شعر عمان سامانی محصول پیوند حکمت، شریعت و عرفان است
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به اینکه خواجه نصیر منشور عرفان شیعی را ترسیم می‌کند، گفت: سیدحیدر آملی نیز میان حکمت و شریعت و عرفان پل می‌زند و ملاصدرا همه این معانی را با هم جمع می‌کند، شعر عمان سامانی ماحصل چنین پیوند و اجتماعی است که این شاعر در گنجینة‌الاسرار به درستی و دقت برای نخستین بار به تأویل عرفانی و کشف حقیقت عاشورا می‌پردازد.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و استاد دانشگاه تهران شامگاه، ۱۳ مردادماه در مراسم اختتامیه نخستین «همایش بین‌المللی میرزا نورالله عمان سامانی» در شهرکرد با اشاره به اقدام خوب دست‌اندرکاران بزرگداشت این چهره برجسته استان، اظهار کرد: امید است که این چراغ مستدام و مداوم و فروزان بماند چرا که کمتر کار جدی پژوهشی در مورد مرحوم عمان سامانی صورت گرفته و بعید است بیش از هفت یا هشت مقاله بعضاً تکراری در مورد این شاعر در دست باشد.
وی با ذکر اینکه عمان را در کارهای پژوهشی و آثار علوم انسانی بیش و پیش از آنکه حکیم پنداریم یک شاعر دانسته‌ایم، ادامه داد: به تعبیر رسول گرامی اسلام، «إنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكمَةً» یعنی برخی اشعار حکمت هستند؛ در تمدن اسلامی بر خلاف برخی اندیشه‌ها، شعر نقطه مقابل عقل و عقلانیت نیست بلکه جلوه‌ای از جلوات مقدس و تلألو حکمت و عقلانیت است که اشعار عمان نیز باید در این قاموس دیده شود.
بلخاری بیان کرد: در حوزه حکمت در دوران ناصری، اعظم الحکما ملاهادی سبزواری و پیش از او، جهانگیرخان قشقایی زیست می‌کردند. ملاهادی که به منظومه و حکمت و زهد و شرح مثنوی مشهور است، کتابی با عنوان «نبراس الهدی» دارد، حیرت‌انگیز است که در این کتاب برای نخستین بار پیوند عمیقی میان فقه و عرفان ایجاد می‌کند و این اثر بیانگر جهد و جهاد حکمای شیعی در هجرت از ظاهر به باطن و کشف حقیقت احکام الهی است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور با تصریح اینکه این انجمن کتاب ملاهادی را منتشر کرده است، گفت: پیشنهاد می‌شود این کتاب را مطالعه کنید تا دریابید یک حکیم چگونه تأویل می‌کند، از قواعد فقهی پرده برمی‌دارد و رفع حجاب می‌کند. بعد از ملاصدرا که حکمت شیعی ظهور یافت، یک تلفیق جدی میان فقه و فلسفه، حکمت، عرفان و کلام ایجاد شد و عمان سامانی ماحصل چنین ظهوری است.
بیشتر بخوانید:
بلخاری ادامه داد: اگر ملاهادی سبزواری فقه را تأویل عرفانی می‌کند، عمان سامانی نیز متأثر از جریانی است که با ملاصدرا آغاز می‌شود. البته پیش از ملاصدرا اندیشمند دیگری با نام سیدحیدر آملی را باید نام برد که عمان‌ها را پرورش داد، کسی که کتاب عظیم «جامع‌الاسرار» و «منبع‌الانوار» را نوشت اما متأسفانه ناشناخته است. او تلاش زیادی داشت تا شریعت را با عرفان جمع کند لذا جامع‌الاسرار او و بعدها گنجینة‌الاسرار عمان تلاشی در جهت پیوند عرفان و حکمت و شریعت است.
سه ویژگی عرفان از نگاه خواجه نصیر
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: خواجه نصیر را باید اولین فردی دانست که حدود و حیطه عرفان شیعی را در قرن هفتم تعیین کرد، او می‌گوید عرفان ما سه ویژگی دارد، نخست آنکه مستند و متکی بر قرآن و کلام والای اهل بیت(ع) است، دیگر آنکه عرفان به دور از شطحیات، اسرار را بیان می‌کند یعنی نه قائل به «لیس فی جبة الا الله» و نه «أناالحق» است بلکه در این حوزه عرفان بر سبیل قرآن و طریقت اهل‌بیت(ع) و حقیقت ولایت جست‌وجو می‌شود.
بلخاری ادامه داد: ویژگی سوم عرفان، اتکای به عقل است، امام محمد غزالی با وجود حملات تند و سختش به فلسفه، عقل را در مشکات‌الانوار میزان حق در عالم دانست و در این راستا متأثر از آیه شریفه «لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ» (ملک/۱۰) بود.
وی با ذکر اینکه خواجه نصیر منشور عرفان شیعی را ترسیم می‌کند، افزود: سیدحیدر آملی نیز میان حکمت و شریعت و عرفان پل می‌زند و ملاصدرا همه این معانی را با هم جمع می‌کند، شعر عمان سامانی ماحصل چنین پیوند و اجتماعی است که در گنجینة‌الاسرار خود به درستی و دقت برای نخستین بار به تأویل عرفانی و کشف حقیقت عاشورا می‌پردازد چرا که عقل به تنهایی برای ادراک حقیقت عاشورا کافی نیست.
اهمیت تحصیلات حوزوی عمان سامانی
بلخاری تأکید کرد: حضور عمان سامانی در اصفهان و مدرسه صدر باید جدی گرفته شود، محال است کسی خالص باشد و در محیطی که امثال آخوند کاشی‌ها، جهانگیر خان قشقایی‌ها و آیت‌الله سیدمحمود ارباب‌ها حضور دارند تحصیل کند و بیاموزد و جانش به زمزم عرفان و معرفت سیراب نشود. اصفهان چنین ابزاری را مهیا داشت و چنین اکسیری را در جان مخاطبانش می‌نشاند، لذا عمان در چنین فضایی فقه و لسان عربی و عرفان و حکمت را در خود پرورش می‌دهد.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور بیان کرد: عمان سامانی در مقدمه گنجینة‌الاسرار وقتی اصطلاح اعیان ثابته را استفاده می‌کند نشان می‌دهد که با جهان ابن عربی آشناست، وقتی به استقبال اشعار حافظ می‌رود نشان می‌دهد که با حکمت بالغه حافظ آشنایی دارد، وقتی به مولانا محمد جلال‌الدین بلخی استناد می‌کند، پیداست که با این دریای اعظم مأنوس است.
بلخاری در پایان گفت: ورود عمان سامانی به عرفان نه صرفاً ذوقی بلکه کاملاً آگاهانه بوده است، عرفای شیعی اول و بالذات حکیم و سپس اهل ذوقند و این موضوع را در عمان نیز مشاهده می‌کنیم.
انتهای پیام
