درس‌هایی که از تدبر در سوره نور می‌آموزیم / گام‌های اولیه به سوی عفاف و حجاب

حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا پورفلاح، مدرس مؤسسه تدبر در کلام وحی قم در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه محتوای سوره مبارکه نور دارای دو بُعد کنشی (اخلاق و احکام) و بینشی (عقاید و معارف) است، اظهار کرد: آیه نخست سوره «طلیعه» به‌شمار می‌رود و این سوره در مجموع، در سه فصل و هر فصل در چند گام می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.

وی ادامه داد: فصل اول دارای ۶ گام است و گام اول به بیان مجازات سنگین برای زناکاران می‌پردازد که اقدامی فوری برای مبارزه با ناهنجاری اخلاقی به‌شمار می‌رود. درست مانند زمانی که یک بیمار به‌صورت اورژانسی وارد اتاق عمل می‌شود و سریعا باید تحت عمل جراحی قرار گیرد تا جلوی پیشرفت بیماری و به‌خطر افتادن جانش گرفته شود.

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه جامعه دچار فحشا نیز وضعیت اورژانسی دارد و سریعا باید آسیب‌زدایی شود، افزود: مجازات سنگین زنا کارکرد جراحی برای بیمار را دارد که اگر بلافاصله اتفاق بیفتد جلوی فحشا را می‌گیرد یا رشد آن‌را کند می‌کند. درواقع جاری ساختن حد زنا بازدارنده است، خانواده را مصون می‌دارد و جامعه را از فساد و تباهی نجات می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه خداوند در گام نخست این فصل فقط مجازات حد را بیان نمی‌کند و یک دستور اجتماعی نیز دارد، تصریح کرد: مجازات دیگر زناکاران محرومیت از ازدواج با مؤمنان است.

این مدرس تدبر در قرآن کریم بیان کرد: در اجرای حد زنا نباید رأفت اسلامی داشت همانطور که نباید تیغ جراحی را از بیمار دریغ کرد چرا که به سلامت او لطمه می‌زند و جانش را به خطر می‌اندازد. دلسوزی و مهربانی نابجا سبب سرایت و انتشار نابهنجاری اجتماعی می‌شود.

حجت‌الاسلام پورفلاح گفت: برای اثبات این عمل نیاز به چهار شاهد است لذا فقط در صورتی می‌توان این عمل را ثابت کرد که آشکارا انجام شده باشد و به همین دلیل است که حد آن نیز باید آشکارا انجام شود تا هم دیگران به عاقبت این گناه واقف شوند و هم فرد زناکار شناخته شده و وصلت مؤمنان با وی انجام نگیرد.

این کارشناس مذهبی تاکید کرد: اگر فردی در خفا زنا را مرتکب شود پیداست که حریمی برای جامعه قائل بوده و این گناه را آشکار نکرده است، در چنین حالتی، اگر فردی او را در حین ارتکاب گناه ببیند حق آشکار ساختن آن‌را ندارد چرا که آشکار ساختن آن سبب سرایت و انتشار فحشا در جامعه می‌شود.

باز نشر تهمت‌ها؛ عامل ترویج فساد

حجت‌الاسلام پورفلاح بخشی از گام اول در فصل اول سوره مبارکه نور را پرهیز از سرایت فحشا در جامعه برشمرد و تصریح کرد: اگر فردی شاهد زنا باشد و آن‌را در جامعه آشکار سازد بی‌آنکه بتواند آن‌را اثبات‌ کند، باید حد در موردش جاری شود چرا که با آشکار ساختن یک گناه پنهانی زمینه انتشار و ترویج فحشا را در جامعه فراهم کرده است. ضمن اینکه چنین فردی متهم به فسق است و حق شهادت و گواه واقع شدن از افراد فاسق سلب می‌شود.

