راهکارهای تقویت سیستم ایمنی بدن در طب سنتی

بابک دانش‌فرد، متخصص و پژوهشگر طب ایرانی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح اصول توصیه شده در طب ایرانی برای ارتقای ایمنی بدن برای مقابله با بیماری‌های فصول سرد پرداخت و گفت: عمومی‌ترین توصیه مطرح شده در طب ایرانی تأکید بر روی اصلاح سبک زندگی است.

وی تشریح کرد: اولین مسئله‌ای که در سته ضروریه(اصول شش‌گانه سلامتی) بر آن تأکید شده اعراض نفسانی است. در شرایط کنونی به دلیل وجود استرس‌ها و فشارهای روانی اولین چیزی که باید آن توجه کنیم این است که استرس، اضطراب و نگرانی و هر نوع ترسی قاتل سیستم ایمنی بدن است.  

این متخصص طب سنتی ادامه داد: یکی از مسائلی که از نظر علمی اثبات شده و در پاندمی کرونا نیز به صورت جدی بر آمار مرگ و میر کرونا تأثیر داشت، ترس بود. ترس و اضطراب به شدت ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و متأسفانه در برخی از مردم پس از فروکش کردن کرونا نیز همچنان این استرس باقی مانده است و به شکل اختلال وسواسی خود را نشان می‌دهد؛ این یکی از مسائلی است که به شدت سیستم ایمنی بدن افراد را مختل می‌کند.

تأثیر آرامش روان بر سیستم ایمنی بدن  

وی تصریح کرد: بنابراین داشتن آرامش روحی و روانی و اطمینان قلبی یکی از کلیدی‌ترین و محوری‌ترین مسائل در سبک زندگی و سته ضروریه و یکی از مواردی است که به لحاظ علمی در رشته سایکونورو ایمونولوژی به آن پرداخته و ارتباط سلسله اعصاب به سیستم ایمنی اثبات شده است.

دانش‌فرد اظهار کرد: بحثی که با عنوان اعراض نفسانی و حالات روحی ـ روانی از هزاران سال پیش در طب سنتی داشتیم چیزی است که علم روز با مطالعات مفصل و دقیق آنها را به اثبات رسانده و حتی یک رشته تحقیقاتی از شاخه‌های علم بیولوژی در این زمینه وجود دارد و مطالعات مختلفی ارتباط بین سیستم‌های مختلف بدن و تأثیر آنها بر روی سیستم ایمنی بدن را به اثبات رسانده‌ است.  

3 عامل مؤثر در تقویت سیستم ایمنی

وی به تأثیر سه عامل دیگر در تقویت سیستم ایمنی بدن اشاره کرد و گفت: از نظر طب سنتی سه قدم اول در اصلاح سبک زندگی به ترتیب اولویت تحرک بدنی، اصلاح سبک تغذیه و رفتارهای تغذیه‌ای و اصلاح الگوی خواب است که هر کدام به صورت مجزا اثرشان بر روی سیستم ایمنی به اثبات رسیده است.

خطر یبوست در فصول سرد

این متخصص طب سنتی بر لزوم داشتن حداقل نیم ساعت تحرک هوازی روزانه تأکید کرد و گفت: جذب و دفع مواد در تقویت سیستم ایمنی بسیار مؤثر است به خصوص در فصل سرد به دلیل خشکی هوا و تأثیری که بر روی بدن ما می‌گذارد مسئله‌ای مثل یبوست بسیار مشکل‌زاست و می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها باشد.

وی اصلاح الگوی خواب را بسیار مهم دانست و گفت: دیر خوابیدن و شب‌بیداری طولانی و مکرر می‌تواند باعث اختلال سیستم ایمنی شود. از سوی دیگر خواب روز در طب ایرانی به خصوص در فصل‌های سرد که روزها کوتاه‌تر است به عنوان یک عادت غلط مطرح شده که می‌تواند باعث تجمع مواد مضر از جمله برخی رطوبت‌های مضر در بدن و زمینه‌ساز بیماری شود که البته برای افراد مختلف با توجه به زمینه‌ای که دارند متفاوت است.

آیا در فصول سرد باید گرمی بخوریم

دانش‌فرد در پاسخ به این سؤال که بسیاری از مردم در فصول سرد به سمت استفاده از مواد غذایی با طبع گرم می‌روند آیا این کار تأثیری در افزایش ایمنی بدن دارد؟ آیا طب سنتی این مسئله را تأیید می‌کند؟ گفت: این تصور غلط را باید در ذهن مردم اصلاح کنیم؛ یک تصور عامیانه و کلی در ذهن مردم وجود دارد که منشأ همه بیماری‌ها سردی است و کلمه بلغم هم مدام مطرح می‌شود که هر چه بیماری است ناشی از بلغم است و ما باید از مواد غذایی با طبع گرم استفاده کنیم تا بیمار نشویم اما این تفکر کاملاً اشتباه است.  

