تواشیح؛ هنری در حال فراموشی

امروزه ذائقه مردم از آثار هنری تنغیمی در حوزه قرآن و معارف دینی استقبال می‌کند و این دست آثار تأثیر بسزایی در توسعه فرهنگ دینی و قرآنی دارد. مقام معظم رهبری نیز از گروه‌های همخوانی قرآنی و تواشیح حمایت و استقبال می‌کنند، لذا حمایت رهبری و نیز اقبال مردم به‌ویژه نوجوانان و جوانان رسالت‌ و مسئولیت‌ها را در تشکیل گروه‌های تواشیح و همخوانی قرآن افزایش می‌دهد.

چهارمحال‌وبختیاری در زمره استان‌هایی است که تقریباً هیچ گروه تواشیح فعالی چه در سطح بزرگسال و چه در سطح نوجوانان ندارد و این در حالی است که در سال‌های نه چندان دور، گروه‌های فعال تواشیح در شهرکرد و بروجن و با همت قاریان جوان مشغول فعالیت‌ و افتخارآفرینی بودند.

برای پیگیری چرایی ضعف عملکرد استان در حوزه تواشیح و همخوانی قرآنی گفت‌وگویی با یکی از فعالان قرآنی این حوزه انجام شده و همچنین رئیس اداره امور قرآنی اداره‌ کل تبلیغات اسلامی استان توضیحاتی داشته است که در ادامه می‌خوانیم.

حسین رمضانی، قاری و فعال قرآنی بروجن و از پایه‌گذاران اولین گروه‌های تواشیح در این شهرستان در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، با اشاره به سابقه فعالیت‌های قرآنی گروهی خود در گروه‌های تواشیح و انجمن قرآن و نهج‌البلاغه شهرستان، اظهار کرد: فعالیت‌های این گروه‌های تواشیح در بروجن قدمت ۳۰ ساله دارد و بنده نیز توفیق داشتم در اولین گروه‌های تواشیح بروجن و استان فعالیت‌‌های خوبی داشته باشم.

وی ادامه داد: یک گروه تواشیح بزرگسال با نام «فجر» و دو گروه نوجوان با نام‌های «مصباح» و «وحی» از دل این فعالیت‌ها تشکیل شدند و قریب به سه دهه فعالیت پررنگ و درخشان در سطح استان و کشور داشتند که این گروه‌ها را باید اولین گروه‌های تواشیح بروجن و استان دانست. البته در ادامه گروه‌های تواشیح دیگری نیز در شهرستان‌های مختلف تشکیل شده و فعالیت داشتند.

رمضانی با تصریح اینکه این گروه‌های تواشیح با شرکت در مسابقات و رویدادهای قرآنی رتبه‌های درخشانی را در سطح کشور کسب کردند، گفت: کسب مقام اول کشور در مسابقات قرآن هلال احمر، رتبه دوم کشور در مسابقات سازمان تبلیغات اسلامی، رتبه هفتم کشور در مسابقات سراسری اوقاف از جمله این افتخارات است.

این فعال قرآنی استان حرکت خودجوش و از روی علاقه قاریان قرآن کریم برای تشکیل گروه‌های تواشیح را یادآور شد و بیان کرد: متأسفانه گرایش به کارهای فرهنگی و قرآنی کاهش یافته و نه تنها در استان بلکه در کشور شاهد کاهش اقبال قرآنیان به فعالیت‌های قرآنی جمعی نظیر گروه‌های تواشیح هستیم که این مسئله دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد.

کاهش اقبال قرآنیان به فعالیت‌های جمعی

رمضانی در تبیین چرایی کم‌رغبتی به فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در مقایسه با گذشته و با تأکید بر اینکه جایگاه فرهنگ در بودجه بسیار ناچیز است، افزود: بودجه قرآنی که ذیل اعتبارات فرهنگی تعریف شده است آنچنان قوی و قابل اعتنا نیست که منجر به اتفاقات خوب و قوی فرهنگی و قرآنی شود.

وی عامل مهم‌تر را سستی متدینین در اشاعه فرهنگ قرآنی در مقابل جدیت دشمنان برای تخریب این فرهنگ در جامعه دانست و توضیح داد: قرآن و اهل‌بیت(ع) از دیرباز مقوله‌ای مردمی و بدون اتکا به بودجه‌ها و اعتبارات دولتی بوده است و افراد دغدغه‌مند و متدین از میان خود مردم این پرچم را همواره برافراشته نگه داشته‌اند.

