ریشه‌های فرهنگی معضل ازدواج/ بازخوانی یک ازدواج قرآنی

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید نادری، استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد، شامگاه گذشته، ۱۱ آذرماه، در نخستین نشست طرح افق با عنوان «وبینار تخصصی ازدواج موفق» که آن را معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان ویژه دانشجویان سراسر استان برگزار کرد، گفت: از دیدگاه اسلام، بنیانی محکم‌تر و ارزشمندتر از خانواده وجود ندارد و این دین در عین تأکید بر تشکیل خانواده، مجموعه وظایفی را بر عهده افراد قرار داده است.

وی ادامه داد: اسلام تشکیل خانواده را تنها راه ارضای غریزه جنسی می‌داند، خداوند در آیات ابتدایی سوره مبارکه مومنون صفت مؤمنان را بر می‌شمارد و پاکدامنی یکی از این صفات است که می‌فرماید «وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ إِلا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ»، لذا هر فردی که غیر از مسیر پاکدامنی را طی کند، تجاوزکار به حدود الهی محسوب می‌شود.

تسهيل‌گری ازدواج؛ وظيفه‌ قرآنى همگانى

این حافظ کل قرآن کریم با اشاره به آیه «وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» (۳۲/نور)، توضیح داد: نکته‌ای که امروزه در این آیه شریفه مغفول مانده و کمتر بدان توجه شده این است که «وَأَنْكِحُوا» فعل امر و یک دستور قرآنی به‌شمار می‌رود که بر انجام آن تأکید شده است اما باید پرسید فاعل فعل أَنْكِحُوا چه کسانی هستند؟ پاسخ در آیه قبلی موجود است که می‌فرماید: «وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»، پیداست که مخاطب پروردگار همه مؤمنان هستند که آحاد جامعه و دولت و حکومت اسلامی را شامل می‌شود. بنابراین هر انسانی مانند پدر و مادرها، بستگان، دوستان، همشهری‌ها و ... که توانمندی کمک به ازدواج افراد مجرد را داشته باشند و در این راه کوتاهی کنند، دستور الهی را زیر پا گذاشته‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه در استان با بیان اینکه حتماً باید کسانی در جامعه تسهیل‌کننده و فراهم‌آورنده زمینه ازدواج جوانان باشند، افزود: خداوند آیات قرآن کریم را تنها برای تلاوت بر سر سفره عقد یا دیگر استفاده‌‌های مرسوم نازل نکرده، بلکه این کتاب وحیانی حاوی تکالیف و دستورات خداوند برای ما انسان‌هاست که باید عمل کنیم. در ادعیه مختلف به غیر از یکی دو مورد محدود از ائمه معصومین(ع) وارد شده، دعایی برای افراد مجرد از سوی این بزرگواران وارد نشده و علت این است که ازدواج در آن روزگار به‌قدری سهل و آسان بوده که نیازی به این دست دعاها وجود نداشته است. حال آنکه امروزه در کنار مشکلات اقتصادی، عوامل پیچیده فرهنگی این سنت حسنه را تحت‌الشعاع قرار داده و ازدواج را به امری دشوار و دست‌نیافتنی برای جوانان تبدیل کرده است؛ تا زمانی که موانع فرهنگی حل نشود، مشکلات ازدواج نیز برطرف نمی‌شود. 

وی با بیان اینکه مشکلات اقتصادی مانعی برای ازدواج محسوب می‌شود، ادامه داد: مانع اصلی ازدواج ریشه در فرهنگ دارد چرا که فرزندانمان را متعهد و مسئولیت‌پذیر بار نیاورده‌ایم و توقعات خانواده‌ها و جامعه نیز بسیار افزایش یافته و این مانع‌تراشی‌ها در مسیر ازدواج جوانان زیر پا گذاشتن دستور صریح خداوند در قرآن کریم است‌.

نکاتی درباره ازدواج قرآنی

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد با ذکر اینکه در قرآن کریم داستان دو ازدواج نقل شده است، تصریح کرد: یک مورد آن در سوره مبارکه قصص به ازدواج حضرت موسی با دختر شعیب اختصاص دارد که با تدبر در این داستان نکات مهمی در خصوص بایسته‌های ازدواج می‌توان از آیات این سوره مبارکه استخراج کرد. یکی از نکات آموزنده داستان نحوه دعاخواندن حضرت موسی(ع) است که پس از کمک به دختران شعیب و سیراب کردن گوسفندانشان، دعا می‌کند: «رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ»، در روایتی از امام علی(ع) در خصوص این فراز از آیه ۲۴ سوره مبارکه قصص آمده که حضرت موسی وقتی از خداوند خیر را طلب کرد در واقع منظورش دعا برای رفع گرسنگی و دو قرص نان بود اما به جای آوردن مصداقى از خیر، کل خیر را طلب کرد که همه چيز را می‌تواند دربربگیرد‌، پس در دعا، براى خداوند تكليف و مصداق تعیین نکرد.

وی ادامه داد: سپس یکی از دختران شعیب به پدر پیشنهاد می‌دهد که حضرت موسی را استخدام کند و دو صفت مهم قوی بودن و امین بودن را دلیل این پیشنهاد می‌داند، «قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ ۖ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ»، همین یک صحنه از داستان که دختر در امور اقتصادی به پدر مشاوره می‌دهد، نشان از جایگاه و کرامت زن در اسلام است که پاسخ بسیاری از شبهات ضد دینی نیز به ‌شمار می‌رود. در ادامه داستان به برخی فاصله‌های جوامع امروزی با احکام و مبانی اسلامی پی‌ می‌بریم از جمله اینکه در جايى كه تمام شرايط ازدواج براى پسر و دختر مهيا بود، شعیب به‌عنوان پدر دختر پیشنهاد ازدواج را به پسر می‌دهد که این امر امروزه در جامعه ما مرسوم نیست. به‌علاوه، دو صفت اهل کار بودن و امانتدار بودن موسی کافی بود تا شعیب به ازدواج دخترش رضایت دهد و بی‌پولی و فقر موسی مانع از این ازدواج نشد. امروزه بخش مهمی از پرونده‌های طلاق به دلیل امین نبودن زوجین تشکیل می‌شود و مشکلات و معضلات اقتصادی عامل کمرنگ‌تری در رقم زدن طلاق است.

نادری با تأکید بر اینکه امروز مشکل ازدواج را باید در ریشه‌های فرهنگی جستجو کرد، افزود: برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان برای حل معضل ازدواج باید ریشه‌های فرهنگی معضلات را احصا كرده و درصدد رفع آن برآیند. سیستان و بلوچستان به ‌عنوان یک منطقه محروم آمار ازدواج بالایی دارد، پیداست که معضلات اقتصادی نقش کمرنگ‌تری در کاهش آمار ازدواج دارد. همچنین آمار ازدواج در شرایط ناگوار اقتصادی زمان جنگ بسیار بالا بود و علت آن را باید نبود معضلات فرهنگی دانست که امروزه گریبانگیر جامعه شده است.

وی فرهنگ حاکم بر جامعه امروز را تلفیقی از فرهنگ اسلامی، ایرانی و غربی دانست و تصریح کرد: اصولی مانند مهریه‌، شیربها، جهیزیه و ... از هر کدام از این فرهنگ‌ها گرفته شده و با افراط‌گرایی تحریف و تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی تبدیل به قواعد سختگیرانه‌ای شده است که امروزه موانع بزرگ ازدواج‌ هستند. اکنون باید با ساده گرفتن ازدواج و اصلاح فرهنگ، آسیب‌های تجرد را کاهش داد.