بررسی حکم فقهی تغسیل بیماران کرونایی

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس خارج فقه آیت‌الله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» ‌شنبه، 25 مردادماه در فضای مجازی منتشر شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: در مباحث گذشته به این نتیجه رسیدیم وقتی کسی که مرحوم می‌شود، غاسل مماثل، یعنی زن را زن و مرد را مرد، باید شخصی متوفی را سه بار غسل بدهد. همچنین گفتیم این کار واجب کفایی است. در واجب کفایی من‌به‌الکفایه لازم است و اگر هیچ یک انجام ندهند، همه معاقب هستند. در بحث اجرت هم عرض کردیم اجرت گرفتن برای غسل دادن صحیح نیست، چون اجرت گرفتن برای واجبات مشروعیت ندارد، چون تکلیف شرعی است. بله، اگر رفت و آمد یا هزینه‌ای دارند، می‌توانند برایش اجرتی دریافت کنند.

وی ادامه داد: به اینجا رسیدیم که متوفی یکبار با آب سدر، یکبار با آب کافور و یکبار با آب خالص غسل داده می‌شود. بحث در این بود که آیا باید میت کرونایی را هم غسل بدهیم یا اینکه غسل ندهیم. ما به این نتیجه رسیدیم که حتی‌الامکان باید غسل داده بشود، چون نظر اطبا این است که می‌شود هم مراقبت‌های بهداشتی را رعایت کرد و هم غسل شرعی میت انجام بگیرد. حتی اگر یک روزی غسل دادن میت کرونایی هزینه‌ای داشت، دولت باید به عنوان کارگزار حکومت اسلامی، آن هزینه را متقبل بشود. بنابراین در نظام اسلامی احکام بدون اجرا باقی نمی‌ماند؛ چون خدای کریم همانطور که مشروعیت احکام را برای مکلفین بیان کردند، هزینه اجرایی کردن آنها را هم بیان کردند.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: اگر انجام غسل معذور بود و نتوانستیم بیمار را غسل بدهیم، مثلاً اگر گفتند به هیچ وجه نمی‌‌شود به این میت دست زد، در اینجا باید چه بکنیم؟ در اینجا وظیفه ما تیمم است. بحث غسل و کفن میت آن‌قدر اهمیت دارد که اگر یک روز بدون غسل او را دفن بکنند، باید اگر موجب اهانت به میت نباشد و عذر شرعی وجود نداشته باشد، قبر را نبش کنند و او را غسل بدهند. اگر غسل امکان‌پذیر نباشد، نوبت به تیمم می‌رسد. مرحوم سید در عروة‌الوثقی می‌گوید: «یجب أن یکون التیمم بید الحی لا بید المیت، وإن کان الأحوط تیمم آخر بید المیت إن أمکن». آیا تیمم باید به دست زنده باشد، یعنی زنده دست خودش را به خاک بزند و به دست و صورت میت بکشد و تیممش بدهد یا اینکه تیمم باید به دست خود میت باشد. نظر دیگر این است که اصلاً جمع باشد، هم تیمم به دست خودش و هم به دست میت. نظر مرحوم سید این است که تیمم باید به دست زنده باشد. حضرت امام نظرشان این بود که این کار اشکال دارد و نزدیک‌تر به واقع این است که تیمم به دست خود میت کفایت می‌کند.

وی افزود: در ادله تیمم، تکلیف اول متوجه خودش شخص مکلف است. برای همین با کمال معذرت از همه بزرگان، نظر ما این است که اگر دست میت مشکلی ندارد و می‌توان آن را حرکت داد، باید با دست خودش تیمم داده بشود، اما اگر نتوانستند، تیمم به دست شخص زنده باشد. گرچه احتیاط به تعدد تیمم است. در مورد اینکه کدام تیمم مقدم باشد و کدام موخر باشد، ما تیمم به دست میت را بر تیمم به دست شخص زنده‌ای که می‌خواهد تیمم بدهد، مقدم می‌دانیم.

عباسی خراسانی تصریح کرد: بحث دیگری که اینجا مطرح است، اینکه آیا یک تیمم کفایت می‌کند یا باید چند تیمم صورت بگیرد؟ یک مبنایی داریم و آن اینکه هر موقع اسبابی متعدد بشود، مسبب‌های او را هم متعدد می‌دانیم و اگر دلیلی نداشته باشیم بر اینکه آن اسباب، مسبب واحد دارند، باید از باب اینکه اسباب متعدد بودند، مسبب را هم متعدد بدانیم. اینجا سبب چیست؟ وجوب تعدد غسل. یک سبب، غسل با آب سدر است؛ یک سبب غسل با آب کافور و یک سبب، غسل با آب خالص است. حالا می‌خواهیم تیمم بدل از غسل داشته باشیم. بدلیت اقتضا می‌کند که تعدد را رعایت کنیم. البته اگر دلیل خارجی داشتیم که یک تیمم کفایت از همه می‌کند، مثل جایی که غسل‌های متعدد بر گردن شخص است و یک غسل از همه آنها کفایت می‌کند، بحث دیگری است. پس ما به دو دلیل قائل به تعدد غسل هستیم: یک اینکه تعدد اسباب، تعدد مسببات را در پی دارد و اینجا تیمم ما بدل از سه غسل است و باید بدیل از غسل در آن رعایت بشود. مسئله دوم اینکه تکلیف ما به تعدد اسباب در غسل مشغول است. اشتغال یقینی برائت یقینی می‌خواهد و برائت یقینی در این است که تیمم را تکرار بکنیم.