به مناسبت ماه مبارک رمضان و برگزاری پویش جلسات خانگی قرآن با عنوان «ستارههای زمینی»، ایکنای چهارمحالوبختیاری میزبان سیدعبدالله میراحمدی، مسئول جامعه فرهنگی قرآنی عصر چهارمحالوبختیاری و مسئول جامعه خادمیاران قرآنی رضوی در استان بود و در گفتوگویی تفصیلی با این مدرس دانشگاه و قاری ممتاز استان به واکاوی اهمیت، ضرورت و کارکرد جلسات خانگی قرآن در کشور و استان پرداخت که این گفتوگو تقدیم مخاطبان گرامی ایکنا میشود.
ایکنا ـ در خصوص اهمیت و ضرورت گسترش جلسات خانگی قرآن توضیح بدهید.
با نگاهی به تاریخ صدر اسلام میتوان دریافت که جلسات خانگی قرآن قدمتی به اندازه تاریخ ظهور اسلام دارند که پیامبر(ص) جلسات قرآن کریم را در منزل و مسجد برپا میکردند و حدیث مشهور «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ» بر همین اصل تکیه دارد، پیداست که تاریخ این جلسات از تاریخ هیئتهای مذهبی نیز طولانیتر است. تشکیل جلسات خانگی و خانوادگی قرآن از چنین ریشه قوی و اصیلی برخوردار است و نقل است که پیامبر(ص) در منزل افرادی را برای آموزش قرآن کریم به حضور میپذیرفتند؛ ایشان همچنین پیش از عزیمت به مدینه، سفیران و معلمان قرآن را به مدینه میفرستادند تا آموزش قرآن ارائه دهند.
تاریخ مبارزات سیاسی و اجتماعی مردم ایران که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد نیز گویای آن است که جلسات خانگی قرآن و هیئتهای مذهبی پایه و اساس آغاز جریان انقلابی بوده است، هماهنگی تظاهرات مردمی در دل همین جلسات قرآنی و دینی انجام میشد. مراجع مبارزات در شهرهای بزرگ، دارای جلسات قرآن و هیئت مذهبی بودند و از همین پایگاه روشنگری مردم و پیگیری تمام امور انجام میشد.
ایکناـ با وجود نقش مشابه و برابر جلسات خانگی قرآن و هیئتهای مذهبی در حرکت عظیم مردمی و پیروزی انقلاب اسلامی، چرا امروز نقش و نمود اجتماعی هیئات مذهبی پررنگتر و ملموستر از جلسات خانگی قرآن است؟
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولان از نقش و کارکرد جلسات خانگی قرآن غافل شدند و فراموش کردند که خاستگاه انقلاب از دل همین جلسات قرآنی و مذهبی بوده است و لذا اولویت کار این بود که جلسات خانگی قرآن تقویت و گسترش یابند تا اینکه در سال ۹۷، مقام معظم رهبری بر ضرورت احیای این جلسات تأکید کردند که جامعه قرآنی عصر در راستای تحقق امر رهبری به سهم خود وارد میدان شده است. گروههای مردمی دلسوز نظام و انقلاب تحت منویات رهبر معظم انقلاب متوجه شدند که جلسات خانگی قرآن که در پیروزی انقلاب اسلامی نقشآفرین بودند در طی سالیان متمادی مورد غفلت واقع شده و کمرنگ شدهاند و جامعه قرآنی در بسیاری جریانات سیاسی و اجتماعی هیچ اعلام موضعی ندارد. مثلاً در فتنه ۸۸، بجز موضعی که استاد سلیمی در شهر ری اتخاذ کرد و چند استاد قرآنی با وی همراهی کردند، هیچ صدای دیگری از قرآنیان کشور در قبال این فتنه بلند نشد. حال آنکه تربیت نیروهای قرآنی باید منجر به ظهور انسانهای تمدنساز و منتظران زمینهساز ظهور شود. آموزش صرف مباحث گوناگون قرآنی بدون داشتن دغدغههای اجتماعی و سیاسی اگرچه لازم و ضروری است اما کافی و نتیجهبخش نیست و نیروی طراز انقلاب را تربیت نمیکند.
