فرهنگسازی سبک زندگی قرآنی بر عهده اساتید دانشگاه است

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی گرجیان، مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) چهارم، مردادماه در نشستی با عنوان «سبک زندگی، چالش‌ها و محدودیت‌ها» که با حضور اساتید دانشگاه‌های استان در سالن طراحی زندگی دانشگاه شهرکرد برگزار شد با اشاره به اینکه در ترکیب «سبک زندگی قرآنی» دو موضوع یعنی زندگی چه کسی و کدام زندگی باید تعریف و مشخص شوند، اظهار کرد: طبیعی است که موضوع بحث در اینجا انسان است و پیش از آن باید بتوان تعریفی از حیات ارائه داد. حضرت سیدالشهدا(ع) فرمودند من حیات با ظالمان را جز ننگ برای خودم نمی‌دانم و مرگ در راه خدا برایم بهتر از حیات است.

وی با ذکر اینکه در مکتب حیات‌بخش اسلام و به‌ویژه در مکتب تشیع حیات ظاهری مدنظر نیست، ادامه داد: قرآن کریم در آیه ۶۴ سوره مبارکه عنکبوت می‌فرماید وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ، لذا حیات واقعی حیات دنیوی نیست.

گرجیان با اشاره به اینکه انسان لایه‌های چندگانه‌ای از جمادی تا ملکوتی در وجود خود دارد، بیان کرد: صدرالمتالهین معتقد است که ارزش انسانیت به خرد و اندیشه اوست و قرآن کریم نیز بر اهمیت علم در آیاتی مختلف نظیر آیه وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ (مجادله/۱۱) تأکید دارد. البته به تعبیر علامه جوادی آملی، علم و اندیشه به دانستن و دانایی نیست بلکه به دارایی است و انسان برای رشد باید معرفت به معنی دارایی را ارتقا دهد.

این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: انسانی که در عرصه معرفتی صرفاً به دانش تجربی اکتفا می‌کند به خود، اطرافیان، اهداف الهی و فلسفه خلقت ظلم می‌کند چرا که به تعبیر آیه اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ ۚ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا (توبه/۳۸) به جای رشد و تعالی به حیات دنیا چسبید و نخواست رشد کند. ملاصدرا قائل به این نکته است که انسان‌هایی که صرفاً به حس و تجربه اکتفا می‌کنند، مانند کرم خاکی هستند که فراخنای هستی آنان همان سوراخ محدودی است که در آن زیست می‌کنند و بیرون را بر نمی‌تابند. انسانی که از حیث تکوینی رشد می‌کند اما از حیث تشریعی پیش نمی‌رود انسانی کاریکاتوری است که نمی‌تواند انسانیت صحیح داشته باشد چرا که نتوانسته تمام ابعاد وجودی را به تناسب رشد دهد.

گناه؛ مقابله انسان با نظام تکوین الهی

گرجیان با تشبیه نظام تکوین به یک سیل بسیار بنیان‌کن، بیان کرد: بشر اگر در مقابل این نظام تکوین الهی بایستد مانند انسانی است که قصد دارد با قایقی کوچک در خلاف جهت سیلاب در مسیری سنگلاخ و پر پیچ و خم و پرشیب پارو بزند و خود را به مقصد برساند؛ گناه کردن یعنی مخالفت با نظام تکوین و همچنان که اگر انسانی با این شرایط بخواهد از سیلاب جان سالم به در ببرد دیوانه تلقی می‌شود، پیامبر(ص) نیز کسانی را که گناه می‌کنند، دیوانه خوانده است چرا که در برابر نظام تکوین ایستادگی کرده است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: مرتبه بالاتر آن است که انسان بُعد معرفتی و شناختی را با بُعد هستی‌شناسانه در یک راستا قرار دهد، انسان در چنین حالتی قدری رشد می‌کند و از کرم خاکی به پرنده‌ای تبدیل می‌شود که غیر از قوه حس، قوه خیال نیز دارد. خیال در جای خود ارزش دارد و به معنای خیالپردازی نیست بلکه سطحی از اندیشه بوده و هنر محصول قوه خیال است. انسانی که قوه حس، خیال و وهمش کار می‌کند هنوز در قالب انسان اما باطنی حیوانی دارد و درواقع حیوانی پیشرفته است.

گرجیان با تأکید بر اینکه انسان‌های که زندگی را بر مبنای حس، خیال و وهم پی‌ریزی کرده‌اند، زندگی آنان حیوانی است، افزود: آنان هنوز به مرحله انسانی نرسیده‌اند زیرا انسان علاوه بر تمام اینها از عقل نیز استفاده می‌کند و مراد از عقل، عقل ابزاری نیست که اومانیسم فردی آن را ترویج داده است.

وی رسیدن انسان به عقل قدسی، نورانی و حیاتی و شهودی را مصداق انسان واقعی دانست و توضیح داد: چنین انسانی به نوبه خود باید لایه‌های مختلفی را پشت سر بگذارد تا به ملک برسد و حتی از ملک هم بالاتر برود.

این مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه مراد از زندگی در تعبیر سبک زندگی قرآنی حیات مدنظر اسلام است، افزود: قرآن بر خلاف رهبانیت مسیحیت توصیه به ترک زندگی و پرداختن صرف به معنویات را ندارد بلکه در آیه ۷۷ سوره مبارکه قصص تأکید شده که وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا ۖ یعنی بهره‌ات را هم از لذّات و نعم حلال دنیا فراموش مکن. خداوند کل عالم را در تسخیر انسان قرار داده تا از نعمات آن بهره‌مند شود.

