تلخ و شیرین‌های پشت‌صحنه مسابقات مجازی قرآن دانش‌آموزی

پرونده سی‌و نهمین دوره مسابقات قرآن دانش‌آموزی و فرهنگیان امروز با اعلام نتایج بخش پژوهشی بسته می‌شود و دومین تجربه برگزاری مسابقات قرآن در سایه کرونا و در بستر فضای مجازی به پایان می‌رسد اما آنچه باقی می‌ماند، تجربه‌های ناب و کاربردی مسئولان برگزاری مسابقات و نیز خانواده‌ها و دانش‌آموزان و فرهنگیان است که با مرور و تحلیل جامع این تجارب می‌توان برای دوره‌های بعدی مسابقات قرآن برنامه‌ریزی کرد. در چهارمحال‌وبختیاری، حدود ۹۵ هزار نفر در مرحله آموزشگاهی در سراسر استان حضور داشتند که ۴۵ هزار نفر به مرحله شهرستانی راه یافتند؛ پس از برگزاری مرحله شهرستانی، ۳ هزار نفر به مرحله استانی یافتند که در نهایت یک صد نفر به بخش مقدماتی مرحله کشوری راه یافتند و از این تعداد، پس از گذراندن آزمون‌های کتبی و شفاهی‌، 16 نفر از دانش‌آموزان و فرهنگیان در مرحله نهایی مسابقات حضور یافتند و در نهایت، محمدهادی طادی، دانش‌آموز پایه نهم شهرستان شهرکرد رتبه نخست کشور را در رشته قرائت تحقیق کسب کرد، همچنین سمیرا امیری، دانش‌آموز پایه دوازدهم شهرستان لردگان به رتبه پنجم کشور در این رشته نائل شد.

بارها شنیده‌ و خوانده‌ایم که کرونا در کنار تهدیدها و گرفتاری‌ها محاسنی نیز داشت و یکی از محاسن کرونا برجسته شدن ظرفیت‌های فضای مجازی به‌ویژه در حوزه تعلیم و تربیت و از جمله برگزاری رویدادهای علمی، فرهنگی و مسابقات قرآن دانش‌آموزی و فرهنگیان در مراحل گوناگون بود که این تجربه می‌تواند در دوران پساکرونا نیز ادامه داشته باشد.

تجربه برگزاری مسابقات قرآن در بستر فضای مجازی در کنار مزایایی چون صرفه‌جویی در اعتبارات، کاهش خطرات ایاب و ذهاب، توسعه فناوری‌ها، افزایش سواد رسانه‌ای خانواده‌ها و دانش‌آموزان و گسترش دامنه مسابقات تا خانه و خانواده، معایبی نیز به‌ویژه در مناطق محروم دارد که از جمله می‌توان به عدم دسترسی به اینترنت پرسرعت، کاهش بازدهی دوره‌های آموزشی در فضای مجازی در مقایسه با آموزش‌های حضوری، مشکل تأمین تجهیزات و گوشی هوشمند برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت، ناپایداری شبکه برق و ناکافی بودن سواد رسانه‌ای برخی خانواده‌ها و دانش‌آموزان اشاره کرد. در گزارش پیش رو، برخی مشکلات و دردسرهای برگزاری مسابقات قرآن از دیدگاه دانش‌آموز قرآنی و رتبه برگزیده این دوره از مسابقات در رشته قرائت تحقیق و سپس دغدغه‌های یک مسئول قرآنی اداره‌کل آموزش و پرورش استان مرور شده است.

سمیرا امیری، دانش‌آموز پایه دوازدهم شهرستان لردگان و رتبه پنجم رشته قرائت تحقیق در سی‌و نهمین دوره مسابقات قرآن دانش‌آموزی در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به سابقه پنج ساله خود در حضور در مرحله نهایی مسابقات قرآن دانش‌آموزی، اظهار کرد: در طی این حضور تا کنون سه رتبه زیر پنج را کسب کرده‌ام و به‌دلیل نداشتن تمرین کافی تا کنون نتوانسته‌ام مقام اول را کسب کنم.

