مغفول ماندن جدال احسن در جامعه دانشگاهی

مهدی هدایتی شهیدانی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان در آستانه روز دانشجو در گفت‌وگو با ایکنا از گیلان گفت: گفت‌وگو یکی از مهم‌ترین شیوه‌های ارتباطی انسان با محیط پیرامون است و اهمیت این موضوع در انتقال داده‌ها، مفاهیم و ادراکات، در طول تاریخ بشر بر کسی پوشیده نیست. در همه ادوار به‌ویژه در مقطع کنونی و به‌واسطه ورود فناوری‌های نوین از جمله رسانه‌های مجازی، این مقوله یکی از اساسی‌ترین کارکردهای رفتاری انسان تلقی می‌شود.

نماینده فرهنگی دانشکده علوم انسانی دانشگاه گیلان با بیان اینکه مسئله جدال احسن در جامعه دانشگاهی ما قدری مغفول واقع شده‌است، خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری سال‌ها پیش بحث کرسی‌های آزاداندیشی را با همین رویکرد مطرح کردند. از منظر ایشان این کرسی‌ها به این معنا بود که جامعه دانشگاهی نظرات خود را در قالب‌های علمی بیان کرده و در معرض نقد قدرتمندانه از سوی صاحبان فکر و اندیشه قرار دهند.

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان از کمرنگ‌ماندن این مقوله در جامعه دانشگاهی ابراز تأسف کرد و ادامه داد: به اعتقاد من آن‌طور که شایسته است، این موضوع مهم در دانشگاه‌های ما نهادینه نشده‌است که علت آن را می‌توان از طرفی محدود‌کردن این مقوله در نظام جزا و پاداش دانست. یعنی زمانی که این کرسی و نگاه جدال احسن را در قالب امتیازدهی محدود کنیم، تمایل افراد به ارائه دیدگاه آزادانه کاهش یافته و صرفاً سعی در رعایت کردن قالب‌ها و چارچوب‌های تعریف‌شده خواهند داشت که در این صورت اهداف کرسی آزاداندیشی محقق نخواهد شد.

وی افزود: البته متاسفانه ارائه‌دهندگان هم نسبت به موضوعات موردنیاز اجتماعی اهتمام نورزیدند و بیشتر سراغ مباحثی رفتند که در خلأهای تاریخی باقی مانده‌بود و شاید ارتباط میان آن‌ها و مشکلات اجتماعی امروز بدیهی نبود. و نکته دیگر اینکه در طول دو دهه اخیر فضای دانشگاهی کشور بیش از آنکه متأثر از موضوعات علمی، سازنده و در جهت پیشبرد اهداف و منافع ملی باشد، در سمت و سوی سیاسی و جناحی حرکت کرده و موجب شده که میان برخی دانشگاهیان فاصله ایجاد‌شود.

نماینده فرهنگی دانشکده علوم انسانی دانشگاه گیلان با بیان اینکه نفس گفت‌وگو و به اشتراک گذاشتن آرا و نظرات به‌صورت دوستانه و صرفاً با هدف پخته‌کردن اندیشه‌ها، خاصیت حب قلوب داشته و با نزدیک کردن قلب‌ها به‌همدیگر سازندگی و اصلاح به همراه خواهد‌داشت، تصریح کرد: مناظره مطلوب علمی و اخلاقی باید از چند عنصر کلیدی برخوردار باشد که یکی از مهمترین عناصر پرهیز از جانب‌داری و بیان عقاید متعصبانه نسبت به باورهای رایج طرف دیگر گفت‌وگوست.

وی ادامه داد: در طول بحث باید به شخصیت حقیقی افراد احترام گذاشت و اصل انصاف را رعایت کرد. تأکید بر داده‌های علمی و قابل استناد که بتوان آن را ارزیابی و سنجش کرد از دیگر ویژگی‌های مورد انتظار یک گفتگوست. همچنین دیگر اصل مهم، به رسمیت شناختن شیوه مناظره طرف مقابل است و انتظار می‌رود در حین گفت‌وگو با بیان جملاتی احترام‌آمیز ضمن به رسمیت شناختن موضع و دیدگاه طرف مقابل به ایراد نظرات خود پرداخت که در نتیجه موجب قرابت بین دو سوی مذاکره‌کننده شده و شکل سازنده‌تری به خود خواهد گرفت.

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان اذعان کرد: همانطور که پژوهشگران، یافته‌ها و تحقیقات خود را با ارسال به مجلات علمی و پژوهشی و داوری آن‌ها از سوی نقادان برجسته مورد آزمون و ارزیابی قرار می‌دهند، در فضای غیرمکتوب و عرضه یافته‌ها به صورت شفاهی نیز باید این اصل در نظر گرفته شود.

هدایتی شهیدانی یادآور شد: خوشبختانه در بخشی از نظام آموزشی کشور ما فرهنگ مناظره جایگاه خود را تثبیت کرده‌است. نظام آموزشی حوزه‌های علمیه کشور سال‌هاست مباحثه را به عنوان نمونه کوچکی از مناظره‌های درون‌گروهی نهادینه کرده و این امر یکی از اصول مهم مراکز آموزشی دینی کشور شناخته شده‌است. در فضای دانشگاهی، این دستاورد مهم با تأخیر وارد روند آموزشی شده، بنابراین جا دارد که نه تنها مناظرات دانشجویی در قالب ساختاری که جهاد دانشگاهی برای مسابقات مناظره ارائه کرده، بلکه به عنوان یکی از پذیرفته‌شده‌ترین اصول آموزش و بخش مقدماتی پژوهش در فضای دانشگاهی کشور توسعه یابد.