رمضانی ادامه داد: امروز اما این روحیه دغدغه‌مندی در میان افراد متدین که در مسیر قرآن و عترت(ع) هستند، کاهش یافته و شاهد کم‌رغبتی آنان هستیم که کارهای خودجوش پراکنده و مقطعی آنان تداوم ندارد و عملاً بی‌اثر است. این موضوع هم ریشه در مسائل اقتصادی دارد و هم می‌تواند نتیجه بی‌مهری‌ها، عدم حمایت‌ها و دشواری‌های فراوان در مسیر کار فرهنگی و قرآنی باشد.

بیشتر بخوانید:

• روایت ایکنا از دغدغه‌های یک معلم قرآن در زمینه تواشیح

این قاری باسابقه استان نبود کارهای تخصصی و اصولی برای فعالیت‌هایی نظیر تواشیح و سایر نغمات دینی و هنرهای زیبای اسلامی را مورد تأکید قرار داد و بیان کرد: در مقوله استعدادیابی برای تواشیح و هنرهای زیبای اسلامی کار تخصصی در استان انجام نشده است لذا استعدادهای فراوان قرآنی بلااستفاده ماندند و هدر رفتند. آموزش و پرورش مهم‌ترین نقش را در این امر بر عهده دارد. در بخش سرود کارهای فاخری را از دانش‌آموزان شاهدیم و اگر این موضوع را ریشه‌یابی کنیم متوجه خواهیم شد که با کارهای اصولی و تخصصی و استعدادیابی، گروه‌های سرود تشکیل شده و با همراهی مساجد تقویت شده و گروه‌های موفق شکل گرفته‌اند.

رمضانی با ذکر اینکه کار تخصصی در مدیریت کلان فرهنگی نیز گاه مورد غفلت واقع شده است، تصریح کرد: وقتی در مقابله با تهاجم فرهنگی پیروز می‌شویم که بتوانیم هجمه‌ها علیه فرهنگ را با کارهای کارشناسی شده و جذاب فرهنگی پاسخ بدهیم که تواشیح به‌عنوان یک کار هنری و دینی یکی از صدها جذابیتی است که طبعاً می‌تواند در مخاطبان تأثیرگذار باشد، اما متأسفانه از این موضوعات غفلت شده است.

وی بیان کرد: بهترین بستر برای کارهای تخصصی که اشاره شد آموزش و پرورش است که بخش عظیمی از قشر نوجوان جامعه را در اختیار دارد و می‌تواند اتفاقات خوبی رقم بزند، البته این به شرطی است که حمایت‌های مادی و معنوی از این نهاد برای تحقق این اهداف صورت بگیرد.

تبعیض‌ها منجر به دلسردی شد

رمضانی تأکید کرد: در برهه‌ای که گروه‌های تواشیح قوی در حال فعالیت بودند، در سیاست کلان، برنامه‌های قوی حمایتی و تشویقی و بستری برای ترغیب و تشویق فعالان این حوزه دیده نشد و بلکه بسیاری از این گروه‌های فعال و با انگیزه با تبعیض‌ها و لابی‌گری‌هایی نیز مواجه شدند. اعزام گروه‌های تواشیح به دیگر کشورها برای اجرای برنامه با لابی‌گری تنها به یک گروه‌ خاص که همیشه مقام‌های نخست را کسب می‌کرد اختصاص می‌یافت و دیگر گروه‌ها که شایستگی و استحقاق داشتند در این موضوع دیده نشدند.

این فعال قرآنی استان تأکید کرد: چه بسیار پیش آمد که یک گروه تواشیح خاص هر ساله از امکان عزیمت به سفر حج، کشورهای اروپایی، آسیایی و غیره برخوردار شد اما دیگر گروه‌ها با وجود شایستگی‌های فراوان حتی یک بار هم دیده نشدند و از این امکان محروم شدند؛ این تبعیض‌ها در طولانی‌مدت سبب دلسرد شدن اهالی قرآن شد و لذا همین موضوع به‌ ظاهر نه چندان مهم ضربه سنگینی به گروه‌های تواشیح فعال در جای‌جای کشور وارد ساخت و آنان کنار کشیدند. مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا جلوی این تبعیض‌ها و لابی‌ها گرفته نشد؟

