غرور؛ گناهی کهنه با رنگ و لعابی نو
گروه معارف: غرور را باید جزو نخستین گناهان در عالم هستی دانست، گناهی که اولین بار ابلیس مرتکب آن شد اما کهنگی این گناه هر چه پیش‌تر می‌رویم بیشتر رنگ می‌بازد و همچون دارویی هزار ساله جلوه‌هایی نو بر ما نمایان می‌سازد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، برخی از مؤمنان هنگامی که کار نیکی انجام می‌دهند یا نگاهی به امتیازات مادی و معنوی خود می‌اندازند خود بزرگ بینی مهلکی در آنها پدید می‌آید که جز خویشتن را نمی‌بینند و در نتیجه برای اعمال و شخصیت دیگران ارزشی قائل نیستند.
بالاتر از غرور در ارتباط افراد جامعه و همنوعان که معمولاً به دلیل موفقیت‌های شخصی در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی به دست می‌آید غرور در برابر خداوند است، غروری که باعث می‌شود فرد آخرت و روز جزا را منکر شود این نوع انکار حتماً نباید به صورت کلامی و در مصادیق بزرگی مانند آخرت مطرح شود همین که حتی یک مؤمن می‌گوید خودم به تنهایی از عهده امورات دنیوی برمی‌آیم بیانگر لایه‌های پنهانی غرور در برابر خالق است.
در قرآن کریم و روایات دینی از هرگونه غروری به ویژه کبر در برابر خداوند نهی و به عجز انسان اشاره شده است، چنانچه خداوند در آیه 6 سوره انفطار می‌فرماید:«يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ؛ اى انسان چه چيز تو را درباره پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته» همچنین به پیامبر اسلام(ص) توصیه می‌کند؛ وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ...؛ كساني را كه آئين خود را به بازس و سرگرمی گرفتند و زندگی دنيا آنها را مغرور ساخته رها كن ...»
غرور را باید نخستین گناهى دانست که در عالم هستی به وقوع پیوست، گناهى که سبب شد مقربی همچون ابلیس به تعبیر امام علی(ع) در خطبه قاصعه، 6 هزار سال عبادت خود را به ساعتی تکبر تباه سازد، در این خطبه امام علی(ع) تأکید می‌کنند که خداوند انسان را به خاطر گناهی که فرشته‌اش را از درگاه خود راند وارد بهشت نمی‌کند.
شیطان توبه نکرد، زیرا غرور این اجازه را به او نداد و حتی دست به لجاجت زد و به خداوند قسم یاد کرد که پای تکبرش می‌ماند و انسان را به بیراهه می‌کشاند. امیرالمؤمنین(ع) تکبر را زمینه‌ای برای استکبار می‌داند و توصیه می‌کند که مبادا شیطان انسان را به گناهی که خود مرتکب شده گرفتار سازد.
غرور صرفاً در مادیات خلاصه نمی‌شود هر چند امروزه به کرات می‌بینیم در میان اوضاع نامناسب اقتصادی بخش عظیمی از جامعه، رفاه اقتصادی بهانه‌ای شده برای عده‌ای تا عقده‌های درونی خود را خالی و البته به دعوت شیطان لبیک گویند، غره شدن به علم نیز همان عقوبت ابلیس را دارد فقط لفظش کمی خوش آب و رنگ است.
آیه 18 سوره لقمان به رفتار دیگری از انسان اشاره می‌کند که نشانه تکبر است، راه رفتن روی زمین باید با خشوع و با علم به اینکه انسان مخلوق است و هر آن احتمال دارد جانش را بستانند باشد اما از آنجایی که غرور از خصلت‌های انسان است کهنه نمی‌شود که هیچ، هر روز رنگ و لعاب جدیدی به خود می‌گیرد. خداوند از زبان لقمان می‌فرماید:«وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ؛ با بی‌اعتنائی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبر مغروری را دوست ندارد».
