اوصاف ابرار و صفت شرابی که شایسته رقابت است

۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. دویست و سومین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «اوصاف ابرار و صفت شرابی که شایسته رقابت است» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ ﴿۲۲﴾
عَلَى الْأَرَائِكِ يَنْظُرُونَ ﴿۲۳﴾
تَعْرِفُ فِي وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ ﴿۲۴﴾
يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ ﴿۲۵﴾
خِتَامُهُ مِسْكٌ وَفِي ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ ﴿۲۶﴾(مصطففین)

همانا که نیکان و خوبان در بهشت نعمتند(22) بر تخت‌های آراسته یکدیگر را می‌نگرند(23) در چهره ایشان آثار خرّمی و شادابی نعمت را می‌توان مشاهده کرد(24) ایشان را از شرابی سربه مُهر بنوشانند(25) که مُهر آن، مُشک و عنبر است و خردمندان اگر خواهند در کاری با هم به چالش برخیزند این است آنچه رسیدنش چالش را می‌ارزد(26). 

نقاشی زیبایی است از گوشه و کنار بهشت و وصف نعمت‌هایی که نیکوکاران را در بهشت حاصل است. اینجا می‌بینیم بهشتیان را که در میانه نعمت‌ها غرقند و بر تخت‌های مرصّع نشسته‌اند و عالم را می‌نگرند و چون به چهره آنان نظر کنی آثار خرمی و نزاهت نعمت‌های الهی در سیمایشان هویداست و ایشان را ساقی الهی شرابی می‌نوشاند بسیار لطیف و مصفّا از کوزه‌ای سربه‌مُهر که مُهر آن مشک و عنبر است. 

پس ای کسانی که در هزاران چیز با یکدیگر به رقابت و کشمکش برخاسته‌اید شایسته است که آن کشمکش‌ها به کناری نهید و بر سر چنین شرابی و چنین نعمتی و چنین بهشتی با هم رقابت کنید زهی رقابت که عین دوستی و مرافقت است و هر چه بر تعداد رقیبان بیفزاید همه خوش‌تر و راضی‌تر خواهند شد. این آن شرابی است که عارفان در همین جهان از خم عشق و حکمت می‌نوشند و به احوال وجد و مستی می‌رسند و این شراب چنان است که اگر ندیمان محفل انس حتی چشمشان بر مُهر سربند آن خُم بیفتد هنوز از آن شراب ننوشیده مست و سرخوش می‌شوند: 

ولو نظر الندمان ختم انائها
لا سکرهم من دونها ذلک الختم (این فارض) 

و این شرابی است که اگر سالک دمی از آن سرمست شود درمی‌یابد که دهر و روزگار و فلک که سرچشمه فتنه‌ها و ناکامی‌هاست همه مطیع و حلقه به گوش او خواهند بود یعنی روزگار نمی‌توند عیش او را منقص کند بلکه تمام در خدمت اوست: 

و فی سکرة منها ولو عمر ساعة
تری الدهر عبدا طائعاً و لک الحکیم (ابن فارض) 

گدای میکده‌ام لیک وقت مستی بین
که ناز بر فلک و حکم بر ستاره کنم (حافظ)

و این شرابی است روحانی که نوشیدنش آغاز مسلمانی و طلیعه رسیدن به مقام انسانی است. 

ساقیا بده جامی زان شراب روحانی
تا دمی بیاسایم زین حجاب ظلمانی
زاهدی به میخانه، سرخ‌رو ز می‌ دیدم
گفتمش مبارک باد بر تو این مسلمانی
دین و دل به یک دیدن باختیم و خرسندیم
در قمار عشق ای دل، کی بود پشیمانی (شیخ بهایی)