آموزش؛ حلقه مفقوده مسابقات قرآن دستگاه‌ها

مروری بر فرآیند، شکل، محتوا و خروجی مسابقات و جشنواره‌‌های قرآنی چند دستگاه اداری در چهارمحال‌وبختیاری گویای آن است که این رویدادهای قرآنی غالباً بدون طرح و برنامه و به‌صورت غیرتخصصی و غیرفنی برگزار می‌شوند. سطح مسابقات قرآن ادارات به حدی ضعیف است که در برخی ادارات عده معدودی می‌توانند به مرحله کشوری راه یابند و احیاناً اگر رتبه‌ای ملی نصیب استان ما می‌شود با یک بررسی مختصر می‌توان دریافت که به مدد توانایی و استعداد خود متسابق بوده است که به‌صورت خودجوش تلاش کرده و به این توفیق نایل شده یعنی دستگاه هیچ نقشی در ارتقای سطح متسابق ایفا نکرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوذر کارگر، رئيس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به اینکه آموزش حلقه مفقوده مسابقات قرآن به‌ویژه در ادارات و نهادهاست و با انتقاد از فرایند اشتباه برپایی مسابقات قرآن دستگاه‌ها، اظهار کرد: شاهد هستیم که مسابقات قرآن اکثر ادارات به یک کار کاملاً تزئینی و ویترینی تبدیل شده و هیچ عمقی ندارد.

مسابقات قرآن ادارات؛ ویترینی و بدون عمق

کارگر ادامه داد: کار اصولی در برپایی مسابقات قرآن ادارات این است که از چندین ماه قبل اطلاع‌رسانی و ثبت‌نام انجام شود و متولیان با کمک نهادهای قرآنی و ظرفیت مؤسسات و مراکز قرآنی دوره‌های آموزشی را برای ثبت‌نام شدگان جامعه هدف خود در شهرها و روستاها برپا کنند؛ انگیزه‌بخشی و تشویق کارکنان برای تحقق این مهم در شهرستان‌ها و کمک به رونق دادن و عمق‌بخشی به مسابقات و ارتقای سطح آن باید از اهم امور در برپایی این دست رویدادها باشد تا حق مطلب ادا شود و بتوانیم بگوییم که یک کار قرآنی انجام شده است.

رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان با تصریح اینکه فرآیند فعلی برپایی مسابقات در ادارات ضعیف است، اظهار کرد: اینکه مسابقاتی را در سطح پایین و بی‌کیفیت برگزار کنیم و سازوکار نیز کاملاً غیرفنی و غیرتخصصی بدون مشورت گرفتن از اهالی فن باشد، منجر به رشد نخواهد شد و به ترویج فرهنگ قرآنی کمکی نمی‌کند؛ شایسته نیست که مسابقاتی را بدون عمق و محتوا با حضور عده‌ای برگزار کنیم و برخی‌ها هم برگزيده شوند و جایزه بگیرند و اذعان کنیم که کار قرآنی کرده‌ایم و پرونده فعالیت قرآنی اداره را تا سال بعد ببندیم.

کارگر با تأکید بر اینکه مسابقه برای ایجاد انگیزه، نشاط‌بخشی و تبلیغ و ترویج است، گفت: مسابقه برآیند و فرآیندی دارد و فرایند مسابقات قرآن ناظر بر آن است که آموزش اتفاق بیفتد و رشد و ارتقا محقق شود؛ اگر ادارات می‌خواهند در قالب مسابقات قرآن خدمتی را برای جامعه هدف داشته باشند، باید رویکرد آموزش را در فرایند مسابقات در پیش گیرند و این واجب مغفول مانده با یک برنامه‌ریزی ساده قابل اجراست.

غفلت از برآیند و فرآیند مسابقات قرآن

وی افزود: برآیند مسابقات قرآن ادارات این است که دستگاه متولی خروجی این کار را در دست بگیرد یعنی استعدادها را شناسایی کند، افراد برگزيده را به‌موقع و به‌ صورت شايسته مورد تشویق قرار دهد، خبر آن را به‌ صورت پررنگ به‌ گوش همگان برساند؛ دستگاه متولی همچنین باید دغدغه‌مندانه آسیب‌ها و کاستی‌ها را در ضعف متسابقان جامعه هدف خود احصا کند و برای ارتقای سطح قرآنی آنان برنامه داشته باشد تا در سال بعد این ضعف‌ها به حداقل برسد.