این مدرس تدبر در قرآن کریم با تبیین گام دوم فصل اول سوره مبارکه نور، گفت: در این بخش خداوند اقدام تشکیلاتی عده‌ای را برای اتهام‌زنی به برخی افراد خاص و تاثیرگذار جامعه به زنا تشریح می‌کند، تفاوت اتهام‌زنی به افراد نامدار با افراد عادی این است که اگر فرد مشهوری متهم شود، قبح گناه در جامعه ریخته پی‌شود و این گناه سهل‌تر پذیرفته می‌شود، لذا تاثیر قابل توجهی بر افکار عمومی دارد و سبب شیوع فحشا و فساد می‌شود.

حجت‌الاسلام پورفلاح تاکید کرد: وقتی اتهامی به افراد خاص نسبت داده می‌شود پیداست که فرد اتهام‌زننده و منتشر کننده نیز خاص است و تحت یک نظام تشکیلاتی هدفگذاری شده به این اقدام دست می‌زند تا به‌صورت هدفمند به اشاعه فحشا بپردازد. لذا این نکته که اتهام زنا در مورد چه کسی از افراد خاص سیاسی، فرهنگی، هنری و ... و در چه زمانی به گوش جامعه رسانده شود یک اتفاق نیست بلکه هدفمند و دامنه‌دار است.

نرم‌افزار الهی برای مبارزه با اتهام‌زنی

وی گفت: خداوند برای مبارزه با این اتهام‌زنی نرم‌افزاری را پیش‌بینی کرده است لذا تمامی مؤمنانی را که در دامنه این اتهام‌زنی قرار می‌گیرند توبیخ می‌کند، به اشتباه بودن رفتارشان توجه می‌دهد و رفتار صحیح را به آنان می‌آموزد، کسانی که اتهام را می‌شنوند و دست به دست می‌کنند در دامنه اتهام‌زنی قرار دارند. رفتار صحیح آن است که مؤمنان در قبال اینگونه اتهام‌زنی‌ها بایستند، نشنوند، اگر شنیدند نشنیده بگیرند و تکذیب کنند و آن‌را منتشر نکنند، اگر این اقدامات انجام شود، اقدامات تشکیلاتی خودبخود تاثیر خود را از دست می‌دهند و اتهام‌زنندگان به هدف خودشان نمی‌رسند.

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه وجود چنین گروهک‌هایی که افشای تهمت و رواج فحشا می‌کنند شر است، ادامه داد: افشای این گروهک‌ها خیر است چرا که روشنگری است و تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند، اگر موجودیت آن‌ها آشکار شود، مؤمنان به ماهیت آنان پی برده تبعیتشان نمی‌کنند، ضمن اینکه یاد می‌گیرند چه واکنشی در قبال رفتار آنان داشته باشند.

وی در تشریح نرم‌افزار ارائه شده در سوره مبارکه نور برای مقابله با اتهام‌زنی و اشاعه فحشا، گفت: بر اساس آیه شریفه «لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَٰذَا إِفْكٌ مُبِينٌ» مؤمنان باید گمان خیر به هم داشته باشند و اتهام دیگران را در مورد یکدیگر قبول نکنند، اگر شنیدند بلافاصله بگویند که دروغی آشکار است، لذا باید اتهام را رها کرد و نپذیرفت حتی اگر راست باشد بگوییم دروغ است چون خداوند می‌فرماید ادعایی که دلیل نداشته باشد دروغ است.

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه امروزه در فضای مجازی و عضویت در شبکه‌ها و کانال‌های گوناگون در معرض شنیدن و پذیرش شایعات هستیم، افزود: طبیعتا این شایعه‌ها به گوش ما می‌رسد خطا آنجاست که در پخش این شایعات اقدام کنیم و چنین پیام‌ها و اخباری را به دیگران فوروارد کنیم و به اشتراک بگذاریم، لذا بهتر آن است که عضو کانال‌های شایعه‌ساز نباشیم تا جلوی شبهه گرفته شود و اگر عضو هستیم نباید باز نشر کننده شایعه‌ها و اتهامات باشیم.