راه رفتن صرف پیاده رفتن نیست مانند آنهایی که چند روزی بعد از باشگاه و مصرف قرص و آمپول، بازوان و گردن خود را بیرون می‌اندازند و به رگ‌های متورم و پیچ در پیچش می‌نازند، ظاهر شدن در انظار عمومی به هر نحوی که بیانگر تکبر باشد را باید مصداق این آیه دانست، پوشیدن لباس‌های آنچنانی و تأکید بر مارک‌دار بودنش، استفاده از ماشین لوکس با برندهایی که حتی در رسانه تجمل گرای ملی هم نمی‌توان آنها را مشاهده کرد نمونه‌ای از مصادیق این آیه است.
هرچه بر عمر بشر افزوده می‌شود غرور نیز جلوه‌ای تازه به خود می‌گیرد اگر ابلیس در برابر انسان سجده نکرد و به برتری و عبادات چندین هزار ساله‌اش تمسک جست، امروز عده‌ای بهانه‌هایی بچه‌گانه را مستمسکی برای فخرفروشی می‌دانند فصل سرما و استفاده از پوتین‌هایی که به زانو می‌رسد آنهم درهوایی که شاید به اندازه بند انگشت هم برف نیامده باشد، اینکه چندبار عمل زیبایی انجام داده و از کدام میوه فروشی خرید می‌کند و اینکه پدرش صاحب کدام فیش نجومی است همگی امروز لعاب تازه‌ای به گناه دیرینه غرور داده اند.
خداوند متعال در آیه 37 و 38 سوره اسراء آب پاکی را بر دست انسان می‌ریزد: وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا؛ روی زمين با تكبر راه مرو، تو نمیتوانی زمين را بشكافی و طول قامتت هرگز به كوه‌ها نمیرسد، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا؛ همه اين‌ها گناهش نزد پروردگار تو منفور است» و همانطور که اشاره شد امام علی(ع) در خطبه قاصعه می‌فرمایند: ما كانَ اللّهُ سُبْحانَهُ لِيُدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بِاَمْر اَخْرَجَ بِهِ مِنْها مَلَكاً... خداوند هرگز انسانى را به عملى وارد بهشت نمى‌كند كه به خاطر همان عمل فرشته‌اى را از آنجا بيرون كرد».
در برابر هر کبر و غروری باید به خداوند پناه ببریم و توبه کنیم از اینکه دعوت شیطان را لبیک گفته باشیم آنهم از بهانه عبادت و پیشینه خوب بندگی گرفته تا بهانه‌های واهی که فقط در دنیای کودکانه برخی بزرگ نماها دیده می‌شود.
بالاتر از غرور در ارتباط افراد جامعه و همنوعان که معمولاً به دلیل موفقیت‌های شخصی در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی به دست می‌آید غرور در برابر خداوند است، غروری که باعث می‌شود فرد آخرت و روز جزا را منکر شود این نوع انکار حتماً نباید به صورت کلامی و در مصادیق بزرگی مانند آخرت مطرح شود همین که حتی یک مؤمن می‌گوید خودم به تنهایی از عهده امورات دنیوی برمی‌آیم بیانگر لایه‌های پنهانی غرور در برابر خالق است.
در قرآن کریم و روایات دینی از هرگونه غروری به ویژه کبر در برابر خداوند نهی و به عجز انسان اشاره شده است، چنانچه خداوند در آیه 6 سوره انفطار می‌فرماید:«يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ؛ اى انسان چه چيز تو را درباره پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته» همچنین به پیامبر اسلام(ص) توصیه می‌کند؛ وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ...؛ كساني را كه آئين خود را به بازس و سرگرمی گرفتند و زندگی دنيا آنها را مغرور ساخته رها كن ...»
غرور را باید نخستین گناهى دانست که در عالم هستی به وقوع پیوست، گناهى که سبب شد مقربی همچون ابلیس به تعبیر امام علی(ع) در خطبه قاصعه، 6 هزار سال عبادت خود را به ساعتی تکبر تباه سازد، در این خطبه امام علی(ع) تأکید می‌کنند که خداوند انسان را به خاطر گناهی که فرشته‌اش را از درگاه خود راند وارد بهشت نمی‌کند.