اگر نگاهی به ساختار هیئت داشته باشیم مشاهده میشود که هر فردی بخشی از کار را بدون هیچ چشمداشتی بر عهده میگیرد و همه اعضای هیئت با همکاری هم کار را پیش میبرند که خروجی کار حاصل یک همکاری دستهجمعی مردمنهاد است یعنی هیچیک از کارها زمین نمیماند چون کسی منتظر دیگری نمیماند و بخشی از کار را در دست میگیرد. آسیب کارهای دولتی این است که معطل اعتبارات دولتی میمانند و کاری که با قوت و خوب در حال انجام است اگر با اعتبارات دولتی تقویت نشود خیلی زود تعطیل میشود، ضمن اینکه بازدهی کار نیز محل تردید است. لذا با تأمل و واکاوی تجارب گذشته باید به یک برنامه و راهبرد برای آینده دست یافت و هیئت یک مدل بسیار خوب و موفق است که جامعه قرآنی میتواند فارغ از دغدغه ارائه گزارش و آمارسازی، از هیئت در شیوههای تشکلسازی، برنامهریزی و تقسیم کار و نیز عملیات و اجرا الگوبرداری و در کارهای خود پیادهسازی کند.
ایکناـ تشکیلات جلسات خانگی قرآن که امروز شاهد رواج بیش از پیش آن هستیم، چگونه شکل گرفت؟
بُنمایه و طرح جلسات خانگی قرآن مورد تأکید امامین انقلاب بوده است و مقام معظم رهبری بهویژه از خردادماه ۹۷ توصیههایی را مبنی بر «گسترش» این جلسات داشتهاند و از جامعه قرآنی این مطالبه را مطرح کردند. جامعه قرآنی عصر کشور بر حسب هویت ذاتی خود که حرکت در راستای منویات رهبری است و بهصورت مردمی، جهادی و مؤمنانه این مهم را پیش میبرد. بر این اساس، جامعه قرآنی عصر طرحی را از صفر تا صد در جهت ایجاد و گسترش جلسات خانگی قرآن در کشور تدوین کرد تا فرمایش رهبری عملیاتی و میدانی شود. لذا تشکیلات جلسات خانگی قرآن در قالب شوراهای کشوری، استانی، شهرستانی، منطقهای و شهری شکل گرفت تا افراد علاقهمند و مستعد در این زمینه شناسایی و جذب و در قالب ساختار تشکیلاتی وارد میدان شوند.
این ساختار که در پی راهاندازی خودجوش و مردمی جلسات خانگی قرآن است، بهنوبه خود اجزایی چون دبیری و کمیتههای مختلف اعم از تبلیغات و آموزش دارد و مربیان جلسه محله و خانواده نیز از دیگر اجزاست. اعضای یک خانواده در کف این تشکیلات قرار دارند که میتوانند یک جلسه خانگی هفتگی و خانوادگی داشته باشند و لذا این دست جلسات به دلیل آنکه معمولاً اعضای خانواده در کنار یکدیگر هستند طی هر شرایطی برگزار میشود.
ایکناـ درباره وضعیت شکلگیری تشکیلات جلسات خانگی قرآن در استان توضیح بدهید.
این تشکیلات از چندسال قبل در استان ایجاد شده است و به هشت شهرستان و سه منطقه تقسیم میشوند که از جلسات خانوادگی که در کف قرار دارد آغاز میشود و سپس شامل جلسات خانگی، محلی و بالاتر است. بر حسب آمار سامانه جامع جلسات خانگی قرآن، بالغ بر ۳۰۰ جلسه از استان به ثبت رسیده است و در چشمانداز امسال افزایش این جلسات به هزار جلسه در شش ماهه نخست سال در دستور کار جامعه قرآنی عصر استان قرار دارد.
نکته اینجاست که این جلسات جدای از جلساتی است که تحت پوشش نهادهای دیگر بهویژه دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی مشغول فعالیت هستند. این نهاد در طرحی با عنوان نورالثقلین موضوع جلسات خانگی را پیگیری میکند و جامعه قرآنی عصر نیز هم در حوزه آموزش و نیز عضویت در شورای راهبردی در تعامل با این نهاد قرار دارد. با اینحال تلاش این بوده است که جلسات خانگی قرآن با این نهاد همپوشانی نداشته باشد و کاملاً از یکدیگر تفکیک شدهاند که طبق اطلاعات بنده، ۲۰۰ جلسه خانگی قرآن توسط این نهاد در استان ثبت شده است.