وی هشدار داد که پزشکان طب ایرانی به طور گسترده با تعداد زیادی از بیماران از کودکان گرفته تا افراد سالمند مواجه هستند که به دلیل افراط در استفاده از گرمی‌ها، مواد غذایی تند، فلفل، ادویه و ... دچار اختلال جدی شده‌اند و گفت: درمان این بیماران فقط با حذف گرمی‌هایی که به صورت اضافه استفاده کرده‌اند ممکن است.

عدم تعادل؛ زمینه‌ساز بیماری

این پزشک طب سنتی با تأکید بر اینکه هر عدم تعادلی زمینه‌ساز بیماری و از جمله نقص و ضعف سیستم ایمنی بدن است، گفت: اینکه چه فردی، با چه مزاج و شرایطی چه مقدار از هر ماده‌ای را استفاده کند متفاوت است و باید توسط متخصص تعیین شود. از سوی دیگر گرمی‌های مختلف هم با هم متفاوت هستند. مثلاً خرما که به عنوان یک گرمی مطرح است انرژی بالا و طبع گرمی دارد ولی در برخی از افراد همین خرما می‌تواند باعث افزایش خلط سودا شود. یعنی این تصور سطحی و ناقص مفید بودن هر نوع گرمی به هر مقداری برای همه افراد در بسیاری از موارد مشکل ایجاد می‌کند.

وی تصریح کرد: مهم است که افراد در مصرف انواع مختلف مواد غذایی با طبع‌های مختلف تعادل را رعایت کنند و باید مراقب باشیم که با خوردن گرمی زیاد بدن به سمت خشکی نرود و اتفاقاً مصرف بیش از حد گرمی‌ها و مواد غذایی که طبع گرم و خشک دارند با از بین بردن رطبت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز مشکل و بیماری شود.

این متخصص طب سنتی در پاسخ به این سؤال که به صورت ساده و کلی خوردن چه مواد غذایی در فصول سرد برای تقویت ایمنی بدن مفید است؟ گفت: اگر بخواهیم مصرف دمنوش‌هایی را توصیه کنیم که به افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن کمک کند، البته نه در حد مصرف افراطی، دمنوش بابونه است که اثبات شده می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد. همچنین دمنوش گیاه سرخارگل یا اکیناسه نیز مفید است. از بادام نیز می‌توان نوعی نوشیدنی رطوبت‌بخش و تقویت کننده تهیه کرد. برای تهیه این نوشیدنی بادام پوست گرفته را با گلاب و مقدار مشخصی آب مخلوط می‌کنیم و در صورت تمایل هم مقداری عسل به آن اضافه می‌کنیم تا شیرین شود.

وی به افرادی در اماکن پرازدحام مدام حضور دارند و می‌خواهند در فصول سرد سال،‌ مراقبت بیشتری از خود داشته باشند توصیه کرد با روغن سیاه‌دانه داخل بینی خود را چرب کنند و افزود: نکته‌ای که در دوران کرونا تجربه بالینی آن را داشتیم و بر روی آن مطالعه بالینی نیز صورت گرفت این بود که چرب کردن بینی با برخی روغن‌ها تأثیری حتی بیشتر از استفاده از ماسک دارد.

دانش‌فرد ادامه داد: چرب کردن بینی می‌تواند نقش محافظتی داشته باشد و در این فصل استفاده از روغن‌ها به خصوص برای افرادی که زمینه خشکی پوست و مخاط دارند توصیه می‌شود. برای پیشگیری از عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفس فوقانی استفاده از روغن سیاه‌دانه در بینی می‌تواند نقش محافظتی خیلی عالی داشته باشد. در منزل هم می‌توان از بخورهای مختلف مثل بخور بابونه و آویشن استفاده کرد. این توصیه هم برای افرادی که می‌خواهند از بیمار شدن پیشگیری کنند و هم برای افرادی که بیمار هستند و می‌‌خواهند جلوی انتشار ویروس را بگیرند توصیه می‌شود؛ چراکه این اقدام باعث پاکسازی مجاری تنفسی فوقانی می‌شود.

وی ادامه داد: خود روغن سیاه‌دانه مخاط را می‌سوزاند به همین دلیل فراورده‌هایی از این روغن در بازار وجود دارد که تعدیل و با روغن‌های دیگری مثل روغن زیتون ترکیب شده که به صورت قطره چکان می‌توان از آن استفاده کرد که سبب تقویت و ایجاد یک لایه محافظتی در مخاط بینی در برابر ویروس‌ها می‌شود.  

گفت‌وگو از زهرا ایرجی