مدرس تدبر در قرآن کریم تصریح کرد: خطای دیگری که اتفاق می‌افند، کوچک شمردن گناه است با این توضیح که چنین اتهاماتی چون درواقع اتفاق نیفتاده است پیگرد و مجازاتی هم متوجه افراد نمی‌شود و این شائبه ایجاد می‌شود که چنین گناهی مجازاتی ندارد، لذا اثر آنی این تهمت‌ها آسان شدن و کوچک شدن گناه بزرگ است که این همان هدف گروهک‌های اتهام‌زن است.

دعوت به فقرزدایی در جامعه

حجت‌الاسلام پورفلاح در تبیین گام سوم فصل اول، گفت: سوره مبارکه نور در این بخش یکی از عوامل گسترش فحشا را فقر می‌داند که باعث مسائل خلاف عفت و اخلاق در جامعه می‌شود، لذا برای کاهش این مشکل برای مؤمنان دارای ثروت دستوراتی وارد شده است.

وی با یادآوری این نکته که بر اساس سوره نور، برخی مؤمنان با مشاهده وضعیت نابهنجار فحشا در جامعه و عاری بودن خودشان از این امور دچار غرور می‌شوند، ادامه داد: باید دانست که وجود فحشا در جامعه آحاد افراد را متاثر می‌کند و آسیب‌زا است و عفت را از تمام جامعه سلب می‌کند.

حجت‌الاسلام پورفلاح ادامه داد: وجود فقر که ممکن است زمینه‌ساز فحشا باشد باعث می‌شود که مؤمنان متمکن تهمت‌هایی را که به فقرا نسبت داده می‌شود باور کنند و نسبت به آنان دلسرد شوند، ضمن اینکه خود را مبرا از فحشا بدانند و بر خود غره شوند. خداوند این افکار را گام‌های شیطان می‌داند که گام اول غره شدن به خود، گام دوم پذیرش نسبت‌های فحشا به فقرا و گام سوم دلسرد شدن در کمک به فقرا است و این‌ها گام‌های جامعه به سمت فحشا و فساد است.

مدرس مؤسسه تدبر در کلام وحی قم با اشاره به آیه شریفه «وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»، بیان کرد: خداوند ما را با فرستادن رسولان و کتب الهی تزکیه کرد و از آلودگی‌ها نجات داد، لذا ما نیز باید خود را ذیل لطف الهی بدانیم، خداوند از مؤمنان می‌خواهد که پاسخ لطفش را با نیکی و دستگیری از فقرا بدهند. عیوب ظاهری فقرا را نادیده بگیرند، رفتارهای اشتباهشان را مورد توجه قرار ندهند و با آنان مدارا و همنشینی کنند.

آداب ورود به حریم خصوصی

حجت‌الاسلام پورفلاح در ادامه به بیان نکات مهم گام چهارم از فصل اول پرداخت و توضیح داد: در این بخش آداب ورود به حریم خصوصی افراد بیان شده است و تاکید می‌شود که این حریم بر خلاف حریم عمومی نیاز به اذن ورود دارد و فقط اجازه کفایت نمی‌کند بلکه انس گرفتن از اذن گرفتن چند مرتبه بالاتر است.

وی تصریح کرد: وقتی اجازه گرفته شد، باید منتظر شویم تا اجازه از سوی صاحب حریم خصوصی داده شود و برای ورود باید خود را معرفی کنیم و پیش از آن با گفتن سلام صاحب حریم خصوصی را مطمئن کنیم که از جانب ما آسیبی متوجه او نیست. در مرحله بعدی خود را معرفی می‌کنیم یعنی به تعبیر قرآن با صاحب حریم خصوصی انس می‌گیریم و وارد می‌شویم. این فرآیند زمینه فساد و فحشا را از بین می‌برد و به افراد پاکیزگی می‌بخشد.