ایکناـ مربیان و محتوای جلسات خانگی قرآن چگونه تأمین شده است؟
تاکنون بیش ۱۵۰ مربی جلسات خانگی قرآن که البته از مربیان دارالقرآن ادارات دیگر نیستند تربیت شدهاند چرا که جامعه قرآنی عصر تلاش دارد افرادی را وارد میدان کند که در عرصه قرآنی حضور ندارند. این ۱۵۰ نفر با سامانه کشوری آموزش ارتباط داده شدند و از کلاسهای اساتید کشوری و محتوای قوی بهرهمند شدند. مجازی بودن کار باعث شده است که هیچ وقفهای در آموزش ایجاد نشود. محتواها و کتابها، کلیپهای آموزشی و غیره نیز که توسط جامعه قرآنی عصر تهیه و تولید میشوند در اختیار مربیان و جلسه داران قرار میگیرد. سازوکار تشکیل جلسات خانگی قرآن نیز در کلیپهای مرحلهای که هم به صورت کشوری و هم استانی تهیه و تدوین میگردند، به افراد آموزش داده میشود.
درواقع جلسات خانگی قرآن شبکههای مردمی هستند که مردم در معنای عام هر قشری از لایههای جامعه را شامل میشود، مثلاً کارمندان ادارات نیز در این زیرمجموعه قرار میگیرند لذا تلاش شده تا ظرفیتهای فعال نشده در ادارات و اصناف نیز در این راستا شناسایی و دیده شوند و بخشی از کارهای بر زمین مانده در دست گرفته شود.
ایکناـ دعوت و تشویق مردم برای پیوستن به جریان جلسات خانگی قرآن چه سازوکاری دارد؟
در وهله نخست کار را از خودمان شروع کردیم لذا شوراهای استانی و شهرستانی با یکدیگر عهد و پیمان بستیم که در خانهها، کوچهها، محلات و غیره اقدام به تشکیل جلسات خانگی قرآن کنیم که این جلسات بهصورت حضوری و مجازی بهصورت مرتب تشکیل میشوند. بستههای مناسبتی نیز در کنار این جلسات اجرایی میشوند، مثلاً در عید غدیر یکی از جلسات خانگی اقدام به پخت و توزیع غذای نذری در سطح محله کرد که خانوادهها، مربیان و مخاطبان این جلسات خانگی قرآن این هزینه را تأمین کردند. عهد دستهجمعی ما این است که از خودمان شروع کنیم و در بسیاری از موارد مشاهده میشود که با اتکا به این عزم همگانی کارها بهراحتی انجام میشوند و سر و سامان میگیرند. لذا این جلسات در کنار کار قرآنی در حوزه فعالیتهای خیریه و کمک به نیازمندان نیز ورود دارند و برخی از این جلسات اقدام به تشکیل صندوقهای خیریه جهت جمعآوری کمکهای مردمی و توزیع میان نیازمندان میکنند. دستاندرکاران جلسات خانگی قرآن تنها با هدف آموزش و گسترش کار نمیکنند بلکه یکی از وظایف ما تکثیر جلسات و ایجاد حلقه وصل است، لذا از همین تریبون استفاده کرده و آحاد جامعه بهویژه اهالی قرآن دعوت میشود که نسبت به تشکیل جلسات خانگی قرآن اهتمام کنند و جامعه قرآنی عصر نیز این افراد را در حوزه محتوایی و منابع و کلیپهای آموزشی پشتیبانی میکند.
