ویژگی‌های بازار اسلامی/ هادی مزینانی تشریح کرد:
احکام فقهی عقد بیمه در اقتصاد اسلامی
گروه اقتصاد: معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، احکام فقهی عقد بیمه در اقتصاد اسلامی را تشریح کرد.
حجت‌السلام والمسلمین هادی مزینانی، معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بیان احکام فقهی بیمه در اقتصاد اسلامی پرداخت و اظهار کرد: بیمه، در واقع نوعى تعهد بین دو نفر اعم از اینكه شخصیت حقیقى یا حقوقى باشند محسوب می‌شود که به سبب آن یک طرف متعهّد مى‌گردد در ازاى پرداخت مبلغى از سوى طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارد شده بر طرف مقابل را به صورت تمام و كمال و یا بخشى از آن را جبران نماید.
بیمه قراردادی عقلایی است
وی ادامه داد: بیمه در واقع جزء عقود و اصطلاحا یك قرارداد عقلایى است که در موضوعات مختلف هم کاربرد دارد؛ البته در مورد اینکه آیا عقدى مستقل باشد به این معنا كه اگر تحت عنوان هیچ یک از عنوانهای معهود مثل صلح و ضمان و یا حتی هبه مشروط داخل نشود، آیا باز هم محکوم به صحت است یا نه؟ اختلاف است؛ چون بعضی قائلند صحت بیمه به ضمیمه شدنش در قالب یكی از این عقود است. علت این امر هم این است كه چون این بحث در زمان شارع موضوعیت نداشته، بعضی قائلند در حال حاضر هم نمیتواند به تنهایی صحت شرعی پیدا كند.
بیمه عقدی مستقل با احکام فقهی خاص است
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا خاطرنشان کرد: حال بنابر اینكه بیمه را مشروط به وجود سایر عقود بدانیم، به تنهایی مشروعیت پیدا نمیكند و در غیر اینصورت خودش عقدى مستقل می‌شود كه حكم خاص خودش را دارد. صنعت بیمه امروزه از تنوع زیادی برخوردار است مثل بیمه عمر، بیمه بهداشت و درمان، بیمه حوادث، بیمه بیکارى و بیمه شخص ثالث اما از نظر فقهی تفاوتى میان انواع بیمه در مباحث احكامی وجود ندارد.
شرایط عام در عقد بیمه
مزینانی خاطرنشان کرد: بیمه هم مثل سایر عقود نیاز به ایجاب از ناحیه بیمه‌گذار و قبول از ناحیه بیمه‌گر دارد و البته عکس این نیز صحیح است و شرایطی كه در بیمه باید لحاظ شود در دو قالب شرایط عام و شرایط خاص قابل دسته بندی است. شرایط عام، شرایطی همانند عقل و محجور نبودن و اختیار و قصد داشتن هستند که در همه عقدها دخیل است.
شرایط خاص بیمه
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در ادامه به بیان شرایط خاص عقد بیمه پرداخت و اظهار کرد: منظور از شرایط خاص، امور معتبری همانند تعیین نوع بیمه که فرضا شخص است، مال یا بیمارى و ...، معین شدن دو طرف عقد به اینكه شخصیت حقیقى هستند یا حقوقى و تعیین و تصریح به وجه بیمه است.
وی ادامه داد: تعیین نوع خطرى که در صورت بروز، موجب خسارت مى‌گردد از قبیل آتش‌سوزى، غرق‌شدن، بیماری و حتی مرگ، تعیین نحوه باز پرداخت وجه بیمه توسط بیمه‌گذار در صورتى که به صورت اقساطى باشد و مدت بیمه با تصریح بر شروع و خاتمه آن، دیگر شرایط خاص عقد بیمه هستند.
شرایط فسخ عقد بیمه در اسلام
مزینانی تأکید کرد: قابل ذكر است در صورتی كه قائل به مستقل بودن بیمه باشیم، عقدی لازم خواهد بود و هیچ‌کدام از دو طرف بدون رضایت دیگرى حق برهم زدن آن را ندارد؛ مگر آنکه حق فسخ براى یکى از آن دو، یا هر دو براى مدتى معین در ضمن عقد شرط شده باشد و بنابر قول به عدم استقلال بیمه، اگر منطبق بر یکى از عناوین عقدهای لازم مانند هبه مشروط یا صلح باشد، عقد لازم خواهد بود.