این کارشناس مذهبی در ادامه با پرداختن به گام پنجم فصل اول، بیان کرد: در این بخش خداوند دستوراتی را برای جلوگیری از فحشا و ایجاد زمینه‌های آن بیان می‌کند و به مردان و زنان دستور می‌دهد چشم‌ها را از دیدن نامحرم نگه دارند و با هر بهانه‌ای به نامحرم نگاه نکنند. سپس توصیه به پاکدامنی مطرح می‌شود که مردان و زنان دامن را از انواع آلودگی‌ها و روابط نامناسب حفظ کنند.

حجت‌الاسلام با تاکید بر اینکه کنترل چشم بر حفظ پاکدامنی اولویت دارد، افزود: پیداست که حفظ چشم مقدم است و زن و مردی می‌توانند دامن از آلودگی پاک نگه دارند که نگاه خود را حفظ کرده باشند.

وی بیان کرد: در دستورات آیات قبل، خداوند مومنان را مستقیم خطاب قرار می‌دهد اما در توصیه به کنترل چشم و حفظ پاکدامنی خداوند به پیامبرش می‌فرماید که به مردان و زنان این دستورات را انتقال بده، پیداست که خدا نقش پیامبر(ص) را به عنوان حاکم جامعه اسلامی مورد توجه قرار داده تا این مسئله را مدیریت کند. لذا دستور به حفظ نگاه و پاکدامنی از سوی رهبر جامعه به مردان و زنان ابلاغ و شیوه رعایت و اجرای دستور تحت نظارت قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه علاوه بر این دستور مشترک برای زنان و مردان، یک دستور دیگر هم مختص زنان آمده است، ادامه داد: زنان در سوره مبارکه نور موظف می‌شوند که زینت‌های خود را آشکار نکنند که زینت‌ها شامل زینت‌های وجودی مانند موی سر و ابزار زینتی مانند جواهرات است. در این دستور حدود پیدا شدن زینت‌ها به‌طور مفصل بیان می‌شود که زنان نمی‌توانند زینت خود را جز برای محارم آشکار کنند.

وی تصریح کرد: همچنین در این سوره از زنان خواسته شده تا در جامعه خودنمایی نکنند و با متانت قدم بردارند و اگر زنی این حدود را رعایت کند جامعه از آلودگی حفظ می‌شود، خداوند راه توبه را برای مردان و زنانی که تا کنون به این دستورات آگاه نبودند و خلاف آن عمل می‌کردند، باز گذاشته است.

دستور به ازدواج افراد مجرد

حجت‌الاسلام پورفلاح در تشریح گام آخر فصل اول، بیان کرد: خداوند افراد جوان مجرد را به ازدواج تشویق می‌کند چرا که عدم ازدواج زمینه ترویج فحشا را در جامعه فراهم می‌کند، لذا اگر فقر مانع ازدواج جوانان باشد به مؤمنان دستور می‌دهد که جوانان خود را کمک و به ازدواج تشویق کنید.

وی با بیان اینکه اگر به هر دلیلی شرایط ازدواج فراهم نشد مجوزی برای فساد نیست، افزود: چنین افرادی باید عفت و تقوا پیشه کنند و تمام دستوراتی که در گام‌های قبلی مطرح شد به قوت خود باقی است.

حجت‌الاسلام پورفلاح تاکید کرد: اگر پسر و به‌ویژه دختری به ازدواج بی‌میل باشد نباید آنان را اجبار به ازدواج کرد که این مسئله امروزه در خصوص دختر بچه‌هایی که به سن ازدواج نرسیده و به اجبار تن به ازدواج می‌دهند صدق می‌کند. البته این ازدواج گناه نیست اما اولویت آن است که اگر دختری ازدواج را برای خود زود می‌بیند، پدر و مادر نباید او را مجبور به ازدواج کنند.