ایکناـ اجرای پویش «ستارههای زمینی» ویژه ماه رمضان در استان چه روندی را طی میکند؟
عنوان پویش جلسات خانگی قرآن یعنی «ستارههای زمین» برگرفته از حدیث پیامبر(ص) با این مضمون است که فرمودند هرگاه در خانهای قرآن بسیار تلاوت شود، آن خانه برای اهل آسمان همچون ستارهای میدرخشد. این حرکت در ماه مبارک رمضان آغاز شده است و پوسترها و کلیپهای مرحلهای در فضای مجازی و حقیقی منتشر میشود و در صدا و سیما نیز پخش میشود. ساختار جامعه قرآنی عصر نیز طرح ستارههای زمینی را در قالب چندین پویش اجرایی میکند و از طریق رابطان محلات و شوراها و زیرمجموعههای تشکیلات جلسات خانگی قرآن به دنبال بسط و توسعه جلسات در منازل است، ضمن اینکه محتوا و منابع و آموزشهای لازم را به جلسهداران جدیدالورود ارائه میدهد.
لذا در قالب پویش ستارههای زمینی ویژه ماه مبارک رمضان در وهله نخست گسترش جلسات خانگی قرآن در دستور کار قرار دارد و نیز، برنامههای خاص ماه مبارک نظیر جزءخوانی خانوادگی، فامیلی، محلهای، صنفی و غیره ترویج و تبلیغ میشود. برای ترغیب افراد فعال در این ساختار مسابقات و جوایزی نیز پیشبینی شده است. در این پویش همچنین جلسات شاخص خانوادگی، خانگی، صنفی، محلهای با تهیه مستند توسط صدا و سیمای استان در این رسانه معرفی میشوند.
ایکناـ آیا نهادهای ذیربط برای فضاسازی مناسب شهری جهت تبلیغ پویش جلسات خانگی قرآن با جامعه قرآنی عصر همکاری داشتهاند؟
حقیقت این است که هنوز برای این موضوع احساس نیاز نشده و لذا اقدامی در این خصوص انجام نشده است؛ ضمن اینکه جامعه قرآنی عصر بهدنبال تبلیغات نیست و با توجه به اینکه هزینهها از محل خیری تأمین میشوند تا زمانی که احساس نیاز نشود، هزینه نمیکنیم اما شرایط را رصد میکنیم و اگر فضا به سمتی پیش برود که نیاز به تبلیغات شهری برای جلسات خانگی قرآن احساس شود، قطعاً این کار انجام خواهد شد. البته در تعامل با آموزش و پرورش استان اقداماتی برای تبلیغ جلسات انجام میشود. اقدامات و فعالیتها در جامعه قرآنی عصر با رویکرد رصد بازدهی کار پیگیری میشود و حتی در جاهایی که هزینهای هم نشود نگاه به اثرات و بازدهی مورد توجه قرار دارد که همین اصل در مورد تبلیغات و فضاسازی شهری نیز دنبال میشود.
ایکناـ تعامل جامعه قرآنی عصر با مساجد بهعنوان مهمترین پایگاه مردمی چگونه است؟
از یک سال قبل طرح کرسی تلاوت قرآن کریم در مساجد کلید خورده است که در این طرح چندین مسجد شهر به هم وصل شدهاند، برنامهریزی جهت برگزاری جلسات کرسی تلاوت، دعوت از قاریان و غیره بر عهده جامعه قرآنی عصر است که تلاش میشود این طرح به سراسر استان تسری یابد. در این راستا میهمانیهای قرآنی و حضور تمام اعضای کرسیهای تلاوت در مساجد اجراکننده طرح هر هفته در یکی از مساجد حضور مییابند و از این مراسم معنوی بهرهمند میشوند. این دقیقاً همان توصیهای است که مقام معظم رهبری در طلیعه ماه مبارک رمضان امسال به جامعه قرآنی کشور داشتند و از قرآنیان خواستند که مساجد به پایگاههای قرآنی تبدیل شوند و مهمانیهای قرآنی انجام شوند که این رویکرد در ماه رمضان تقویت میشود.
برای تشویق فعالان عرصه جلسات خانگی قرآن، برخی افراد شاخص طی هماهنگی و تفاهم با جامعه خادمیاران قرآنی رضوی، به عضویت کانون خادمیاران قرآنی رضوی در میآیند تا در مواقع مقتضی به حرم تشرف یابند و افتخار خادمی زائران حرم رضوی و شیفت حرم مطهر را داشته باشند.
ایکناـ تعامل جامعه قرآنی عصر استان با نهادهای دولتی و حاکمیتی بهویژه نهادهای فرهنگی و قرآنی چقدر است.
