امام خمینی(ره) خوانش دین را با دغدغه‌های انسان امروز گره زدند

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری، مدرس دانشگاه ادیان و مذاهب قم و مبلغ حوزه علمیه، شامگاه گذشته، ۱۴ مهرماه، در چهارمین جلسه از همایش مجازی «طریق جاوید»، که به ‌همت سازمان دانشجویان جهاد‌دانشگاهی استان و مرکز فرهنگی ـ دانشجویی امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی برگزار شد، با اشاره به اینکه امام خمینی(ره) از منظر جهانی، مرجع شیعی بود و انقلاب خود را انقلاب اسلامی نام نهاد، اظهار کرد: انقلاب اسلامی صرفاً شیعی یا اسلامی و متکی بر یک مذهب نبود و اگر به حقیقت آن توجه کنیم متوجه می‌شویم که انقلاب اسلامی به آموزه‌های یک مذهب محدود نمی‌شود.

وی ادامه داد: انقلاب اسلامی برخاسته از اسلام و تشیع و احیای معنویتی است که تمامی ادیان صدای آن‌ را شنیدند و فریاد آن‌ را حس کردند، امام(ره) دغدغه تمام ادیان و پیروان دین را احیا کردند؛ لذا دغدغه‌ها و کارکرد انقلاب فرامذهبی و بلکه فرادینی بود. اسناد و مدارک نشان می‌دهد که در انقلاب اسلامی توجه به ادیان به ‌صورت جدی مطرح شد و فقط یک دین و مذهب را پوشش نداد.

جهانگیری با بیان اینکه انقلاب با نام شیعه اتفاق افتاد و یک رهبر شیعه هدایت آن‌ را بر عهده داشت، افزود: با این حال دغدغه‌های انقلاب فراتر از شیعه و اسلام بود؛ لذا باید میان ریشه پیدایش (Origin) و دغدغه‌های انقلاب اسلامی (Concerns) تفکیک قائل شویم. همچنان که ظهور اسلام در عربستان اتفاق افتاد اما دغدغه‌های اسلام تنها به دغدغه یک عرب عربستانی محدود نمی‌شد، بلکه دغدغه نوع بشر بود و آنچه اسلام مطرح کرد فراتر از محدوده عربستان و در بیرون از شعاع یک فرهنگ یا زبان یا جزیره نیز موضوعیت داشت که حاصل آن رویش مسلمانان در سراسر دنیا بود.

این مبلغ بین‌المللی با اشاره به تجربه حضور خود در پاکستان در محرم سال گذشته، توضیح داد: در آنجا دیداری با رئیس بزرگ‌ترین حزب پاکستان داشتم. او تعریف می‌کرد وقتی انقلاب شد ما اولین گروهی بودیم که برای بیعت با امام خمینی(ره) خود را به ایران رساندیم؛ او سنی بود و خوب می‌دانست که امام یک روحانی شیعی هستند اما بدون توجه به پیدایش انقلاب، دغدغه‌های انقلاب را با دغدغه‌های خود مشترک می‌دید. در یک سفر دیگر در ایام ماه رمضان در منزل مفتی اعظم استرالیا حضور داشتم و شبکه الجزیره گزارشی از وضعیت لیبی پخش می‌کرد. مفتی اعظم به بنده گفت که اگر امام خمینی(ره) بودند و به دغدغه‌های ایشان توجه می‌شد، جهان اسلام این وضعیت را نداشت و این سخن یک عالم سنی و استاد دانشگاه الازهر بود. مثال از این دست فراوان است و اینها مثال‌هایی عینی هستند که واقعیت‌های کلان نیز آن‌ها را همراهی می‌کنند.

پیوند خوانش دین با دغدغه‌های انسان

جهانگیری بیان کرد: کاری که امام خمینی(ره) در حکمرانی انجام دادند این بود که خوانش دین را با دغدغه‌های انسان امروز گره زدند؛ ایشان در حوزه اجتهاد و فقه سیاسی معتقد بودند که وقتی می‌خواهید حکومت دینی تشکیل دهید، به گزاره‌های دینی موجود رجوع ‌کنید و این گزاره‌های تاریخی چندین هزار ساله را باید در عالم اجتماعی قرن ۲۰ و ۲۱ تحقق ببخشید. توجه به آن متن‌ها نباید سبب شود که دغدغه‌‌های انسان امروز را فراموش کنید. عنصر زمان و مکان را در فرآیند اجتهاد خود ببینید، در عین حال که آن گزاره‌های آسمانی را تاریخ‌مند می‌دانید نباید تصور کنید که کارکرد ندارند و فراموششان کنیم و طرحی نو دراندازیم، بلکه آن‌ها را دقیق استفاده کنید و در عین حال وابسته به متن نباشید و دغدغه‌ها را مد نظر قرار دهید.

