مزیت‌های غربالگری دانش‌آموزان بر اساس هوش عمومی و اجتماعی
یک روانشناس خانواده با تأکید بر لزوم غربالگری دانش‌آموزان بر مبنای هوش اجتماعی یا هیجانی، بیان کرد: می‌طلبد که دانش‌آموزان ضعیف از حیث هوش اجتماعی با اقدامات جبران‌کننده تقویت شوند تا بتوان در بلندمدت مقابل آسیب‌های اجتماعی ایستاد.
امین مختاری، مدرس و روانشناس خانواده در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه هوش در ساحت‌های مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد، اظهار کرد: آنچه در ذهنیت عوام از هوش شناخته می‌شود مربوط به ساحت هوش عمومی است و به تحلیل انسان‌ها از مسائل روزمره مربوط می‌شود و اینکه انسان چگونه بتواند مسائل را در کنار هم قرار دهد، تجزیه و تحلیل و استدلال و استنتاج و در نهایت، نتیجه‌گیری کند؛ البته این بُعد هوش در جای خود بسیار مهم و نقش‌آفرین است و بستر موفقیت انسان را فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: ابعاد گوناگون دیگری از هوش مطرح است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها هوش اجتماعی یا هوش هیجانی است و توانایی ابراز وجود فرد، چگونگی عرضه خود در اجتماع و توانمندی ارتباط با افراد جامعه، قرار گرفتن و جا باز کردن در یک گروه، نحوه بهره‌مندی مناسب و پرورش توانایی‌های خدادادی از مهم‌ترین مصادیق هوش اجتماعی هستند.
مختاری با ذکر اینکه هر انسانی دارای توانمندی‌های ویژه‌ای است، تصریح کرد: در سنین خاصی این قابلیت‌ها باید کشف شوند که خانواده به‌ویژه پدر و مادر، آموزش و پرورش، دانشگاه و جامعه در مقاطعی از عمر هر فرد باید کمک کنند تا این توانمندی‌ها پرورش و رشد یابند؛ افرادی که در نوجوانی شرایط برای کشف استعدادشان فراهم می‌شود باید بتوانند با بهره‌گیری از هوش اجتماعی این استعدادها را ابراز کنند و به منصه ظهور برسانند؛ اگر فرد حتی در بالاترین حد توانمندی و استعداد باشد و در مجموع انسانی موفق و برجسته باشد اما از هوش اجتماعی کافی برخوردار نباشد، یعنی نتواند با افراد جامعه تعامل و ارتباط برقرار کند یا در گروه‌های دوستانه عضو شود نخواهد توانست پتانسیل‌های بالقوه خود را به منصه ظهور برساند و انسان موفقی تلقی نمی‌شود.
غفلت از هوش اجتماعی در نظام ارزش‌گذاری مبتنی بر نمره
این روانشناس خانواده گفت: متأسفانه به موضوع هوش اجتماعی در شاکله تعلیم و تربیت چه در خانواده و چه در مدرسه توجه چندانی نمی‌شود؛ ملاک ارزش‌گذاری در مدارس بر اساس نمره است و دانش‌آموزانی که نمرات بالاتری کسب کنند موفق‌تر و باهوش تر تلقی می‌شوند بنابراین توجهات به سمت این دست دانش‌آموزان معطوف می‌شود و احترام و شخصیت بالایی نزد معلم و دیگر دانش‌آموزان دارند. در مقابل، دانش‌آموزانی که نمرات پایینی کسب می‌کنند ضعیف تلقی شده و از چنین احترام و توجهی از سوی مدیر و معلم و دانش‌آموزان بی‌بهره و محروم می‌شوند که این شیوه ارزش‌گذاری صحیح نیست.
مختاری تصریح کرد: چه بسا دانش‌آموزی از هوش عمومی و اجتماعی خوبی برخوردار باشد اما به دلایلی چون بازیگوشی، بیش‌فعال بودن، نبود تمرکز یا نقص توجه و مشکلات خانوادگی نمی‌تواند از هوش خود در راستای کسب نمرات بالا استفاده کند بنابراین چنین فردی در نظام تعلیم و تربیت مبتنی بر نمره یک دانش‌آموز ضعیف تلقی می‌شود و با توجه به اینکه ملاک ارزش‌گذاری نمره بالا است، برخوردهای مناسبی از مدرسه و خانواده دریافت نمی‌کند. چنین فردی با وجود برخورداری از هوش عمومی و اجتماعی مطلوب، نمی‌تواند کارایی‌های خود را بروز دهد.