کارگر تصریح کرد: حتی در مسابقات سراسری قرآن کریم اوقاف که بهترین‌های استان‌ها در بالاترین سطح سواد و مهارت در رشته خود در این رویداد مهم قرآنی حضور دارند، متسابقان بی‌نیاز از آموزش نیستند و همواره تأکید وجود دارد که مسئله آموزش و آماده‌سازی در فرایند مسابقات اوقاف مدنظر متولیان باشد.

وی مسابقه را خروجی آموزش دانست و افزود: هیچ مسابقه‌‌ای بدون توجه به مقوله آموزش خروجی مطلوب و کیفیت و کمیت لازم را نخواهد داشت لذا آموزش جامعه هدف به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده که کار قرآنی در آنجا ضعیف است، باید مدنظر متولیان ادارات و نهادهای برگزار کننده مسابقات قرآن باشد. گذشته از مناطق عشایری که محرومیت فرهنگی و قرآنی دارند، در بسیاری از روستاها نیز کار قرآنی قوی اتفاق نمی‌افتد و نهادهایی مانند جهاد کشاورزی، بسیج و ... که جامعه هدفی در این مناطق دارند، وظایفی متوجهشان است.

کارگر با تصریح اینکه متأسفانه حتی در جشنواره قرآنی خانواده طلاب نیز ضعف آموزش مشهود بود، گفت: تا زمانی که آموزش مستمر و پیش‌برنده و ارتقادهنده وجود نداشته باشد، برپایی این مسابقه یا آن جشنواره موضوعیت ندارد و در چنین حالتی گویی مسابقاتی از نابلدی‌ها گرفته می‌شود و افرادی که نابلدی کمتری دارند، برگزیده می‌شوند.

رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان بیان کرد: بارها از متولیان برپایی مسابقات قرآن ادارات خواسته‌ام که ثبت‌نام مسابقات را چندماه زودتر انجام دهند تا فرآیند اصولی و صحیح قابل اجرا باشد و فرصت برپایی دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی برای جامعه مخاطبشان فراهم باشد؛ اگر این رویکرد در ادارات ایجاد شود، قطعا‌ً نهادهای قرآنی نیز وظیفه دارند در زمینه تأمین مربی و محتوا و مباحث تخصصی و آموزشی یاری‌گر ادارات باشند.

کارگر تأکید کرد: حتی جا دارد که در طول سال آموزش قرآن لااقل در برخی فصول و ماه‌ها به‌صورت جدی‌تر از سوی ادارات برای جامعه هدفشان پیگیری شود و در این راستا می‌توانند از ظرفیت مؤسسات و خانه‌های قرآن استفاده کنند. اگر این مهم محقق شود قطعاً مسابقات ادارات خروجی خواهند داشت و ما در سطح کشور حرفی برای گفتن داریم.

وی تأکید کرد: چه خوب است که سازوکار آموزش قرآن در ادارات منتج به اخذ مدرک شود تا کار با جدیت بهتری برای استاد و مخاطب پیگیری شود و انگیزه‌بخش باشد.

کارگر با ابراز تأسف از اینکه ادارات برای برپایی مسابقات قرآن بدون آگاهی و تخصص وارد می‌شوند، گفت: تا چند سال قبل، از مشاوره و کمک نهادهای قرآنی نظیر تبلیغات اسلامی یا اوقاف برای مدیریت فنی مسابقات و جشنواره‌های قرآنی ادارات مختلف استفاده‌ می‌شد اما در سال‌های اخیر این رویکرد کنار گذاشته شده و ادارات اقدام به برپایی مسابقات غیرفنی و غیرتخصصی می‌کنند.

