مراد از نعمت در «أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» پایداری در ایمان است

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، ناهید سبزیان، مدرس تدبر در قرآن در بخش سوم و پایانی از تدبر در آیات نورانی سوره مبارکه حمد به تبیین مفهوم دعای «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» پرداخت که در ادامه می‌خوانیم:

در آیه شریفه «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» بعد از آنکه به این باور رسیدیم که تنها ذات اقدس پرودگار می‌تواند فقر و خلأ ذاتی انسان را پر کند، در آیه بعدی از خدا می‌خواهیم که ما را به راه راست هدایت فرماید و مراد از راه راست، راه خدا و اولیای الهی است که اولاً ثابت است و دیگر آنکه از تعدد و پراکندگی به دور بوده و شکست به آن راه ندارد.

یک خطاط یا نقاش هنرمند دستشان را برای انجام کار هنری هدایت کرده و قادر به خلق اثر هستند؛ در دعای «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» نیز از خدا می‌خواهیم ما را هدایت کند تا دستمان به سمت کار خیر برود، گوش‌ها مطالب خوب را بشنود و چشم‌ها از دیدن حرام اجتناب ورزد و قلوب انسان‌ها به سمت خیر و خوبی سوق یابند. 

بیشتر بخوانید:

• «رَبِّ الْعَالَمِينَ» یعنی همه هستی تحت تربیت خداوند است
• مفهوم‌شناسی «اسم» در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»

«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» یعنی آنکه خدایا راه درست و صحیح را که تو دوست داری به ما نشان بده؛ امیرالمؤمنین(ع) در نامه‌ای مکتوب نوشته‌اند: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ فَذَلِکَ الطَّرِیقُ الْوَاضِحُ مَنْ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا عَمَلًا صَالِحاً فَإِنَّهُ یَسْلُکُ عَلَی الصِّرَاطِ إِلَی الْجَنَّهًِْ» یعنی حضرت صراط مستقیم را تعبیر به «راه روشن» می‌کنند و می‌فرمایند هرکس در دنیا عمل صالح انجام دهد در قیامت از آن راه به بهشت رهسپار خواهد شد. 

حال این پرسش مطرح است که راه مستقیم کدام راه است؟ امام علی(ع) خودشان راه مستقیم را معرفی کردند و فرمودند: «أنا صِراطُ اللّهِ المُستَقيمُ، و عُروَتُهُ الوُثقى التي لا انفِصامَ لها»، همچنین امام زين‌العابدين(ع) فرمودند که «نَحنُ الصِّراطُ المُستَقيمُ، و نحنُ عَيبَةُ عِلمِه» و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز امیرالمؤمنین(ع) و آل علی(ع) را به‌عنوان راه مستقیم معرفی کردند. 

حافظ به زیبایی سروده است که «حلقه پیر مغان از ازلم در گوش است، بر همانیم که بودیم و همان خواهد بود»؛ بر مسیر ماندن مهم‌تر از در مسیر بودن است، چراکه خیلی‌ها در مسیر مستقیم قرار گرفتند، اما در میانه راه از مسیر بازماندند و در حالی که به جایگاه‌های متعالی رسیدند یک‌شبه با یک اشتباه سقوط کردند و بازی دنیا را باختند. در این خصوص مطالعه شرح حال ابن ملجم بسیار شگفت‌انگیز و خواندنی است که مطالعه آن را در کتاب منهاج الصالحین مرحوم خویی به خوانندگان پیشنهاد می‌کنم. 

در خصوص تعبیر «أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» باید گفت هیچ نعمتی در دنیا بالاتر از ثبات و استقامت در مسیر ایمان نیست، بنابراین از خدا می‌خواهیم در راهی که نعمت بخشیده است، ثبات‌قدم داشته باشیم. خداوند به همه موجودات عالم نعمت‌های خود را عطا فرموده و همه بر سفره نعمت الهی قرار دارند، اما مراد از نعمت، نعمت ثبات، استواری و پایداری در پیمان با خداوند است، چراکه بر سر پیمان ماندن بسیار مهم‌تر است همچنان که در آیه ۲۵۰ سوره بقره به درگاه خدا دعا می‌شود که «وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ».

به تصریح قرآن مراد از کسانی که از نعمت هدایت خداوند بهره‌مند شدند، انبیا، صلحا، صدیقین و شهدا هستند که بر صراط مستقیم حرکت می‌کنند و ما نیز در این سوره دعا می‌کنیم در مسیر این هدایت‌یافتگان قدم برداریم و در صراط غضب‌شدگان نباشیم.

افراد فاقد ثبات‌قدم در ایمان به همه چیز پشت پا می‌زنند و توقف و ایستایی دارند، این باعث برانگیختن خشم و غضب الهی خواهد شد، بنابراین در ادامه آیه پایانی سوره حمد از خدا می‌خواهیم که در زمره غضب‌شدگان قرار نگیریم. وقتی خشم و غضب به خدا نسبت داده می‌شود مراد آن است که خدا آشفته نمی‌شود، اما انسان مغضوب را آشفته می‌کند همچنان که دریا غرق نمی‌شود اما غرق می‌کند.

کسی که مغضوب خدا شود گمراه هم می‌شود، بنابراین کسی که از نعمت استواری در ایمان برخوردار نباشد دچار سستی خواهد شد و از راه مستقیم دور و دچار خشم الهی می‌شود و کسی که مغضوب خدا باشد راه را گم خواهد کرد.

سوره مبارکه حمد با فراز توسل آغاز شده و با فرازهای حمد و ثنا و اظهار بندگی ادامه می‌یابد و با فراز دعا و طلب هدایت به پایان می‌رسد، بنابراین این سوره، جامع‌ترین بسته ارتباطی با خداوند متعال است.