۱۰ کارکرد روانشناختی اربعین برای نوجوانان + صوت

احمد کرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با تسلیت ایام اربعین حسینی(ع) و در تبیین مهم‌ترین کارکردهای زیارت اربعین به‌ویژه برای قشر زائران نوجوان، اظهار کرد: اربعین یک فرصت بی‌نظیر در عصر کنونی جامعه مسلمانان است و باید بتوانیم حداکثر بهره‌برداری را از این ظرفیت عظیم به‌ویژه برای نوجوانان خود داشته باشیم. با اینحال به زائران اربعین حسینی که احیاناً از مشکل جسمی یا روحی رنج می‌برند توصیه می‌شود که پیش از این سفر معنوی با پزشک خود مشورت کرده و بی‌گدار به آب نزنند.

وی با ذکر اینکه حضور در زیارت اربعین حتی بدون پیاده‌روی موضوع اصلی است، ادامه داد: اینکه برای نائل شدن به زیارت اربعین باید پیاده‌روی اربعین انجام دهیم در اینجا اولویت اول نیست بلکه هر فردی بر طبق شرایط و بضاعت و امکاناتش خودش تصمیم می‌گیرد حضورش در زیارت اربعین چگونه باشد. البته اینکه بتواند مسیر پیاده‌روی را راهپیمایی کند و به مقصد برسد عالی است اما اگر نتوانست هم ایرادی وارد نیست و می‌تواند زیارتی معنوی و پر خیر و برکت را انجام دهد.

فواید روانشناختی زیارت اربعین 

این روانپزشک با تأکید بر اینکه زیارت اربعین فواید روانشناختی فراوانی برای زائران به‌ویژه نوجوانان و جوانان دارد، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین فواید، موضوع «هویت‌یابی» است با این توضیح که امروز بسیاری از افراد جامعه خاصه نوجوانان در خصوص هویت خود دچار مشکل بوده و نمی‌دانند کیستند و در کجا هستند یا قرار است چه کنند و به کجا بروند که اگر هویت انسانی خود را بیابند و بشناسند، به پاسخ این سؤالات خواهند رسید. 

کرمی ادامه داد: ما هر چقدر بتوانیم نوجوانان و جوانان خود را به سمت هویت‌یابی سوق دهیم، به ارتقای زندگی آنها کمک کردیم زیرا بی‌هویتی به ضرر نوجوانان ماست. برای هویت‌یابی ما نیازمند الگوها هستیم و زیارت اربعین شرایطی را برای زائران خاصه نوجوانان و جوانان فراهم می‌کند که با اقوام و مردمان جوامع مختلف دنیا روبرو شوند و خودشان را بازیابند.

این متخصص اعصاب و روان اثر تربیتی دوم اربعین برای نوجوانان را «نیل به استقلال» مطرح کرد و توضیح داد: نوجوانان به‌تدریج به این رشد و بلوغ می‌رسند که به‌دنبال استقلال بوده و خود را فردی با ویژگی‌های خاص می‌دانند، زیارت اربعین عامل تقویت حس استقلال آنان است و باعث می‌شود که بزرگ‌شدن را در یک فضای معنوی و روحانی و ایمن تجربه کنند. 

کرمی افزود: نوجوان همواره تلاش دارد به انحای مختلف به اطرافیان خود ثابت کند که مستقل شده است و زیارت اربعین بستری ایمن و سلامت برای به ثمر نشستن این تلاش است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد «ارتباط با همسالان» را در طول زیارت اربعین مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: همه انسان‌ها در هر سنی به‌دنبال تعامل و ارتباط با همسن و سالان خود است که این شاخص در نوجوانان و جوانان پررنگ‌تر است؛ نوجوان همواره به سمت گروه همسالان خود سوق می‌یابد از آنان حرف‌شنوی دارد و سخنشان را می‌پذیرد و حشر و نشر دارد، پدر و مادرها نیز پیوسته دغدغه‌مند و نگران هستند تا گروه‌های همسن مناسب با فرزند نوجوانشان حشر و نشر داشته باشد.

