«جدال احسن» و «فاستبقوا الخیرات»؛ جایگزین سبقت در قدرت و جدل‌های مسئولان

قرآن کریم دو توصیه مهم به مسلمانان ارائه داده که به نظر می‌رسد امروز مسئولان و مدیران کشور مخاطب اصلی این دو توصیه هستند؛ «جدال احسن» و «فاستبقوا الخیرات».

«جدال احسن» در حوزه حکمرانی بدین معناست که مسئولان حکومت اسلامی در مسائل اختلافی به جای نزاع و جدال کلامی و تکه‌پرانی به گفت‌وگوی سازنده با هدف حل مسائل برآیند و هدف‌شان به شکست کشاندن دیگری با انواع و اقسام شیوه‌های مخرب رسانه‌ای و سیاسی نباشد، بلکه به سمت ارائه راهکار به یکدیگر و انتخاب بهترین راه‌حل در قالب بحث و تبادل نظر حرکت کنند تا جامعه از تبعات منفی یک دعوای سیاسی بی‌حاصل مصون مانده و از ثمرات تعامل و گفت‌وگو میان صاحبان دو نظر و ایده متفاوت بهره‌مند شود.

از طرف دیگر «فاستبقوا الخیرات» در عرصه حکومتداری دینی مسئولان و کارگزاران را به این امر دعوت می‌کند که رقابت مطلوب سیاسی رقابتی است که حداکثر خیررسانی را به جامعه و آن نظام سیاسی داشته باشد. به عبارتی اصل رقابت نه تنها نفی نشده بلکه بر محور منفعت و مصلحت و خیر تأکید شده است.

رقابت مسئولان بر پایه خیررسانی به مردم

لازمه رقابت برپایه خیررسانی هم در وهله اول رفتار اخلاقی در چنین رقابتی است؛ در واقع نمی‌توان مدعی مسابقه در رساندن خیر به جامعه بود اما از ابزارها و رفتارهای غیراخلاقی در این مسیر استفاده کرد. رفتارها و ابزارهای غیراخلاقی نیز گستره وسیعی را شامل می‌شود که از تهمت، تخریب، تحقیر، ادعای دروغ، ریاکاری و کار نمایشی یا به اصطلاح امروزی «شوآف» را شامل می‌شود.

حال می‌توان به خوبی نسبت میان این دو توصیه را متوجه شد؛ مسئولان از طریق «جدال احسن» به معنی تبادل نظر و ارائه راهکارهای متنوع برای حل مشکلات در یک فضای کارشناسی و تخصصی، بدون تنش و جنجال می‌توانند به طور واقعی در مسیر «فاستبقوا الخیرات» گام بردارند و جامعه را به خیر حداکثری برسانند.

به عبارتی تضادها و اختلافات فکری و روشی مسئولان اگر برپایه جدال احسن در مقابل هم، نه برای تقابل بلکه برای زاییده شدن بهترین ایده و راه حل، قرار گیرد خود به خود مسئولان را در رقابتی برای طرح مطلوب‌ترین راهکارها و روش‌ها برای رفع مشکلات و معضلات کشور قرار می‌دهد که نتیجه چنین مسابقه سازنده، اخلاق‌مدارانه و در عین حال عملگرایانه‌ای، بهبود وضعیت جامعه در حوزه‌های مختلف یا همان «خیررسانی» به مردم است.

تبعات منفی دعوای بی‌حاصل قوای مقننه و مجریه

اما آنچه در دعوا و جدال بی‌حاصل رؤسای دو قوه مجریه و مقننه و اطرافیان آنها بر سر حضور یا عدم حضور بین مردم در وضعیت کرونا گذشت از این دو آموزه قرآنی کاملاً به دور بود و آثار منفی جدی بر جامعه گذاشت که مهم‌ترین آن تقویت بی‌اعتمادی به مسئولان و ناامیدی از آنها بود؛ نه آن حضور بی‌توجه به پروتکل‌ها می‌تواند دردی از دردهای مردم دوا کند و بیشتر شائبه نمایش و کار تبلیغاتی را در اذهان جامعه تقویت می‌کند و نه بی‌حضوری مطلق در میان مردمی که براساس همان مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا مجبور هستند حتی در زمان اوج‌گیری بحران کرونا در جامعه حضور داشته باشند امری مفید و مطلوب است.

به نظر می‌رسد به جای جدال جاهلانه و خصمانه بر سر مطلوبیت هر یک از این دو گزینه، باید جدال احسن برای یافتن راهکار سومی انجام شود که نه حضور بی‌محابا باشد و نه انزوای مطلق و این راهکار قطعاً وجود دارد اما به نظر می‌رسد اختلافات سیاسی و جریانی مانع از شکل‌گیری چنین گفت‌وگوی مثبتی میان مسئولان عالی‌رتبه کشور شده، تا همچنان معضل شکاف میان مردم و مسئولان به معنی واقعی حل نشود.

در واقع آنچه گلایه مردم از افزایش فاصله میان آن‌ها و مسئولان است با چنین حضورهایی حل نمی‌شود و اتفاقاً این بخش کوچکی از راه حل این مشکل است. مردم زمانی متوجه کاهش فاصله خود با مسئولان می‌شوند که ببینند که لوایح دولت و اجرای قوانین، قانونگذاری و نظارت مجلس، نظارت، پیشگیری و مبارزه با فساد قوه قضائیه، هم برخاسته از فهم مشکلات آنها باشد و هم نتیجه ملموسی در بهبود وضعیت زندگی آنان داشته باشد. پس بهتر است مسئولان در این شرایط انتظارات واقعی مردم را واقعا درک کنند، دعواهای پوچ و بی‌فایده را کنار بگذارند و در مسیر مسابقه حل مشکلات مردم بهترین راهکارها را ارائه دهند. آن زمان است که کشور از ابتلا به بحران شکاف ملت و دولت دور می‌شود و فاصله میان مردم و مسئولان به طور واقعی کاهش می‌یابد.

مهدی مخبری