آموزش حضوری و دانش‌آموزانی که باید بازیابی شوند
با فرض بازگشایی مدارس، این پرسش پیش می‌آید که معلمان و دانش‌آموزان چه تجربه‌ای را در فرآیند آموزش و یادگیری در دوران کرونا پشت سر گذاشته‌اند و چه چالش‌ها و مشکلاتی را در آموزش حضوری پیش رو دارند؟
شیوع کرونا مشکلات تحصیلی و حتی روانی و اجتماعی فراوانی را برای دانش‌آموزان ایجاد کرده است. آموزش از راه دور به‌دلیل مشکلات زیرساختی اینترنت و نیاز به دستگاه‌‌های هوشمند و نبود آشنایی برخی معلمان با آموزش‌های مجازی منجر به آسیب‌هایی برای دانش‌آموزان شده و آموزش مجازی برای برخی از پایه‌های تحصیلی چندان اثربخش نبوده است؛ طبق نظر کارشناسان، نظام تعلیم و تربیت با اُفت یادگیری جدی در دانش‌آموزان مواجه خواهد بود. شیوع گسترده سویه دلتا که متأسفانه احتمال سرایت‌پذیری بالای آن حتی در بین کودکان وجود دارد، در چند ماه اخیر منجر به نگرانی‌های فراوانی برای بازگشایی مدارس شده است. با توجه به آغاز واکسیناسیون معلمان و اساتید دانشگاه‌‌ها و رانندگان سرویس مدارس، احتمال بازگشایی مدارس و ارائه آموزش حضوری یا ترکیبی نیز قوت گرفته بود اگرچه در روزهای اخیر با شدت گرفتن بیماری این احتمال کمرنگ شده یا لااقل با گزینه تأخیر در بازگشایی همراه است. اما با فرض بازگشایی مدارس، این پرسش پیش می‌آید که معلمان و دانش‌آموزان چه تجربه‌ای را در فرآیند آموزش و یادگیری در دوران کرونا پشت سر گذاشته‌اند و چه چالش‌ها و مشکلاتی را در آموزش حضوری پیش رو دارند؟ برای پاسخ به این پرسش گفت‌وگویی با معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری انجام شده است که با هم می‌خوانیم.
محمد محمدی، معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه در مبحث بازگشایی مدارس با چندین چالش مواجه هستیم، اظهار کرد: چالش نخست و مهم این است که وضعیت شیوع کرونا همچنان شیوه بازگشایی مدارس را با ابهاماتی روبه‌رو ساخته و هنوز نمی‌دانیم چه شرایطی پیش می‌آید و آیا می‌توان مدارس را بازگشایی کرد یا خیر؟
وی ادامه داد: با فرض بازگشایی مدارس، چالش بعدی در حالت خوشبینانه این است که بدانیم آیا همه شرایط به وضعیت پیش از شیوع کرونا باز می‌گردد یا باید آموزش‌های ترکیبی را در پیش گرفت؟ دسته‌بندی دانش‌آموزان یا اولویت‌بندی دانش‌آموزان از دیگر گزینه‌ها می‌تواند باشد که به‌عنوان نمونه شرایطی پیش آید که برای نمونه فقط دانش‌آموزان روستایی یا برخی مناطق عاری از کرونا بتوانند از آموزش حضوری بهره‌مند شوند یا کارشناسان و تصمیم‌سازان به این نتیجه برسند که آموزش حضوری برای دانش‌آموزان پایه‌های اول و دوم ابتدایی باشد. باید گفت تمامی این موارد و موارد پرشماری از این دست، در حد فرضیه مطرح هستند و هنوز نمی‌توان نظر قطعی در این خصوص بیان کرد.
محمدی با ذکر اینکه در بدبینانه‌ترین حالت، آموزش در سال تحصیلی جدید در مدارس به‌صورت مجازی خواهد بود، افزود: آموزش و پرورش استان تمامی تمهیدات را برای این فرضیه پیش‌بینی کرده است از جمله اینکه محتوای تمامی مقاطع و پایه‌های تحصیلی ساخته شده و دوره‌های آموزشی متنوع و اجباری برای معلمان در حال برگزاری است. در نگاه خوشبینانه، مدارس در سال تحصیلی جدید یا از نیمه‌های سال، به‌صورت کاملاً حضوری خواهد بود که در این صورت چالش‌های جدید و جدی پیش روی نظام تعلیم و تربیت قرار خواهد داشت.