چالش‌های سبک زندگی قرآنی

این مدرس حوزه و دانشگاه با تصریح اینکه وظیفه فرهنگسازی در زمینه سبک زندگی قرآنی بر عهده اساتید دانشگاه است، بیان کرد: اساتید مسئول فرهنگ مردم هستند و نباید کار خود را محدود به درس گفتن در کلاس کنند. از خودمان بپرسیم چقدر گفتمان‌سازی کرده و لایه‌های مختلف حیات و انسان را برای مردم تبیین کرده‌ایم؟

گرجیان کوتاهی و بلکه عملکرد خلاف رسانه‌ها را یادآور شد و بیان کرد: ترویج زندگی اشرافی، مصرف‌گرایی غربی، مرزشکنی‌های دین از جمله کارهای رسانه بوده است. دشمن برای نفوذ نرم‌افزاری به جامعه در وهله اول، واژه‌ها را دخل و تصرف می‌کند مثلاً واژه غیرت به معنای منفی تبدیل می‌شود. غیرت آنقدر بد معنا شده است که مردم عطای آن‌را به لقایش می‌بخشند، همین وضعیت برای واژه حیا نیز صادق است.

رئیس اتاق فکر اسلامی شدن دانشگاه‌ها تصریح کرد: عدم آشنایی با حقایق اسلامی یکی از چالش‌هاست که قالب‌سازی فرهنگی آن انجام نشده و در مواردی چون ساخت برنامه‌های کودکانه با موضوع سبک زندگی اسلامی کوتاهی شده است، حال آنکه هم اسلام و هم علم روانشناسی قائل به این نکته هستند که ۸۵ درصد شخصیت انسان تا شش سالگی شکل می‌گیرد.

شاخصه‌های سبک زندگی غربی

گرجیان بیان کرد: انسان‌محوری، اومانیسم، دین‌ستیزی، عوض کردن جای انسان و خدا، تعبیر از دین به‌عنوان یک کالای لوکس، دنیای مدرن با سیطره علم به معنای science، راحت‌طلبی، تکلیف‌گریزی، هویت‌زدایی و ترویج بی‌بند و باری از ویژگی‌های سبک زندگی غربی هستند؛ در واقع علم با این معنا جایی برای دین باقی نمی‌گذارد.

وی ماتریالیسم یا ماده‌گرایی را از دیگر ویژ‌گی‌های سبک زندگی غربی دانست و توضیح داد: این قسم زندگی ضد معنویت و شهوت‌آلود است. متأسفانه زندگی ما در حکومت اسلامی گرفتار این مؤلفه‌ها از زندگی غربی شده است. آیا جز این است که امروز در شعار مسلمان و در عمل ماتریالیست هستیم؟

گرجیان مصرف‌گرایی را از دیگر ویژگی‌های سبک زندگی غربی دانست که به زندگی ما رخنه کرده است و گفت: در گذشته، پدران و مادران ما زندگی خود را بسیار ساده آغاز می‌کردند اما جوان امروز به‌ هیچ وجه راضی نیست زیرا الگویی که رادیو و تلویزیون و رسانه‌های مکتوب به او داده‌اند مبتنی بر تجمل‌گرایی است و اگر این شرایط برایش مهیا نباشد ازدواج و تشکیل زندگی را رها می‌کند.

شاخصه‌‌های سبک زندگی اسلامی

این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: در سبک زندگی قرآنی به تمام ابعاد وجودی انسان توجه می‌شود، عبودیت بالاترین درجه انسان است و باید پرسید در دنیا چقدر به این مقوله توجه داشته‌ایم. امیرالمؤمنین(ع) در اوج عبودیت و عبادت خدا زمزمه می‌کند که «إِلَهِی کَفَی لِی عِزّاً أَنْ أَکُونَ لَکَ عَبْداً وَ کَفَی بی فَخْراً أَنْ تَکُونَ لِی رَبّا». عبادت راه را برای وصول به حق هموار می‌کند‌.

گرجیان تأکید کرد: قناعت و ساده‌زیستی، کرامت و ارزش زن، تقدس جایگاه مادری و ارزش فرزندآوری جزو ویژگی‌های سبک زندگی اسلامی هستند که امروزه رنگ باخته و گاه حتی به ضد ارزش تبدیل شده‌اند. امروز می‌بینیم که نگهداری از سگ و گربه ارزش است اما ازدواج و فرزندآوری گاه به ضد ارزش تبدیل شده است.

این مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه بر اساس علم معناشناسی اندیشه انسان بر اساس واژه‌هاست، ادامه داد: اگر واژه‌ها دستکاری شوند اندیشه نیز دچار آسیب خواهد شد. اسلام رسالت اول زنان را مادری دانسته اما قایل نیست که زن نمی‌توان وارد فعالیت‌های اجتماعی شود.

گرجیان با ابراز تأسف از اینکه ارزش عفت و حیا در جامعه دچار خدشه شده است، گفت: امروز اگر کسی بخواهد در مقابل یک ناهنجاری امر به معروف و نهی از منکر کند، مردم از کار متدینانه و شرعی او دفاع نمی‌کنند. اگر واژگانی چون غیرت، شرف، آزادگی، رادمردی، جهاد، شهادت از مردم گرفته شود هیچ ارزشی در جامعه ماندگار نخواهد شد.