وی افزود: مثلا‌ً نهادی مثل جهاد کشاورزی تا چند سال قبل در قالب تفاهم‌نامه با سازمان تبلیغات اسلامی مسابقات قرآن را برگزار می‌کرد و تمام مباحث فنی از داوران تا آیین‌نامه و ارزیابی و تشویق و ... به متولی قرآنی سپرده می‌شد اما متأسفانه این رویکرد را شاهد نیستیم و لذا می‌بینیم مسابقات قرآن روستاییان و عشایر با تنها یک داور برگزار می‌شود پیداست که متولی برپایی رویداد هیچ اطلاعی از مباحث فنی مسابقات قرآن ندارد.

کارگر با ابراز تأسف از اینکه در کارهای قرآنی گاه سهل‌انگاری و ساده‌انگاری اتفاق می‌افتد، گفت: برخی ادارات فقط به‌ دنبال آن هستند که این مسابقات ولو با کیفیت حداقلی و بسیار ضعیف برگزار شود و لذا برنامه‌ریزی‌ها غلط و خارج از ضابطه می‌شود و افرادی متولی کار هستند که آشنایی لازم را با قرآن و مباحث قرآنی ندارند و چنین کاری طبعا‌ً خروجی هم ندارد. این گلایه وجود دارد که اکثر ادارات مسابقات قرآن خود را بدون اطلاع نهادهای قرآنی برگزار می‌کنند و ما گاه از طریق اخبار از برپایی رویدادهای قرآنی ادارات آگاه می‌شویم.

کمبود مربی قرآن در استان نداریم

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان در پاسخ به این پرسش که آیا مربیان و اساتید موجود پاسخگوی نیاز شدید به آموزش قرآن در استان هستند، اظهار کرد: در استان از حیث استاد قرائت تا سطح چهار کمبودی وجود ندارد، البته در برخی مناطق و روستاها ممکن است مربی تا یک سطح مشخص وجود داشته باشد و افراد برای ارتقای سطح خود ناچار باشند به‌ شهرهای دیگر یا مرکز استان بروند؛ با اینحال در سطوح تخصص مشکلاتی داریم و از کمبود استاد در مضیقه هستیم.

وی با ذکر اینکه برنامه‌ریزی برای به‌کارگیری این اساتید و مربیان قرآن در استان ضعیف است، ادامه داد: این بدان معناست که مجموعه‌های قرآنی یک برنامه‌ریزی برای آموزش قرآن با جامعه هدف و افق دید مشخص ندارند؛ مثلا‌ً مؤسسه یا خانه قرآنی که به فراخور شرایط کلاسی را با ۱۰ قرآن‌آموز برگزار می‌کند چه بسا تنها برپایی همان کلاس برایش موضوعیت دارد برنامه و هدف بلندمدتی برای این افراد ندارد که قرار است تا کجا پیشرفت کنند و کدام اساتید برای تحقق اهداف باید مورد استفاده قرار گیرند.

کارگر تأکید کرد: این مشکل نه تنها در برخی مؤسسات و خانه‌های قرآن بلکه در ادارات و نهادها برای جامعه هدف خودشان نیز به چشم می‌خورد و اصولا‌ً در حوزه آموزش و بایسته‌های آن در استان و کشور نه‌تنها در زمینه مباحث قرآنی بلکه در بسیاری از حوزه‌ها مشکل داریم. چون برنامه‌ریزی نیست، انگیزه لازم و کافی برای شروع و تداوم و نتیجه‌گیری از کلاس آموزشی نیز وجود ندارد و لذا استاد انگیزه خود را از دست می‌دهد، مخاطب نیز متزلزل شده و ریزش می‌کند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی بیان کرد: این نهاد همواره آمادگی دارد یاری‌گر ادارات در برپایی مسابقات و جشنواره‌های قرآنی باشد و اگر مشاوره و کمکی هم از سوی ادارات وجود داشته باشد حتماً پاسخ داده می‌شود.

وی در پایان گفت: پیشنهاد می‌شود ادارات در روز برپایی مسابقات قرآن ساز و کاری بیندیشند که شرکت‌کنندگان پیش از آغاز فرآیند مسابقات در یک کارگاه حداکثر دو ساعته شرکت کنند که قطعاً در ارتقا و ایجاد انگیزه و روشن شدن مسیر به این افراد به‌ویژه نوجوانان و خردسالان کمک‌کننده خواهد بود.