حرکت دسته‌جمعی به سوی قبله ایمن

کرمی ادامه داد: چه گروه همسالان مناسبت‌تری از زائران اربعین حسینی که در طول یک سفر معنوی می‌توانند با هم همراه شوند و باهم تجربه‌های نو بیاموزند، بنابراین زیارت اربعین فضایی را فراهم می‌کند که همه گروه‌های همسن با یکدیگر به سمت یک قبله و جهت که حق و حقیقت است، در حرکتند و با هم می‌توانند به قبله مقصود دست یابند.

این روانپزشک و مشاور «مسئولیت‌پذیری» را یکی دیگر از مهم‌ترین آثار تربیتی اربعین برشمرد و گفت: هر چقدر افراد جامعه بتوانند مسئولیت‌پذیر بار بیایند و از روحیه بی‌تفاوتی و شانه خالی کردن از بار مسئولیت دوری کنند، افراد و جامعه متعالی‌تر خواهیم داشت. کسانی که در این ایام به زیارت عتبات عالیات مشرف شدند می‌دانند که در طول سفر معنوی اربعین، زائران خواه ناخواه در معرض پذیرش و انجام مسئولیت‌هایی قرار می‌گیرند و زائر ناچار است مسئولیت بپذیرد برای نمونه دست کسی را بگیرد به او کمک کند. تقویت این قسم مسئولیت‌پذیری‌ها زائر نوجوان را مهیا می‌کند که در جامعه تن به پذیرش مسئولیت‌های بزرگ‌تر بدهد. 

کرمی با اشاره به اینکه انجام کارهای پرخطر و ماجراجویانه یکی از ویژگی‌های هر انسان به‌ویژه در سنین نوجوانی است، بیان کرد: علت گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مواد مخدر، ارضای همین حس کنجکاوی و انجام رفتارهای پرخطر است که در نتیجه ماجراجویی و پرانرژی بودن اتفاق می‌افتد. هر چقدر بتوانیم شرایط رویارویی نوجوان با رفتارهای پرخطر ایمن را نظیر مسابقات پرهیجان فراهم کنیم، از سوق یافتن او به سمت رفتارهای پرخطر پیشگیری خواهد شد زیرا نوجوان در چنین فضاهایی هیجانات خود را تخلیه می‌کند و می‌توان انرژی او را مدیریت کرد. 

فضای ماجراجویانه پیاده‌روی اربعین 

وی افزود: پیاده‌روی اربعین امکان «تجربه فضای هیجانی و ماجراجویانه» را برای نوجوان فراهم می‌کند، تصور کنید یک جمعیت عظیم در حرکت به سمت یک مقصد واحد، به‌صورت خودجوش و مردمی با استقرار مواکب مردمی مدیریت می‌شود و هیچ نهاد و اداره‌ای دخالت مستقیم در حرکت این سیل مشتاقان ندارد، ضمن اینکه هر لحظه ممکن است حادثه جدیدی رخ دهد یعنی زائران همواره در معرض سختی‌ها و دشواری‌های مسیر اعم از گرسنگی و تشنگی، خستگی، گرما، سلامت جسم و ... هستند. 

کرمی «همانندسازی» را از دیگر کارکردهای تربیتی اربعین برای زائران پیاده‌روی اربعین مطرح کرد و گفت: همانندسازی به انسان‌ها خاصه نوجوانان کمک می‌کند تا هویت خود را پیدا کنند و بنابراین مقام معظم رهبری همواره نسبت به الگوگیری جوانان و نوجوانان از الگوهای ملی و دینی و قهرمانان ملی به‌ویژه شهدای والامقام تأکید دارند. در فرآیند همانندسازی، انسان افق نگاهش را با نگاه الگوی خود تطبیق می‌دهد و تلاش دارد تا هر چه بیشتر شبیه آن الگو شود. 

این روانپزشک و مشاور افزود: زائران در معرض مواجهه با الگوهای متعددی برای همانندسازی قرار دارند زیرا یک جمعیت عظیم از اقوام و ملل مسلمان دنیا دور هم جمع می‌شوند و بزرگ‌ترین گردهمایی را با همدلی و اتحاد شکل می‌دهند و بنابراین زائر نوجوان فرصت‌های فراوانی برای همانند سازی در این فضا دارد.