چالش‌های روانشناختی پیش روی آموزش حضوری در مدارس
معاون ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان تصریح کرد: در صورت حضوری شدن آموزش در مدارس، نخستین چالش پیش‌رو، چالش‌های روانشناختی است که در طی حدود ۱۸ ماه دوری از مدارس و فضای کلاس بر دانش‌آموزان تحمیل شده است؛ هر انسانی در شاکله بدن خود یک سامانه نظام‌مند با عنوان ساعت بیولوژیکی دارد که اگر دچار بی‌نظمی شود انسان را از حیث جسمی و روانی دچار مشکلاتی هر چند زودگذر می‌کند. یک کودک دوره ابتدایی در دوران پیش از شیوع کرونا، ساعت ۶ صبح از خواب بیدار می‌شد و بعد از صرف صبحانه سوار سرویس مدرسه می‌شد و به مدرسه می‌رفت، در آنجا در کلاس‌ها یکی پس از دیگری حاضر می‌شد با دوستانش بازی می‌کرد، با معلم تعامل داشت و ظهر به خانه بر می‌گشت.
محمدی ادامه داد: پس از شیوع کرونا این نظم کاملاً به‌هم ریخته است، دانش‌آموز الزامی برای بیدار شدن و طی مراحل یاد شده و رفتن به مدرسه ندارد، دیگر خبری از بازی و شیطنت با همبازی‌های مدرسه و دوستی و دعوا و آشتی نیست، دانش‌آموزان به‌دلیل حضور نداشتن در مدارس، دیگر تعامل گذشته را با مدیر و کادر دفتر ندارند. برگرداندن این عادات به دانش‌آموزان نخستین چالش پیش‌روی ما در صورت حضوری شدن مدارس است.
کرونا و مشکلات جامعه‌شناختی تحمیل شده بر دانش‌آموزان
وی با بیان اینکه مدرسه تنها جای تحصیل و درس خواندن نیست، تصریح کرد: در مدارس، دانش‌آموزان در تمامی ساحت‌ها در حال آموختن بودند و شخصیت اجتماعی آنان شکل می‌گرفت، آنان مسئولیت‌پذیری، نظم، مراقبت از خود و وسایلشان، رعایت نوبت، حس استقلال، دوستی و محبت و در یک کلام، درس زندگی را در محیط مدرسه می‌آموختند. در دوران کرونا بسیاری از مهارت‌های اجتماعی که دانش‌آموزان در مدرسه می‌آموختند از آنان سلب شد و بازگرداندن این آموزه‌ها به دانش‌آموزان زمان‌بر خواهد بود.
محمدی بیان کرد: در حوزه جامعه‌شناختی، تعامل دانش‌آموز با معلم، تعامل معلم با خانواده و تعامل دانش‌آموز با خانواده، الزام دانش‌آموز به ارائه تکلیف و مواردی از این دست که درس زندگی بودند و دانش‌آموز را در مسیر رشد و تعالی و شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی یاری می‌کردند، دچار آسیب‌های عمیق و جدی شد؛ بنابراین دریافت خدمات روانشناختی و مشاوره‌ای، نخستین نیازمندی دانش‌آموزان به‌محض ورود به مدارس خواهد بود تا آرام آرام، ساعت بیولوژیکی و به‌دنبال آن، فکر و اندیشه و مهارت دانش‌آموزان به حالت قبلی بازگردد.
معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان با ذکر اینکه برای بازگشت دانش‌آموزان به شور و نشاط و روحیات قبلی برنامه‌ریزی شده است، توضیح داد: در این راستا، معلمان دوره ابتدایی استان در یک دوره آموزشی با عنوان یادگیری عاطفی اجتماعی، با شیوه‌های بازیابی روحیات و مهارت‌های دانش‌آموزان آشنا می‌شوند.
آسیب‌های دانش‌آموزان در حوزه یادگیری
محمدی چالش‌های آموزش و یادگیری را در صورت بازگشایی مدارس یادآور شد و گفت: دو دوران پیش از کرونا، بسیاری از دانش‌آموزان در سه ماه تعطیلی تابستانی بین ۲۰ تا ۲۵ درصد محفوظات خود را فراموش می‌کردند، کرونا شرایطی ایجاد کرد که دانش‌آموز پس از ۲۰ ماه به مدرسه باز می‌گردد و در طی این مدت طولانی قطعاً بسیاری از مطالب را فراموش کرده‌اند و این یک چالش بزرگ دیگر است که پیش روی آموزش حضوری قرار خواهد داشت. البته برای جبران آموزش نیز آموزش و پرورش برنامه‌ها و تمهیداتی را اندیشیده است.
