سیمای سوره مائده

سوره مائده، پنجمین سوره در ترتیب قرآن، در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله نازل شده و دارای 120 آیه و 2804 کلمه و 11 هزار و 933 حرف است.

این سوره صد و دوازدهمین سوره در ترتیب نزول است، یعنی بعد از سوره فتح و قبل از سوره توبه نازل شده است. از آنجا که سوره فتح بعد از صلح حدیبیه(در سال ششم هجری) نازل شده، به این نتیجه می‌رسیم که نزول سوره مائده بین سال هفتم تا دهم هجری بوده است.

اما در برخی روایات از امام علی علیه السلام حکایت شده که سوره مائده دو یا سه ماه پیش از رحلت پیامبر صلی الله علیه و اله نازل شده است.

شاید این روایات به قسمت‌هایی از سوره مائده اشاره دارد.

نام‌های این سوره عبارت‌اند از: (مائده)، (عُقُود) و (المُنْقِذَه).

این سوره از آن جهت مائده (غذا) نامیده شده که در آیه صد و چهاردهم این سوره از دعای عیسی علیه السلام برای نزول مائده آسمانی سخن گفته شده است.

در مورد فضیلت سوره مائده از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله حکایت شده که هر کس سوره مائده را بخواند، به تعداد یهودی‌ها و مسیحی‌ها که نفس می‌کشند، 10 حَسَنه و نیکی به او داده می‌شود و 10 سَیئه و بدی از او محو و 10 درجه به او افزوده می‌شود.

فضایل سوره‌ها با محتوای آنها ارتباط دارد. در سوره مائده مسئله ولایت و جانشینی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله روشن شد و کافران از دین اسلام مأیوس شدند، پس هر کس این سوره را بخواند و طبق مفاد آن از ولایت علی علیه السلام پیروی کند، کافران را مأیوس کرده و بدین جهت به تعداد آنها پاداش می‌گیرد.

سوره مائده از سوره‌هایی است که همه آیات آن در روز نازل شده‌اند و از این جهت بدان نَهاری می‌گویند و بیش‌ترین خطاب (یا اَیهَا الَّذِینَ امَنُوا) 16 بار در این سوره نازل شده است.

از مهمترین آیات این سوره، آیات 3 و 67 هستند، یعنی آیات مربوط به ولایت و امامت علی علیه السلام است که در غدیر خم در حجه الوداع فرود آمد و نیز آیه 55 این سوره که در مورد بخشش انگشتری علی علیه السلام در حال رکوع است.

 در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و اله حکایت شده که فرمودند: ای مردم، سوره مائده آخرین سوره‌ای است که نازل شد؛ از این‌رو حلال آن را حلال و حرام آن را حرام شمارید.

و در برخی روایات آمده است که این سوره ناسخ است و منسوخ نیست. 

اهداف و مقاصد عمده سوره مائده عبارت‌اند از:

1- قانون‌گذاری در جهت تنظیم روابط داخلی مسلمانان با همدیگر

2- قانون‌گذاری در جهت رفتار و روابط خارجی مسلمانان با یهودیان و مسیحیان اهل کتاب

3- روشن کردن خط رهبری بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله.

در این سوره بیان یک سلسله معارف اسلامی، انتصاب امام علی علیه السلام به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و اله در آیات 3 و 67، برخی مطالب مربوط به قیامت در آیه 109 آمده و اشاره‌ای به تثلیث مسیحیان در آیه 116 شده است.

همچنین داستان‌هایی در موضوعات فرزندان آدم و قتل هابیل به دست قابیل در آیات 27، 31، سرگردانی بنی اسراییل در بیابان و داستان موسی علیه السلام در آیات 20، 26 و مائده آسمانی عیسی علیه السلام و سرگذشت او در آیات 110، 119 آورده شده است.

در این سوره احکام و قوانینی راجع به شراب و قمار در آیه 90، وضو و تیمم در آیه 6، غذاهای حلال و حرام در آیات 3، 5، وفای به عهد در آیه1 و شهادت به عدل در آیات 106، 108 بیان شده است.

منابع: کتب تفسیر عیاشی و مجمع البیان وHAWZAH.NET