کرمی تصریح کرد: «سازگاری» از دیگر کلیدواژه‌های مهم در مقوله کارکردهای تربیتی اربعین به‌شمار می‌رود با این توضیح که سازگاری در بسیاری از عرصه‌ها به‌ویژه زندگی مشترک زن و مرد نقشی تعیین کننده در بهبود کیفیت روابط دارد. انسان‌ها باید بتوانند شرایط سخت و دشوار را بپذیرند و به‌علاوه بتوانند در همین شرایط سخت، عوامل و مؤلفه‌های مثبت و مطلوب را ببینند و با تکیه بر ویژگی‌های مفید شرایط سخت، بتوانند ویژگی‌های مضر را تحمل کرده و از سر بگذرانند و سازگار و توانمند شوند.

وی با بیان اینکه زیارت اربعین زمینه‌ای است که انسان با اختیار خود در شرایط سخت قرار می‌گیرد، اضافه کرد: تحمل این سختی‌ها برای زائر لذت‌بخش است زیرا خودش خواسته در معرض این شرایط قرار بگیرد و بنابراین قدرت سازگاری بالا را تمرین می‌کند و به خودسازی می‌رسد. زائر وقتی از سفر معنوی اربعین باز می‌گردد، قدرت سازگاری بهتری را با هر گونه شرایط خواهد داشت. 

تقویت روابط خانوادگی 

این مدرس دانشگاه «تقویت ارتباط پدر و مادر با نوجوانان» را از دیگر برکات تربیتی اربعین مطرح کرد و توضیح داد: امروزه درگیری‌های فراوان شغلی پدر و مادر یا درگیری بیش از اندازه بسیاری از افراد با فضای مجازی باعث غفلت خانواده‌ها شده است. سفر روحانی اربعین فضایی را فراهم می‌کند که پدر و مادرها در کنار فرزندان قرار گیرند و ساعات و روزهای خوبی را با هم سپری و زندگی کنند. این ارتباطات نزدیک باعث کمرنگ شدن نقص فاصله گرفتن از یکدیگر می‌شود که بسیار پربرکت خواهد بود و باعث تقویت محبت و رفاقت در خانواده‌هاست.

کرمی افزود: فضای زیارت اربعین به مدد صاحب این زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به‌گونه‌ای طراحی شده است که در کنار معنویت و روحانیت زیارت، مملو از تفریح، ورزش، نشاط و سرگرمی است. یعنی زائر علاوه بر آنکه معنویت را تجربه می‌کند، «فرصت تفریح و ورزش» را هم دارد، ارتباط اجتماعی می‌گیرد و با افراد متنوع از اقوام و ملل مختلف آشنا می‌شود که اینها القا کننده آرامش برای زائران است.

وی با بیان اینکه زائران اربعین همواره «تمرین ایثار و گذشت» می‌کنند، تأکید کرد: مگر می‌شود کسی در فضای زیارت اربعین قرار بگیرد و گذشت‌ها، ایثارها، بذل مال را نبیند که مشاهده اینها باعث تقویت روحیه گذشت در زائران می‌شود. وقتی زائر امام حسین(ع) عاشقان ایرانی و عراقی را می‌بیند که از وقت و مال و ثروت خود برای میزبانی از زائران حسینی گذشته‌اند و در نهایت اخلاص کار می‌کنند، قطعاً تحت تأثیر قرار می‌گیرد و مقید می‌شود که خودش نیز این‌گونه باشد.  

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در پایان با تأکید بر اینکه زیارت اربعین باید لایه‌های درونی وجود انسان را حرکت داده و او را هدفمند کند، گفت: زیر پرچم ولی بودن، به سمت یک قبله ایمن حرکت کردن، زیر بار ظلم و جور نرفتن و به دنبال حقیقت گشتن از مفاهیم بلند این زیارت معنوی است که لایه‌های درونی وجود زائر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زائر باید بداند که در این حرکت عظیم که توسط یک ولی و پرچمدار هدایت می‌شود، سهیم است و این موضوع تضمین کننده سلامت معنوی زائر و رهایی از انزوای او در جهان پر تلاطم و ناآرام خواهد بود و او را هدفمند می‌کند.