وی با تأکید بر اینکه همه دانش‌آموزان در طی آموزش مجازی از یک سطح و کیفیت آموزشی برخوردار نشدند، ادامه داد: تا پیش از کرونا، همه دانش‌آموزان یک کلاس در شرایطی یکسان سر کلاس حاضر می‌شدند و همگی با هم از آموزش‌های معلم به‌صورت برابر برخوردار بودند اما در آموزش مجازی، دانش‌آموزان خانواده‌های بی‌بضاعت سختی‌های فراوانی را در برخورداری از آموزش مجازی متحمل شدند، بنابراین معلم در یک کلاس ۳۰ نفره با ۳۰ دانش‌آموز مواجه است که هر کدام سطح خاصی از آمادگی را دارند چرا که هر کدام سطح خاصی از آموزش مجازی را پشت سر گذاشته‌اند و همین معضل، آموزش را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
محمدی ادامه داد: اگرچه آموزش‌ها توسط معلمان به‌صورت مجازی ارائه شد اما مشخص نبود که ارائه تکالیف، یادگیری، تلاش و اهتمام دانش‌آموز برای یادگیری و نیز اختصاص وقت به درس خواندن در خانه چقدر واقعی و مربوط به عملکرد خود دانش‌آموز بود، بنابراین معلم در آموزش حضوری با این چالش نیز روبرو است و از کیفیت علم و دانش و میزان یادگیری دانش‌آموزانش اطمینان ندارد. برای این منظور پیش‌بینی شده است که با بازگشایی مدارس چه به‌صورت حضوری، چه تلفیقی، چه گروهی و چه اولویت‌دار، برنامه سنجش آغازین در مدارس اجرایی خواهد شد که طی این طرح، معلم در دو هفته به پالایش کلاس می‌پردازد و در خصوص میزان یادگیری دانش‌آموزانش آگاهی کسب می‌کند تا بتواند برای ادامه کارش برنامه‌ریزی کند.
چالش‌های اقتصادی کرونا بر خانواده‌ها
معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان بیان کرد: چالش دیگری که پیش روی آموزش حضوری دانش‌آموزان قرار خواهد داشت مربوط به حوزه اقتصادی است؛ از ابتدای شیوع کرونا تا کنون بسیاری از خانواده‌ها بخش مهمی از درآمدهای خود را از دست دادند و چه بسا گرفتار بیماری شوند و مشکلات اقتصادی فراوانی بر آنان تحمیل شده است. چه بسیار دانش‌آموزانی که به‌دلیل شرایط خانواده ناچار است در این مدت کار و کسب درآمد کند. قطعاً تمام این مؤلفه‌ها تأثیر مستقیمی بر دانش‌آموزان خواهد داشت و از این حیث نیز در مدارس با دانش‌آموزان سابق روبه‌رو نخواهیم بود.
محمدی با ذکر اینکه تمامی این چالش‌ها دیده شده و برای تقلیل مشکلات فراروی آموزش حضوری برنامه‌ریزی شده است، اضافه کرد: برای ارائه خدمات حمایتی و مشاوره‌ای به‌صورت جدی و گسترده فکر و برنامه‌ریزی شده است، بر این اساس، دو هفته ابتدایی بازگشایی مدارس باید به بازیابی و آماده‌سازی روانی خانواده‌ها و دانش‌آموزان برای تحصیل حضوری اختصاص یابد، در حوزه جامعه‌شناختی نیز به‌دنبال بازآموزی بسیاری از مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان در محیط مدرسه هستیم که مسائلی نظیر مسئولیت‌پذیری، نظم، پذیرفتن مسئولیت اداره خود، تعامل با معلم و دوستان و غیره پررنگ می‌شوند.
وی با ذکر اینکه اداره آموزش و پرورش در حیطه آموزش و فراگیری برنامه‌های جدی دارد، ادامه داد: جبران آموزشی و کاهش شکاف آموزشی میان دانش‌آموزان دیده شده و برنامه‌هایی برای آموزش‌های جبرانی و تکمیلی به‌صورت حضوری و نیز در شبکه شاد پیش‌بینی شده است. در این خصوص نیز منتظر تصمیم ستاد ملی کرونا هستیم و هر تصمیمی اتخاذ شود، تمام تمهیدات مدرسه به مدرسه پیش‌بینی شده و آمادگی وجود دارد.
محمدی گفت: در حال حاضر متوجه شدیم که جمعیتی متشکل از بیش از ۴ هزار نفر از دانش‌آموزان که غالباً روستایی هستند، بر اساس ارزیابی خردادماه، از حداقل سطح یادگیری نیز برخوردار نیستند و مقیاس یادگیری آنان در مقایسه با سایرین بسیار پایین است، بنابراین طبق هماهنگی با بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان، ۵۰۰ دانشجو معلم به آموزش این دانش‌آموزان در کلاس‌های حداکثر ۵ نفره می‌پردازند تا این شکاف آموزشی ایجاد شده برطرف شود و این دانش‌آموزان برای آغاز سال تحصیلی آماده شوند.
معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش استان گفت: در کنار خدماتی که مشاوران آموزش و پرورش استان ارائه می‌دهند، معلمان دوره ابتدایی سراسر استان نیز دوره‌های آموزشی پایه و اساسی را می‌گذرانند تا به‌عنوان رابطان مشاوره بتوانند مباحث آسیب‌های روانشناختی دانش‌آموزان را پوشش بدهند.
انتهای پیام