کاهش کارایی آموزش قرآن در بستر فضای مجازی

وی ادامه داد: کلاس منسجم و دائمی قرائت قرآن در لردگان برای بانوان وجود ندارد اما به‌صورت موردی در دوره‌های چندساعته با حضور قاریانی که تجربه حضور در مراحل کشوری مسابقات قرآن داشته‌اند شرکت کرده‌ام که البته در سطح پایه برگزار شدند و تخصصی نبودند، همچنین سال گذشته یک دوره آموزشی دو روزه با حضور استاد یار احمدی در استان برگزار شد که دوره بسیار خوبی بود و در این مدت کوتاه، مطالب بسیاری فرا گرفتم.

امیری با اشاره به اینکه کمبود وقت و اشتغال به تحصیل باعث عدم پیگیری برای گذراندن دوره‌های تخصصی قرائت در محضر اساتید برجسته بود، گفت: اکنون که کنکور را پشت سر گذاشته‌ام تصمیم دارم قرائت را به‌صورت تخصصی دنبال کنم و بر دانش خود در این خصوص بیفزایم.

این دانش‌آموز قرآنی در پاسخ به این پرسش که برگزاری مسابقات قرآن به‌صورت مجازی را ترجیح می‌دهد یا حضوری؟ بیان کرد: قطعاً شیوه حضوری بهتر بود زیرا در شیوه مجازی، مشکلات فراوانی را برای اجرای مسابقه داشتیم و درست در روزی که بنده مسابقه داشتم اینترنت دارالقرآن لردگان ضعیف بود و پس از یک ساعت معطلی نتیجه‌ای نگرفتیم، بنابراین ناچار شدیم در مکانی دیگر مستقر شویم و به‌قدری اذیت شدیم که در زمان برگزاری مسابقه حس خستگی داشتم.

امیری در خصوص مزایای مسابقات حضوری، توضیح داد: تجربه و خاطرات شیرین حضور در مشهد مقدس یا تهران و... برای برگزاری مرحله نهایی مسابقات قرآن همواره با من است و شیوه حضوری این مزیت را دارد که در کنار اجرای مسابقه یک مسافرت و تفریح معنوی و قرآنی شکل می‌گیرد و انسان می‌تواند با دیگر دانش‌آموزان قرآنی از مناطق مختلف کشور آشنا شود و رفاقتی همیشگی داشته باشد.

وی بیان کرد: حضور در مسابقات قرآن هیچ صدمه‌ای به روند آمادگی‌ام برای شرکت در کنکور سراسری نزد چرا که در کنار تلاش و درس خواندن و آمادگی برای کنکور به مسابقات قرآن پرداختم و هیچ اضطراب و نگرانی نه برای کنکور و نه برای مسابقات قرآن نداشتم؛ به‌دلیل شرایط کرونایی فرصت و امکانی برای تمرین و آمادگی برای مسابقات در محضر اساتید وجود نداشت و کلاس‌های مجازی نیز بازدهی لازم را نداشتند.

رتبه برگزیده کشور در مسابقات قرآن دانش‌آموزی در خصوص نقش و اهمیت تمرین و دانش‌افزایی برای حضور در مسابقات قرآن در مرحله کشوری، توضیح داد: به دانش‌آموزان علاقه‌مند برای حضور در مسابقات توصیه می‌کنم که از هم‌اکنون خود را مهیا کنند تا در سطحی خوب در مسابقات حضور داشته باشند.

امیری گفت: خانواده‌ام بهترین و بیشترین نقش را در موفقیتم داشتند و اگرچه از حیث آموزش قرآن تخصصی ندارند اما همواره بنده را حمایت و همراهی می‌کنند و امیدوارم بتوانم با کسب نتایج مطلوب در آینده قدردان بخشی از زحمات آنان باشم و در مسابقات قرآن دانشجویی افتخار کسب کنم.