شیطان توبه نکرد، زیرا غرور این اجازه را به او نداد و حتی دست به لجاجت زد و به خداوند قسم یاد کرد که پای تکبرش می‌ماند و انسان را به بیراهه می‌کشاند. امیرالمؤمنین(ع) تکبر را زمینه‌ای برای استکبار می‌داند و توصیه می‌کند که مبادا شیطان انسان را به گناهی که خود مرتکب شده گرفتار سازد.
غرور صرفاً در مادیات خلاصه نمی‌شود هر چند امروزه به کرات می‌بینیم در میان اوضاع نامناسب اقتصادی بخش عظیمی از جامعه، رفاه اقتصادی بهانه‌ای شده برای عده‌ای تا عقده‌های درونی خود را خالی و البته به دعوت شیطان لبیک گویند، غره شدن به علم نیز همان عقوبت ابلیس را دارد فقط لفظش کمی خوش آب و رنگ است.
آیه 18 سوره لقمان به رفتار دیگری از انسان اشاره می‌کند که نشانه تکبر است، راه رفتن روی زمین باید با خشوع و با علم به اینکه انسان مخلوق است و هر آن احتمال دارد جانش را بستانند باشد اما از آنجایی که غرور از خصلت‌های انسان است کهنه نمی‌شود که هیچ، هر روز رنگ و لعاب جدیدی به خود می‌گیرد. خداوند از زبان لقمان می‌فرماید:«وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ؛ با بی‌اعتنائی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبر مغروری را دوست ندارد».
راه رفتن صرف پیاده رفتن نیست مانند آنهایی که چند روزی بعد از باشگاه و مصرف قرص و آمپول، بازوان و گردن خود را بیرون می‌اندازند و به رگ‌های متورم و پیچ در پیچش می‌نازند، ظاهر شدن در انظار عمومی به هر نحوی که بیانگر تکبر باشد را باید مصداق این آیه دانست، پوشیدن لباس‌های آنچنانی و تأکید بر مارک‌دار بودنش، استفاده از ماشین لوکس با برندهایی که حتی در رسانه تجمل گرای ملی هم نمی‌توان آنها را مشاهده کرد نمونه‌ای از مصادیق این آیه است.
هرچه بر عمر بشر افزوده می‌شود غرور نیز جلوه‌ای تازه به خود می‌گیرد اگر ابلیس در برابر انسان سجده نکرد و به برتری و عبادات چندین هزار ساله‌اش تمسک جست، امروز عده‌ای بهانه‌هایی بچه‌گانه را مستمسکی برای فخرفروشی می‌دانند فصل سرما و استفاده از پوتین‌هایی که به زانو می‌رسد آنهم درهوایی که شاید به اندازه بند انگشت هم برف نیامده باشد، اینکه چندبار عمل زیبایی انجام داده و از کدام میوه فروشی خرید می‌کند و اینکه پدرش صاحب کدام فیش نجومی است همگی امروز لعاب تازه‌ای به گناه دیرینه غرور داده اند.
خداوند متعال در آیه 37 و 38 سوره اسراء آب پاکی را بر دست انسان می‌ریزد: وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا؛ روی زمين با تكبر راه مرو، تو نمیتوانی زمين را بشكافی و طول قامتت هرگز به كوه‌ها نمیرسد، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا؛ همه اين‌ها گناهش نزد پروردگار تو منفور است» و همانطور که اشاره شد امام علی(ع) در خطبه قاصعه می‌فرمایند: ما كانَ اللّهُ سُبْحانَهُ لِيُدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بِاَمْر اَخْرَجَ بِهِ مِنْها مَلَكاً... خداوند هرگز انسانى را به عملى وارد بهشت نمى‌كند كه به خاطر همان عمل فرشته‌اى را از آنجا بيرون كرد».
در برابر هر کبر و غروری باید به خداوند پناه ببریم و توبه کنیم از اینکه دعوت شیطان را لبیک گفته باشیم آنهم از بهانه عبادت و پیشینه خوب بندگی گرفته تا بهانه‌های واهی که فقط در دنیای کودکانه برخی بزرگ نماها دیده می‌شود.