وی با ذکر اینکه موضع‌گیری‌های امام در مباحث گوناگون حاکی از توجه ایشان به درد انسان امروز است، تصریح کرد: مثلاً در مسئله حج که یک واجب دینی است ایشان فرمودند که اگر انسانی با حضور در حج حرمتش از میان برود یا امنیتش به خطر بیفتد، حج باید متوقف شود‌؛ لذا در فقه سیاسی امام، مصلحت مردم و جامعه و امت اسلامی مورد توجه ویژه است. از آنجا که امام(ره) دغدغه‌های تمامی اولیای دین و پیامبران و ادیان را می‌دیدند، پیروان ادیان دیگر با ایشان همسو شدند. امروز باید از دغدغه‌های مشترک صحبت کنیم تا همه با ما همراه باشند. مفاهیمی نظیر صلح، خشونت، محیط زیست، زن و فقر از دغدغه‌های امروز انسان است که باید هر فردی از منظر دینش به آن بپردازد.

جهانگیری با تأکید بر اینکه توجه به دغدغه‌ها و منافع انسان نباید با منافع مورد نظر اومانیست‌ها همگن شود، گفت: اومانیست‌ها توجه به انسان را به‌ عنوان مسئله جدی مطرح کرده‌اند اما دغدغه امام(ره) مصلحت انسان‌ها بود. ایشان از واژه منفعت استفاده نمی‌کردند؛ چراکه منفعت تنها در حوزه منافع مادی موضوعیت می‌یابد حال آنکه امام(ره) معتقد بودند باید دغدغه‌های مادی و معنوی، دنیوی و اخروی را توأمان مورد توجه قرار داد. دغدغه‌های ایشان دغدغه سیاست‌های پراگماتیسمی غربی نبود که فقط منافع عمومی دیده شوند و منافع دنیوی و اخروی مورد غفلت قرار گیرند؛ امروزه به بهانه منافع عمومی، منافع اصلی انسان فراموش شده است.

انقلاب اسلامى؛ انقلاب در مفاهيم

مدرس دانشگاه ادیان با بیان اینکه انقلاب امام خمینی(ره) انقلاب سیاسی نبود، ادامه داد: بزرگ‌ترین دستاورد امام(ره) انقلاب در مفاهیم بود، انقلاب ایشان صرفاً انقلاب در حوزه سیاسی نبود، بلکه در دین نیز انقلاب ایجاد شد. دین در تعاریف غربی به مجموعه گزاره‌های تاریخی اطلاق می‌شود، اما امام(ره) ثابت کردند که دین تنها دغدغه‌مندی به گزاره‌های تاریخی نیست، بلکه پاسخ به دغدغه و نیاز انسان معاصر را نیز شامل می‌شود.

جهانگیری اتفاق دیگر انقلاب اسلامی را انقلاب در مفهوم انقلاب دانست و تصریح کرد: انقلاب در مفهوم سیاسی غرب به معنی جابه‌جایی قدرت و انسان‌ها در یک مکان و بازه زمانی خاص است اما امام خمینی(ره) ثابت کردند که انقلاب به معنای جابه‌جایی سیستم و ارزش‌ها و هنجارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. ایشان یک مکان و سرزمین محدود را نمی‌دیدند، بلکه معتقد بودند که انقلاب باید صادر شود، لذا انقلاب مفهومی صرفاً سیاسی ندارد که وقوع آن سبب جابه‌جایی سیاسی شود، بلکه انقلاب از دیدگاه ایشان مفهومی چندوجهی دارد که باید در تمام ساحت‌ها اتفاق بیفتد. وقتی انقلاب چندوجهی باشد همه دلدادگان پیرو آن خواهند شد.

مبلغ بین‌المللی حوزه علمیه با اشاره به تفاوت فرد انقلابی در مفهوم غربی و در فقه سیاسی امام(ره)، بیان کرد: در غرب، فرد انقلابی یک انسان سیاسی است که یک قدرت سیاسی را سرنگون می‌کند تا خودش به قدرت برسد. در قاموس امام خمینی(ره)، انقلابی کسی است که پیش از تغییر سیاسی به تحولات اجتماعی، معرفتی و علمی می‌اندیشد. امام(ره) به همراه انقلاب سیاسی‌ انقلاب علمی و فرهنگی را نیز مورد توجه قرار دادند؛ لذا مقام معظم رهبری همواره بر انقلاب علمی و فرهنگی تأکید دارند و جهاد‌دانشگاهی یکی از متولیان و مخاطبان این دغدغه رهبری است تا به تولید علم برخاسته از نیازهای بومی بپردازد و اینها شعاعی از انقلاب اسلامی است.

جهانگیری با ذکر اینکه انقلاب امام(ره) یک پروژه یا اتفاق نبود بلکه یک فرایند بود، گفت: انقلاب اسلامی یک رویداد نبود، بلکه یک روند بود که همچنان ادامه دارد؛ لذا رهبر معظم انقلاب با نگارش بیانیه گام دوم انقلاب نشان می‌دهند که فاز اول روند انقلاب را طی کرده‌ و وارد فاز دوم آن شده‌ایم که باید انقلاب اجتماعی و علمی و فرهنگی اتفاق بیفتد.