این مجموعه به سراغ همه نهادهای مرتبط میرود و در جلسات آنان شرکت میکند و همکاریهایی دارد، از جمله اینکه جامعه قرآنی عصر عضو کمیته تخصصی قرآن است و در طرح نورالثقلین نیز با اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان همکاری دارد، همچنین طرحهای مشترک و تعاملاتی با اوقاف و امور خیریه وجود دارد و از امکانات این نهادها برای اجرای برنامهها و طرحها استفاده میشود. در مجموع، همکاریهای وحدتآفرینی وجود دارد. اخلاق قرآنی میگوید که همه ما تحت لوای قرآن اهداف قرآنی را دنبال کنیم لذا در اینجا هویت مستقل این یا آن نهاد نباید مطرح باشد، البته طبیعی است که نهادهای دولتی و حکومتی جامعه هدف و ساختار و تشکیلات خاص خود را دارند لذا جامعه قرآنی عصر به دور از موازیکاری تلاش میکند تا از تکرار کارهای نهادها پرهیز کرده و به کارهای انجام نشده و بخشهایی بپردازد که مغفول و روی زمین مانده است. درست است که نهادهایی برای انجام کار قرآنی تعریف شده است اما این بدان معنا نیست که بقیه افراد جامعه کار قرآنی نکنند. جامعه قرآنی عصر یک مجموعه مردمی متعلق به نظام اسلامی و ولایت فقیه است که در راستای عملیاتی ساختن فرامین رهبری گام بر میدارد و همه افراد میتوانند عضو این تشکیلات مردمی شوند.
ایکناـ تعامل این مجموعه را با نهادهای قرآنی مردمنهاد استان نظیر اتحادیه مؤسسات و تشکلهای قرآنی چگونه میبینید.
تعامل خوبی در این سالها وجود داشته و کارهای مشارکتی بسیاری با این نهادها انجام شده است که بهصورت مصداقی میتوانم به برگزاری کرسیهای تلاوت با همکاری اتحادیه قرآنی استان و آستان قدس رضوی اشاره کنم که برنامه خوبی بود. همچنین موارد متعددی از آموزش رایگان و توانمندسازی مربیان مؤسسات و خانههای قرآن در این سالها وجود داشته است لذا محدودیتی برای همکاری با نهادهای دولتی و مردمی وجود ندارد و جا دارد از تعامل بسیار نزدیک جامعه قرآنی عصر و اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان یاد کنم که تعامل و همکاری دوسویه خوبی ایجاد شده است و در برخی موارد کمکهای خوبی در رفع موانع و بنبستهای موجود از سوی این نهاد شاهد بودهایم. اختصاص یک کرسی به جامعه قرآنی عصر استان در کمیته تخصصی قرآن ذیل شورای فرهنگ گویای این تعامل است. اصل کار این است که همکاریهای مؤمنانه مبتنی بر ایثار و بهدور از حبالنفس را در کل مجموعه قرآنی استان اتفاق بیفتد تا شاهد آثار و برکات کارهای قرآنی باشیم.
ایکناـ درباره اهمیت و کارایی فعالیتهای قرآنی مردمنهاد که جامعه قرآنی عصر و جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی بر پایه همین اصل شکل گرفتهاند، بیشتر توضیح بدهید.
تجربه سالیان متمادی گذشته نشان میدهد که هر جا یک کار قوی و موفق و دامنهدار انجام شده است قطعاً بر نیروهای مردمی متکی بوده است، اگرچه کسی نمیتواتد منکر تلاشها و توفیقات و دستاوردهای قرآنی کشور بشود اما کار قرآنی که نزدیک به طراز انقلاب اسلامی باشد کمتر شاهدیم تا هرگاه ولیفقیه دستور و فراخوان دادند، نیروهای قرآنی وارد میدان شوند. قرآنیان پرشمار کشور در بسیاری از جریانات سیاسی، اجتماعی و حاکمیتی هیچ اظهار نظر و حضوری ندارند و خنثی هستند، حال آنکه در کار قرآنی قرار نیست تنها به آموزش رشتههای گوناگون قرآن پرداخته و از ساحتهای مهم اجتماعی و سیاسی و غیره غافل شد؛ یک فرد قرآنی باید در پی تحقق فرامین رهبری باشد. جامعه قرآنی عصر ورودهایی به برخی خلأها و کارهای قرآنی بر زمین مانده داشته است از جمله تربیت مدرس و مربی قرآن و نیز تربیت مربی قرآنی مهدکودک که ضرورتی مغفول مانده بود چرا که اگر کودکان ما از تربیت قرآنی بیبهره بمانند قطعاً خسارت است و آینده را از دست خواهیم داد.
