پاسداشت «آب» در فرهنگ عامه مردم چهارمحال‌وبختیاری
یک پژوهشگر فرهنگ عامه گفت: در ادبیات عامه و فرهنگ شفاهی و بومی ـ محلی منطقه چهارمحال‌وبختیاری آب از دیرباز به‌عنوان عنصری با ارزش تلقی می‌شود و قنات‌ها و چشمه‌ها با نگاهی مقدس گرامی داشته شده‌اند.
عباس قنبری عدیوی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه چهارمحال‌وبختیاری و پژوهشگر فرهنگ عامه در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه آبانگان یا جشن آبان به‌عنوان یکی از آیین‌های کهن ایرانی مجالی برای ستایش پروردگار، قدرشناسی و تکریم جایگاه آب بوده است، اظهار کرد: ایرانیان برای هر روز از ماه اسمی برگزیده بودند و دهمین روز هر ماه، آبان و دهم آبان با عنوان آبانگان نامیده می‌شد که این جشن مانند دیگر جشن‌های کهن ایرانی بر مبنای ستایشگری و قدردانی از نعمت‌های خداوند بود.
وی ادامه داد: آبانگان جشن نیایش و ستایش پروردگار به دلیل اهدای آب به‌عنوان حیاتی‌ترین نعمت الهی است؛ در فرهنگ ایرانی از جمله در آثار ادبی مانند شاهنامه، 4 عنصر آب، باد، خاک و آتش دارای ارزش فراوانی هستند و گرامی داشته می‌شوند که آب و خاک منشأ زایش و تولیدند و جزو مادینه‌ها و باد و آتش جزو نرینه‌ها هستند، لذا آب سبب رویش گیاهان و حیات حیوان و بشر می‌شود و پیدایش شهرها، روستاها، کشاورزی و دامداری است.
قنبری با اشاره به آیه «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْ ءٍ حَیٍّ: و هر موجود زنده ای را از آب آفریدیم.» (انبیا/30)، تصریح کرد: جایگاه آب در قرآن تکریم می‌شود و در معجزات الهی نیز عنصر آب حضور دارد، همچنان که جوشیدن 12 چشمه از سنگ از معجزات حضرت موسی است. وضو گرفتن با آب نیز نشانه نور و رحمت و روشنایی گرفتن از آب و شکرگزاری به درگاه الهی برای نعمات بی‌شمار است.
پژوهشگر ادبیات عامه در استان با ذکر اینکه آب در فرهنگ عامه سرزمین ایران همواره گرامی داشته شده است، افزود: در ادبیات عامه و فرهنگ شفاهی و بومی ـ محلی منطقه چهارمحال‌وبختیاری نیز آب به‌عنوان عنصری با ارزش تلقی می‌شود و قنات‌ها و چشمه‌ها با نگاهی تقدس‌گونه گرامی داشته شده‌اند. پیشینیان ما حرمت فروانی برای آب قائل بودند لذا چشمه‌ها، نهرها، قنات‌ها و برکه‌ها به‌عنوان اماکن دارای اهمیت و حرمت نگریسته شده‌اند و آلوده ساختن آن‌ها تقبیح شده است. در آیین‌ها و سنت‌های دیرین ما نیز عنصر آب جایگاه ویژه‌ای دارد که از جمله می‌توان به آب ریختن پشت سر مسافر اشاره داشت.
قنبری با تصریح اینکه بهره‌برداری از آب نهرها و چشمه‌ها و قنات‌ها در فرهنگ ملی به‌ویژه در منطقه چهارمحال‌وبختیاری همواره با نام و ذکر خدا همراه بوده است، گفت: زمانی که میراب‌ها یا افراد ساکن در اطراف رودخانه‌ها از آب بهره‌برداری می‌کردند، این کارشان همراه با تقدیر از پروردگار بود. جایگاه چشمه و جوی‌های آب در کنار ایل‌راه‌ها و وارگه‌های عشایری بر کسی پوشیده نیست و از دیرباز، اغلب تمدن‌ها، روستاها و شهرها در حاشیه رودخانه‌ها ساخته شده‌اند.
وی بهره‌گیری از مفهوم آب و آبادانی در قصه‌ها و افسانه‌ها و نیز ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های ایرانی را یادآور شد و توضیح داد: در این خصوص نمونه‌های بسیار فراوانی وجود دارد که از جمله می‌توان به تعابیری چون «آب و آبادانی» و یا «آب روشنایی است» اشاره کرد.
حرمت آب را حفظ کنیم
وی بیان کرد: در منطقه چهارمحال‌وبختیاری تا چندی پیش 11درصد آب شیرین کشور از چشمه‌های آن می‌جوشید، تمامی قله‌های رفیع آن در زاگرس همواره پوشیده از برف بود و هزاران رود دایمی در روستاها و مناطق عشایری آن جریان داشت و استان‌های همجوار از سرچشمه‌های کوهرنگ و زاینده‌رود سیراب می‌شدند که متأسفانه با بروز خشکسالی در سال‌های اخیر، روز به روز شاهد تقلیل بارندگی و منابع آبی هستیم تا جایی که تأمین آب شرب و کشاورزی مردم استان نیز با دشواری فراوان و جدی همراه شده است.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: راهکار رویارویی با این بحران آن است که به‌رسم پیشینیان حرمت و قدر آب را بیش از پیش بدانیم و از اسراف و زیاده‌روی پرهیز کنیم؛ همچنین می‌طلبد که مراکز علمی از حیث علمی و پژوهشی راجع به این موضوع کار کنند و چاره‌ای بیندیشند تا از جایگاه آب به‌عنوان یکی از حقوق مسلم مردم استان حفظ و حراست شود.
قنبری با ذکر اینکه چشمه‌های متعددی از جمله چشمه مروارید و چشمه کوهرنگ خشک شده‌اند، تصریح کرد: بسیاری از این چشمه‌های نامدار نیز کم آب شده‌اند و دیگر توفنده و خروشان نیستند که این معضلات اقلیمی ممکن است مبدل به مشکلات اجتماعی جدی شوند.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه استان بیان کرد: آیین آبانگان به ما گوشزد می‌کند که حرمت آب را حفظ کنیم و تمام تلاشمان را بر حفظ و پایداری این آب معطوف کنیم که این تلاش با توجه به شرایط حاکم امروز ناظر به انجام کارهای علمی و پژوهشی برای مقابله با خشکسالی و نیز همت برای دفاع از حقوق مردم استان است.
انتهای پیام
