنبال کنند که دسترسی به آنچه که در کشورهای مختلف در مورد انقلاب اسلامی به نگارش درآمده را راحت‌تر کنند.

 

نکته دیگر اینکه می‌توانیم آثاری که در دانشگاه‌های خارج کشور در زمینه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به نگارش درآمده است و به شکل هدفمند در انقلاب اسلامی دخل و تصرف کرده مورد مطالعه و نقد قرار دهیم. ما زمانی می‌توانیم مسئولان را قانع کنیم اثری را وارد ایران کنند که ابتدا تلاشی در راستای نقد این آثار انجام داده و آثارِ سوء آن را کاهش داده باشیم. متأسفانه ما در زمینه نقد، کم‌کاری جدی داشته‌ایم و کمتر ناقدینی به خودشان جرئت داده‌اند وارد مخاطراتِ نقدِ موسساتِ تاریخ‌پژوهی شوند بنابراین باید باب نقد آثار تولید شده در عرصه تاریخی مفتوح شود.»