ایکناـ استان ما در حوزه وقف قرآنی و سوق دادن کمکهای خیران به سمت کارهای قرآنی ضعیف است و گواه آن تعداد انگشتشمار موقوفات قرآنی است؛ جامعه قرآنی عصر برای تأمین هزینه فعالیتهای قرآنی و جذب کمکهای مردمی چه تمهیداتی اندیشیده است؟
در وهله اول از خودمان شروع کردیم و برای ایجاد رغبت در دیگران برای کمک ابتدا خودمان وارد میدان شدیم، تشکیلات این مجموعه همواره بر این اصل تأکید دارد که نقطه آغاز هر حرکت و اقدامی خود اعضا باشند، ضمن اینکه تلاشها و رایزنیهایی برای جذب کمک خیران وجود دارد و خیرانی هستند که کمک کنند. این انتظار هم وجود دارد که در زمینه درآمدهای موقوفههای قرآنی استان شفافسازی صورت بگیرد که قرآنیان بدانند این درآمدها در کجا هزینه میشوند. استفاده از کمک خیران کشوری نیز یکی دیگر از راهکارهایی است که در پیش گرفتهایم و تا کنون حمایتهایی نیز صورت گرفته است. حقیقت این است که در ساختار جامعه قرآنی عصر گاه حتی مربیان قرآن علاوه بر اینکه بهصورت رایگان به آموزش قرآن میپردازند، در کارهای خیری و کمک به مجموعه نیز ورود دارند و این همان مدل هیئتی است که در موردش توضیح دادم.
ایکناـ برای جلوگیری از بروز آسیبهایی مانند ورود و ترویج تفکرات انحرافی و شبهات دینی که عمداً یا سهواً بهصورت بالقوه در مورد جلسات خانگی قرآن مطرح میشود، آیا نظارت و ارزیابی وجود دارد؟
هدف جلسات خانگی قرآن تربیت نیروهای قرآنی در طراز انقلاب است لذا ساختار و محتوای جلسات در راستای این هدف مهم چیده شده است؛ محتوای تهیه شده بهصورت سطحبندی شده در اختیار جلسهداران قرار میگیرد. در حال حاضر جلسات خانگی قرآن بنا بر تأکیدات مقام معظم رهبری، ناظر به عموم جامعه ایجاد و اداره میشوند و طبعاً آموزش تخصصی قرآن برای تربیت قاری یا حافظ در این جلسات پیگیری نمیشود. کمیته ارزیابی جامعه قرآنی عصر نیز وظیفه رصد دائمی و بررسی میدانی جلسات خانگی قرآن را بر عهده دارد که مدلها و چارچوبهای از پیش تعریف شده در این جلسات رعایت شود و لذا چارچوب آنچنان باز و آزاد نیست که هر محتوا یا مربی بتواند به راحتی در این جلسات ورود یابد، این تنهیدات انجام شده است تا آسیبهایی را که قبلاً از آن متضرر شدهایم، دیگر اتفاق نیفتد.
کلام پایانی...
چینش و طراحی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی بهگونهای است که شاخه قرآنی این مجموعه یعنی جامعه قرآنی عصر میتواند از پشتیبانی نیروهای کمکی دیگر بخشها نیز بهرهمند باشد لذا نظام تنظیم و تعیین مسیر درست همواره فعال است تا این راه به درستی طی شود. اگر کارها و مأموریتهایی که جامعه قرآنی عصر برای خود تعریف کرده است در فضای روشنتری بهخوبی عملیاتی شده و در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری گام بردارد، در واقع جهاد تبیین هم صورت گرفته است.
انتهای پیام