دغدغه‌های برگزاری مسابقات قرآن از دیدگاه یک مسئول

در ادامه، فیروز مطهرنیا، رئیس اداره قرآن، نماز و عترت اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا در تشریح فرایند برگزاری مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان به‌شیوه مجازی و برخط، اظهار کرد: تجربه برگزاری مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزی و فرهنگیان در بستر فضای مجازی دغدغه‌ها و شیرینی‌های متعددی به‌همراه داشت که می‌طلبد با پرداختن به این مسائل مسیر را برای برگزاری هر چه بهتر دوره‌های بعدی مسابقات با اتکا به تجربه‌های گران‌سنگ موجود، هموار ساخت اما تمامی این دشواری‌ها با کسب نتایج مطلوب، شیرینی‌هایی نیز به‌همراه داشت.

وی ادامه داد: فرآیند برگزاری مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان روندی دقیق و حساب شده داشت که عوامل اجرایی پرشماری اعم از مسئولان و کارشناسان قرآنی ادارات آموزش و پرورش، مسئولان دارالقرآن‌های مرکز استان و شهرستان‌ها و نیز والدین دانش‌آموزان در پشت صحنه مسابقات با تمام توان و امکانات مشغول کار بودند تا دانش‌آموز بتواند در یک فضای آرام و به‌دور از استرس مسابقه خود را برگزار کند.

مطهرنیا افزود: برای انجام دقیق فرآیند ابلاغ شده از سوی ستاد مسابقات، ملزوماتی وجود داشت که در اختیار داشتن چهار دستگاه گوشی هوشمند و مجهز متصل به اینترنت پرسرعت نخستین ضرورت و دغدغه کار بود. به‌علاوه تلفن ثابت محل حضور دانش‌آموزان در مسابقه نیز برای مواقع اضطراری که احتمالاً این دستگاه‌ها از سرویس‌دهی خارج می‌شدند، برای ارتباط با داوران دبیرخانه مسابقات در مشهد مقدس و سمنان پیش‌بینی شده بود.

وی با ذکر اینکه هر کدام از این دستگاه‌ها توسط یک فرد کنترل و پشتیبانی می‌شد، تصریح کرد: در مانور آزمایشی مسابقات، ضمن آماده‌سازی بسترهای لازم برای انجام دقیق فرایند مسابقات، اشکالات احتمالی در حین برگزاری مسابقه رفع یا اطلاع‌رسانی می‌شد. در مرحله کشوری مسابقات، عوامل مجری مسابقات، دانش‌آموز و اولیا گاه برای برگزاری یک مسابقه ساعت‌ها در مرکز مسابقه که ممکن بود در محل دارالقرآن یا اداره باشد، مشتاقانه حضور فعال داشتند.

رئیس اداره قرآن، عترت و نماز اداره‌کل آموزش و پرورش استان بیان کرد: بر اساس تمایل دانش‌آموز برای اجرای مسابقه در منزل یا مرکز پیش‌بینی شده از سوی اداره‌کل، باید تمام تمهیدات برگزاری مسابقه فراهم می‌شد؛ هر دانش‌آموز دختر و پسر متسابق یکی دو روز پیش از برگزاری مسابقه خود در یک مانور آزمایشی با حضور خانواده‌ها، عوامل اجرایی در استان و رابط کشوری دبیرخانه برگزاری مسابقات شرکت می‌کرد تا ضمن آشنایی با فضای مسابقات و کاهش اضطراب، اشکالات احتمالی کاملاً برطرف و شرایط و ملزومات برگزاری مسابقه فراهم شود.

ضرورت توجه به سطح برخورداری استان‌ها در رتبه‌بندی‌ها

مطهرنیا با تصریح اینکه توجه به پشت صحنه برگزاری مسابقات قرآن عظمت کار را آشکار خواهد کرد، گفت: روند برگزاری مسابقات در مناطق کمتر برخوردار مانند چهارمحال‌وبختیاری در مقایسه با استان‌های بزرگ و برخوردار از امکانات با دشواری‌های بیشتری همراه است چرا که زیرساخت‌ها و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نظیر اینترنت پرسرعت، پایداری شبکه برق، تجهیزات دارالقرآن‌ها، امکانات مؤسسات و... در این دو گروه استان‌ها یکسان و همتراز نیست، بنابراین می‌طلبد که در رتبه‌بندی استان‌ها به این شرایط و سطح برخورداری نیز توجه شود.