این مدرس روانشناسی خانواده با ذکر اینکه در نظام تعلیم و تربیت دانش‌آموزانی که نمرات بالایی کسب نکنند ارزشمند تشخیص داده نمی‌شوند، افزود: چنین دانش‌آموزانی که توجهات از آن‌ها سلب و معطوف بر دانش‌آموزان با نمرات بالا می‌شود، مستعد تأثیرپذیری از آسیب‌های اجتماعی هستند. باید گفت که نمره بالا نتیجه تلاش بیشتر است اما همیشه تلاش بیشتر ملاک هوش نیست بلکه می‌تواند جبران‌کننده کاستی‌های دانش‌آموز در حیطه هوش و استعداد باشد.
لزوم غربالگری دانش‌آموزان از حیث میزان برخورداری از هوش
مختاری با تأکید بر لزوم غربالگری دانش‌آموزان بر مبنای هوش اجتماعی یا هیجانی، بیان کرد: می‌طلبد که دانش‌آموزان ضعیف از حیث هوش اجتماعی با اقدامات جبران‌کننده تقویت شوند تا بتوان در بلندمدت جلوی آسیب‌های اجتماعی را گرفت. اگرچه پایه هوش امری وراثتی است اما جنبه‌های آن می‌تواند با آموزش صحیح و اصلاح سبک زندگی تقویت شود و ارتقا یابد بنابراین با تقویت جنبه‌های گوناگون هوش به‌ویژه هوش اجتماعی دانش‌آموزان می‌توان مهارت ارتباطی آنان را ارتقا داد.
وی تصریح کرد: افرادی که در برقراری ارتباط با جامعه به‌صورت وراثتی دچار ضعف و مشکل هستند، از طریق آموزش و آگاهی می‌توانند این مشکل را تا حدودی رفع کنند؛ بسیاری از سخنرانان موفق انگیزشی دنیا افرادی هستند که در نوجوانی از هوش اجتماعی چندان بالایی برخوردار نبودند اما در فرآیند زندگی با دریافت آموزش‌های صحیح و افزایش آگاهی ارتقا یافتند و تبدیل به انسان‌هایی شدند که با سخنان خود جماعت‌های چندین هزار نفری از انسان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و متحول می‌کنند.
مختاری گفت: یکی از راه‌های مهم کاهش آسیب‌های اجتماعی این است که نوجوانان کم‌بهره از هوش اجتماعی تحت حمایت و آموزش و آگاهی‌بخشی قرار گیرند تا ارتقا یابند و در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی مصونیت بیشتری بیابند و مراقب خودشان باشند.
این روانشناس با ذکر اینکه برخی افراد آسیب‌دیده اجتماعی اتفاقاً از هوش اجتماعی بالایی برخوردار بوده‌اند، توضیح داد: همانطور که هوش اجتماعی پایین می‌تواند در صورت غفلت آسیب‌زا باشد، هوش اجتماعی بالا نیز در افراد خاص که خود را توانمند می‌دانند، اعتماد به نفس کاذب و بالایی دارند و مشکلی برای برقراری تعامل و ابراز وجود ندارند، ممکن است در صورت هدایت نشدن، مشکل‌آفرین باشد و فرد به سمت آسیب‌های اجتماعی گرایش پیدا کند. بنابراین آسیب اجتماعی ارتباطی تنگاتنگ با هوش اجتماعی افراد دارد و بالا یا پایین بودن آن آسیب‌زاست که می‌طلبد آموزش و پرورش با غربالگری دانش‌آموزان از حیث میزان برخورداری از هوش اجتماعی، راهبرد مناسب آموزشی برای هر گروه دانش‌آموزان پیش‌بینی کند تا در برابر آسیب‌ها مصون بمانند و به دام نیفتند.
انتهای پیام
