استغفار و ادای حق‌الناس؛ شرط ورود به ماه رمضان

حسین مطیع، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه روزه‌داری موضوعی چند جانبه بوده و چند هدف برای آن متصور است، اظهار کرد: به قول مولوی: تا جنین بود آدمی، خونخوار بود/ بود او را بود از خون، تار و پود/ از فطام خون غذایش شیر شد/ وز فطام شیر لقمه‌گیر شد/ از فطام لقمه، لقمانی شود/ طالب مطلوب پنهانی شود/ چند خوردی چرب و شیرین از طعام/ چند روزی امتحان کن در صیام. انسان وقتی در شکم مادرش بود، خون می‌خورد و فکر می‌کرد بهترین غذای دنیا همین است. وقتی پا به دنیا گذاشت، به او گفتند نمی‌تواند خون بخورد و غذایی به نام شیر به او خوراندند. انسان متوجه شد شیر غذای بهتری است و به اشتباه تصور می‌کرد که خون بهترین غذای دنیاست. بعد از دو سال، شیر را هم از او گرفتند و لقمه را به او دادند. انسان دوباره متوجه شد که غذای جدید بهتر از شیر است. زمانی که بالغ شد، لقمه را هم از او گرفته و گفتند چون می‌خواهیم حکمت به تو بدهیم، لقمه را از تو می‌گیریم. «اندرون از طعام خالی دار، تا در آن نور معرفت بینی».

وی افزود: این اتفاقی است که می‌تواند برای انسان به لحاظ فردی رخ دهد. خدا هر چیزی را که از انسان بگیرد، بهترش را به او می‌دهد، امکان ندارد که چیزی را بگیرد و بدترش را بدهد. خون را گرفت، شیر داد؛ شیر را گرفت، لقمه داد؛ لقمه را می‌گیرد و حکمت می‌دهد. درست است که روزه سخت به نظر می‌رسد، ولی سختی آن شیرین و ارزشمند است.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان ادامه داد: خدا که بخیل نیست تا از لقمه نانی که انسان می‌خورد بدش بیاید، ولی وقتی دستور به روزه‌داری می‌دهد، چیز بالاتری برای انسان می‌خواهد و آن، مهمانی خودش است که درجاتی دارد. در عرف دنیایی ممکن است میزبان چند نوع مهمان داشته باشد؛ مهمان عادی، مهمان مخصوص و مهمان بسیار ویژه. مهمانی خدا نیز همین‌طور است، ولی سی درجه یا حتی بیشتر دارد و هر سال در سطوح مختلف برای انسان مهمانی می‌گیرد. اگر انسان مهمان خوبی باشد، سال بعد درجه‌اش بالاتر می‌رود و مهمان خاص‌تری می‌شود و اگر مهمان خوبی نباشد، در همان درجه باقی می‌ماند یا حتی تنزل می‌کند. پایین‌ترین درجه مهمانان همان‌طور که در احادیث آمده است، به کسانی تعلق دارد که از روزه، بهره‌ای جز گرسنگی و تشنگی نمی‌برند. البته آتش جهنم نیز به آن‌ها نمی‌رسد.

روزه دل بالاترین درجه روزه‌داری است

مطیع تصریح کرد: هر چقدر روزه انسان کامل‌تر باشد، مهمان خاص‌تری می‌شود و در نتیجه، مورد پذیرایی خاص‌تری قرار می‌گیرد‌. کسی که هنگام روزه‌داری فقط شکم خود را کنترل می‌کند، در درجه پایینی قرار دارد. در درجه بالاتر، کسی قرار دارد که چشم و گوش و زبان خود را نیز کنترل می‌کند. درجه بالاتر از آن، کسی است که علاوه بر همه این‌ها، خیال خود و خطورات ذهنی‌اش را هم کنترل می‌کند. انسان می‌تواند باز هم درجه‌اش را بالاتر ببرد و قلب و دل خود را هم کنترل کند، یعنی غیر خدا را به حریم آن راه ندهد. اولیای خدا هر سال به گونه‌ای روزه می‌گرفتند که با روزه سال قبلشان متفاوت بود و به درجه بالاتری می‌رسید.

وی اضافه کرد: انسان برای اینکه سطح روزه‌های خود را ارتقا دهد، قبل از ماه رمضان دو کار را باید انجام دهد؛ یکی استغفار کردن است تا پاک شود. وقتی می‌خواهیم به مهمانی برویم، با بدن و لباس پاکیزه می‌رویم، نه کثیف و ژنده. برای مهمانی خدا نیز باید تمیز و پاکیزه برویم. کار دیگری که انسان قبل از ماه رمضان باید انجام دهد، این است که مواظب حق‌الناس‌ها باشد و دیون و امانات را ادا کند، حتی اگر نمی‌تواند قرض خود را پس بدهد، از صاحب آن مهلت بگیرد. برخی حتی کتاب به امانت می‌گیرند، ولی آن را پس نمی‌دهند. اصلاً ماه رجب و شعبان برای این است که انسان پاک و پاکیزه به مهمانی خدا برود.

این استاد دانشگاه بیان کرد: یکی از کارهای خوبی که برای روزه‌داری واقعی می‌توانیم انجام دهیم، توسل به امام زمان(عج) و کمک خواستن از ایشان است، چون روزه‌دار واقعی و خاص‌ترین مهمان خداوند در این ماه، ایشان هستند و هیچ کس بهتر از امام زمان(عج) روزه‌داری نمی‌کند و بهتر از ایشان مورد پذیرایی خداوند قرار نمی‌گیرد. باید به ایشان متوسل شویم تا به ما کمک کرده و برای‌مان دعا کنند تا روزه بهتری بگیریم.

وی با اشاره به کارکردهای اجتماعی روزه، گفت: در نتیجه روزه است که انسان می‌تواند حال و روز فقرا و محرومان و گرسنگان و تشنگان را درک کند. در حال حاضر، بسیاری از مردم دنیا برای تامین آب آشامیدنی سالم با مشکل مواجه هستند. وقتی روزه می‌گیریم و تشنه می‌شویم، وضعیت آن‌ها را درک می‌کنیم و خدا می‌داند که چند میلیون انسان در سراسر دنیا و بخشی از جمعیت کشور خودمان با شکم گرسنه سر بر بالین می‌گذارند. طرح مواسات و همدلی و کمک مومنانه برای همین است که ما بخشی از هزینه‌های خود را نادیده گرفته و آن را برای کمک به فقرا و محرومان اختصاص دهیم. البته در اجرای این طرح اولاً مواظب باشیم که موازی‌کاری نکنیم، مثلاً این‌طور نباشد که به یک خانواده چند بار کمک شود، ولی خانواده دیگری اصلا کمکی دریافت نکنند. ثانیاً، به دنبال کمک به خانواده‌های نیازمند ولی محترم و آبرومندی باشیم که نیاز خود را اظهار نمی‌کنند و صورتشان را با سیلی سرخ نگه می‌دارند. در شرایط حال حاضر که با شیوع بیماری کرونا مواجهیم، تعداد این خانواده‌ها زیاد است که باید مورد شناسایی قرار بگیرند و با احترام و ظرافت به آنها کمک شود تا حرمت‌شان محفوظ بماند. اگر کسی مواسات کند، روزه بهتری می‌گیرد و خدا پذیرایی خاص‌تری از آن‌ها به عمل می‌آورد.