احیای فقه اسلامی حاصل تلاش‌های امام باقر(ع) بود
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر اسماعیلی با اشاره به ایجاد حوزه علمیه قوی و شکوفایی نخبگان شیعی در دوران امام باقر(ع) گفت: احیای فقه اسلامی یعنی روح حاکم بر زندگی در جامعه اسلامی مهم‌ترین مسئله‌ای بود که امام باقر(ع) به آن عنایت بسیار داشت.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر اسماعیلی، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم، با بیان اینکه امام باقر(ع) با موقعیت‌شناسی، حضور میان مردم و جهاد تبیین را در رأس برنامه‌های خود قرار داد، اظهار کرد: برای این کار ابتدا انسان مؤمن با تقویت ایمان خود در برابر شبهات و لغزش‌ها مصونیت داشته و سپس با حضور سازنده حقایق را برای مردم تبیین می‌کند و امام باقر(ع) در این خصوص می‌فرماید: «المؤمنُ أصْلَبُ مِن الجَبلِ، الجَبلُ یُسْتَقَلُّ مِنه، والمؤمنُ لا یُسْتَقَلُّ مِن دِینِه شَیءٌ: مؤمن از کوه سختتر است. از کوه کم مى‌شود، اما از دین مؤمن چیزى کاسته نمی‌شود.»
وی با اشاره به برافراشتن علم جهاد تبیین توسط امام باقر(ع) افزود: ایشان در این زمان و شرایط تعامل با مردم، رفت‌وآمد و ارتباط با آنان را یکی از روش‌های اثرگذاری و اصلاح جامعه می‌دانست؛ یکی از روش‌های مهم اصلاح مردم بالا بردن سطح آگاهی مردم در همه زمینه‌ها و بودن در کنار آنهاست؛ احکام اسلام در دوره امویان رنگ باخته بود؛ بنابراین امام با تمام سعی خود به احیای سنن رسول‌الله(ص) پرداخت.
استاد حوزه علمیه در خصوص برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و شرکت امام و شاگردان در این مناظرات تصریح کرد: یکی از روش مهم و استراتژی امام در این دوره که برای دوران امروز ما الگوست، ارتباط با جامعه علمی، دانشمندان و نخبگان جامعه بود؛ بنابراین در درس حضرت همه فرق مسلمین و بسیاری از دانشمندان مسلمان از طوایف و فرق شرکت می‌کردند.
وی بیان کرد: امام باقر(ع) در این شرایط افراد بسیاری را تربیت کرد و علوم مختلف فقهی، کلامی و اخلاقی در اختیار جامعه علمی و نخبگان قرار داد و رفته رفته شاگردان زبده امام باقر(ع)، خودشان در مسائل فقهی و کلامی مرجعیت پیدا کردند تا جایی که حتی دانشمندان غیر شیعه نیز در مسائل فقهی، تفسیری و کلامی، از علوم بی‌انتهای آن حضرت بهره‌مند می‌شدند.
اسماعیلی با بیان اینکه نزدیک به ۵۰۰ نفر به‌عنوان شاگردان امام باقر(ع) شمارش شده‌اند، افزود: از نظر جایگاه علمی امام باقر(ع) باید گفت که دانشمندان نامی اهل سنت نیز در برابر امام حرفی برای گفتن نداشتند، سبط ابن جوزی در تذکرة‌الخواص از یکی از بزرگان تابعین به نام عطاء چنین نقل می‌کند که «هرگز ندیدم علما در محضر کسی چنان کوچک باشند، به آن اندازه که در محضر ابوجعفر باقر کوچک بودند.»
وی در خصوص تشویق به تدوین و کتابت میراث حدیثی اصیل اسلامی توسط امام باقر(ع) اظهار کرد: امام باقر(ع) با توجه به درگیری‌های گروه‌های قدرت با یکدیگر و اوضاع نابسامان سیاسی حکام اموی با انتشار احادیث پیامبر(ص)، اعظم شاگردان خود را به نوشتن احادیث و ضبط آثار و تدوین علوم دعوت فرمود و با شرکت در مجالس درس و محافل علمی به نشر علوم پرداخت.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: گرچه دوران حضرت باقر(ع) مصادف با شدت ظلم بنی‌امیه و درگیری آن‌ها با مخالفان بود، اما به سبب گرفتاری، دستگاه خلافت کم‌تر فرصت می‌یافت تا به امام (ع) توجه کند، بنابراین به هر جهت برای ایشان فرصتی دست داد تا به نشر معارف بپردازد.
وی بیان کرد: اهتمام آن حضرت به ثبت و ضبط علوم دینی و نگهداری و مراقبت از میراث مکتوب حدیثی به همراه تشویق طلاب به این امر سبب شد که ثبت و جمع‌آوری حدیث را شاگردان و پس از آن حضرت، فرزندش جعفر بن محمد(ع) و شاگردان امام صادق(ع) دنبال کنند؛ به این ترتیب بر اثر همت این دو امام بزرگوار و تلاش راویان اولیه، صد‌ها اصل و کتاب حدیثی در ابواب گوناگون فقهی، تفسیری، کلامی و... تألیف شد.
اسماعیلی با اشاره به ایجاد حوزه علمیه قوی و شکوفایی نخبگان شیعی در دوران امام باقر(ع) افزود: احیای فقه اسلامی یعنی روح حاکم بر زندگی در جامعه اسلامی مهم‌ترین مسئله‌ای بود که امام باقر(ع) به آن عنایت بسیار داشت و در این جهت مدرسه بزرگی که به وجود فقهای نامداری، چون ابان بن تغلب، محمد بن مسلم، برید، ابی بصیر اسدی، فضیل بن یسار و معروف بن خربوذ و زرارة بن اعین مزین بود، به‌پا داشتند، این‌ها کسانی هستند که صحابه و علما به تصدیقشان و اقرار به فقیه بودنشان و برتری آن‌ها در تدوین احادیث اهل بیت(ع) اجماع دارند و اگر این‌ها نبودند این ثروت فکری که سبب عزت عالم اسلامی و یکی از مدارک اساسی فقهای شیعه در استنباط در احکام شرعی است، ضایع می‌شد و از بین می‌رفت.
انتهای پیام