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در پایان گفت: همچنین میتوان این عقد را به صورت جعاله منعقد كرد تا طرفین هر زمان که بخواهند، بتوانند عقد را فسخ کنند.
بیمه قراردادی عقلایی است
وی ادامه داد: بیمه در واقع جزء عقود و اصطلاحا یك قرارداد عقلایى است که در موضوعات مختلف هم کاربرد دارد؛ البته در مورد اینکه آیا عقدى مستقل باشد به این معنا كه اگر تحت عنوان هیچ یک از عنوانهای معهود مثل صلح و ضمان و یا حتی هبه مشروط داخل نشود، آیا باز هم محکوم به صحت است یا نه؟ اختلاف است؛ چون بعضی قائلند صحت بیمه به ضمیمه شدنش در قالب یكی از این عقود است. علت این امر هم این است كه چون این بحث در زمان شارع موضوعیت نداشته، بعضی قائلند در حال حاضر هم نمیتواند به تنهایی صحت شرعی پیدا كند.
بیمه عقدی مستقل با احکام فقهی خاص است
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا خاطرنشان کرد: حال بنابر اینكه بیمه را مشروط به وجود سایر عقود بدانیم، به تنهایی مشروعیت پیدا نمیكند و در غیر اینصورت خودش عقدى مستقل می‌شود كه حكم خاص خودش را دارد. صنعت بیمه امروزه از تنوع زیادی برخوردار است مثل بیمه عمر، بیمه بهداشت و درمان، بیمه حوادث، بیمه بیکارى و بیمه شخص ثالث اما از نظر فقهی تفاوتى میان انواع بیمه در مباحث احكامی وجود ندارد.
شرایط عام در عقد بیمه
مزینانی خاطرنشان کرد: بیمه هم مثل سایر عقود نیاز به ایجاب از ناحیه بیمه‌گذار و قبول از ناحیه بیمه‌گر دارد و البته عکس این نیز صحیح است و شرایطی كه در بیمه باید لحاظ شود در دو قالب شرایط عام و شرایط خاص قابل دسته بندی است. شرایط عام، شرایطی همانند عقل و محجور نبودن و اختیار و قصد داشتن هستند که در همه عقدها دخیل است.
شرایط خاص بیمه
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در ادامه به بیان شرایط خاص عقد بیمه پرداخت و اظهار کرد: منظور از شرایط خاص، امور معتبری همانند تعیین نوع بیمه که فرضا شخص است، مال یا بیمارى و ...، معین شدن دو طرف عقد به اینكه شخصیت حقیقى هستند یا حقوقى و تعیین و تصریح به وجه بیمه است.
وی ادامه داد: تعیین نوع خطرى که در صورت بروز، موجب خسارت مى‌گردد از قبیل آتش‌سوزى، غرق‌شدن، بیماری و حتی مرگ، تعیین نحوه باز پرداخت وجه بیمه توسط بیمه‌گذار در صورتى که به صورت اقساطى باشد و مدت بیمه با تصریح بر شروع و خاتمه آن، دیگر شرایط خاص عقد بیمه هستند.
شرایط فسخ عقد بیمه در اسلام
مزینانی تأکید کرد: قابل ذكر است در صورتی كه قائل به مستقل بودن بیمه باشیم، عقدی لازم خواهد بود و هیچ‌کدام از دو طرف بدون رضایت دیگرى حق برهم زدن آن را ندارد؛ مگر آنکه حق فسخ براى یکى از آن دو، یا هر دو براى مدتى معین در ضمن عقد شرط شده باشد و بنابر قول به عدم استقلال بیمه، اگر منطبق بر یکى از عناوین عقدهای لازم مانند هبه مشروط یا صلح باشد، عقد لازم خواهد بود.
معاون ضوابط شرعی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در پایان گفت: همچنین میتوان این عقد را به صورت جعاله منعقد كرد تا طرفین هر زمان که بخواهند، بتوانند عقد را فسخ کنند.
مطالب مرتبط