وی با طرح این پرسش که چه انگیزه‌ای دانش‌آموز و خانواده وی را به حضور در مسابقات قرآن باوجود مشکلات و موانع فراوان سوق می‌دهد؟ توضیح داد: قطعاً با توجه به میزان هدایا در مراحل مختلف مسابقات نمی‌توان از انگیزه مالی در این خصوص نام برد بلکه دانش‌آموزان و خانواده‌ها با انگیزه‌های معنوی، انس و بهره‌مندی از برکات قرآن کریم و کسب افتخارات در عرصه‌های قرآنی وارد این دست فعالیت‌ها می‌شوند.

مطهرنیا با تأکید بر اینکه تمامی کسانی که از مرحله مقدماتی کشوری به مرحله نهایی راه یافتند، شایسته تجلیل هستند، اضافه کرد: این افراد با وجود دغدغه‌ها و موانع فراوان که بخشی از آن ذکر شد، در مسابقات حضور یافتند و با عملکرد مطلوب به مرحله بالاتر راه یافتند بنابراین در کنار تجلیل از مقام‌آوران کشوری، تلاش می‌شود از تمامی این دانش‌آموزان و فرهنگیان راه‌یافته به مرحله نهایی نیز تقدیر به‌عمل بیاید.

وی با اشاره به ابتکار خوب برگزارکنندگان مسابقات قرآن، عترت و نماز امسال مبنی بر متمرکزسازی مکان برگزاری، بیان کرد: سال گذشته و در نخستین تجربه برگزاری مسابقات قرآن در بستر فضای مجازی، تمامی دانش‌آموزان از منزل خود با دبیرخانه مسابقات در ارتباط بودند و در مسابقات شرکت کردند، اما امسال اداره‌کل یک مرکز و ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌های دور از مرکز استان نیز مکان‌های مشخصی را برای برگزاری مسابقات اعلام کردند که دانش‌آموزان با حضور در این مراکز مسابقه خود را برگزار کنند؛ ضمن اینکه برگزاری مسابقات از منزل دانش‌آموزان نیز با شاخص‌هایی تعریف و معین شد.

مطهرنیا افزود: بر این اساس، در مرحله کشوری، سه پایگاه بروجن‌، شهرکرد و لردگان تعریف شدند و تمامی مراحل مانند تأمین تجهیزات و مکان برگزاری، صحنه‌آرایی محل استقرار متسابقان و... به‌شیوه‌ای منسجم و هماهنگ با دبیرخانه‌های مسابقات و استان‌های سراسر کشور انجام شد. این مسابقات هزینه‌های مالی برای خانواده‌ها و نیز ادارات آموزش و پرورش در پی داشت که ضرورت دارد در سال‌های آتی برای تأمین و جبران این هزینه‌ها اعتباراتی پیش‌بینی و تخصیص یابد.

وی در پایان ضمن تقدیر از مسئولان ستاد و تلاشگران دبیرخانه‌های کشوری، گفت: تلاش و هدف در این مجاهدت‌های شبانه‌روزی این بود که مسابقات به‌صورت هدفمند و در تراز اسلامی برگزار شود، امید است که جامعه قرآنی آموزش و پرورش با تلاش و پشتکار بتواند در گام دوم انقلاب توفیقات روزافزونی در خدمت به ساحت قرآن کریم و داشتن روزهای سراسر شکوفایی و بالندگی معنوی بیشتر برای دانش‌آموزان در پیش داشته باشد.

مروری بر صحبت‌ها و درد دل‌های متولیان برگزاری مسابقات قرآن که ماه‌ها است در پشت‌صحنه این رویداد قرآنی مشغول کار و تلاش هستند و نیز سخنان دانش‌آموزان به‌ویژه در مناطق دوردست گویای آن است که برگزاری مسابقات قرآن در بستر فضای مجازی تا رسیدن به سطح مطلوب راه بسیاری را در پیش دارد و این مهم مستلزم توجهات همه‌جانبه به‌ویژه در حوزه مجهزسازی مدارس و دارالقرآن‌های آموزش و پرورش به ابزار و ملزومات برگزاری مسابقات مجازی است.