رمضانی با اشاره به نبود دوراندیشی و اتخاذ تمهیدات مؤثر در خصوص معیشت و آینده شغلی اهالی قرآن، گفت: مسئولان و متولیان امر فرهنگ هم در حوزه قانون‌گذاری و هم اجرا بدون توجه به این جنبه از زندگی جامعه قرآنی به‌ویژه دوراندیشی در مورد آینده نوجوانان و استعدادهای درخشان قرآنی، شرایط اقتصادی مطلوبی را برای این قشر فراهم نکردند؛ امروز این قرآنیان با انواع مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

وی تأکید کرد: آسیب‌شناسی کمرنگ شدن فعالیت‌های قرآنی و به‌ویژه غیرفعال شدن گروه‌های تواشیح در استان و کشور باید توسط متخصصان امر صورت گیرد و پس از احصاء مشکلات و موانع، برای احیای این گروه‌ها چاره‌اندیشی شود. باید دانست که بستر مهیاست و شور و شوق قرآنی و دینی در جامعه به‌ویژه در میان نوجوانان وجود دارد که استقبال بی‌نظیر خانواده‌ها و کودکان و نوجوانان از سرود سلام فرمانده این موضوع را تأیید می‌کند.

کارگروه تواشیح در استان تشکیل شود

رمضانی در پاسخ به این پرسش که آیا اراده‌ای در میان قاریان قرآن کریم استان برای تشکیل گروه‌های تواشیح وجود دارد یا خیر، تصریح کرد: در ابتدا باید گفتمان این موضوع در میان اهالی قرآن شکل بگیرد که طرح این مسئله و گفتمان‌سازی را امام‌جمعه یا نهادهای قرآنی و فرهنگی نظیر تبلیغات اسلامی و ارشاد اسلامی با هماهنگی و هم‌افزایی می‌توانند آغاز و مدیریت کنند. در ابتدای امر، لازم است یک آسیب‌شناسی از فعالیت گروه‌های تواشیح قبلی که امروز غیر فعال شده‌اند، انجام شود و مشکلات مشخص شوند.

این فعال قرآنی استان ادامه داد: پس از آسیب‌شناسی، ارائه راهکارها در دستور کار قرار گیرد و اهالی قرآن وارد گود شوند و کارهای خودجوش با راهبری امام‌جمعه یا نهادهای فرهنگی شکل بگیرد؛ نمونه موفق این حرکت‌های خودجوش قرآنی اتفاق افتاده و موفق بوده است، از جمله قبل از دوران کرونا چند فعال قرآنی بودیم که «سلسله محافل ماهانه قرآنی طنین نور» را پایه‌ریزی کردیم و هر ماه یکی از مساجد شهر بروجن میزبان محفل انس با قرآن با حضور قاریان نوجوان و جوان و پیشکسوت بود اما کرونا باعث شد که این محافل برگزار نشود که برنامه‌ریزی برای از سرگیری محافل در دستور کارمان قرار دارد.

رمضانی ادامه داد: متأسفانه بسیاری از قاریان قرآن وقتی دوران جوانی را طی می‌کنند و وارد میانسالی می‌شوند، معتقدند که دیگر قادر به قرائت در محافل و یا اجرای تواشیح نیستند و لذا آن‌ را کنار می‌گذارند، این آسیب باید با تبیین و گفتمان رفع شود و قاریان توجیه شوند که دست از فعالیت بر ندارند.

این فعال با یادآوری نقش اصحاب رسانه در تحول و بهبود امور، تصریح کرد: رسانه‌ها قادرند رویکرد مثبت را در مسئولان ایجاد کنند و از نهادهای قرآنی مطالبه کنند که قرآنیان را گرد هم آورند و با یک برنامه‌ریزی حساب شده کار گروهی برای تواشیح تشکیل شود که جلسات فصلی داشته باشند، اهداف و چشم‌اندازهایی در این کارگروه تعریف و اجرایی شود و بر نحوه اجرا نظارت وجود داشته باشد و گروه‌های تواشیح از دل این جلسات اصول‌مند در استان شکل بگیرد.

رمضانی گفت: چهارمحال‌وبختیاری و به‌ویژه شهرستان بروجن در سال‌هایی نه چندان دور خاستگاه کارهای سرآمد قرآنی فراوانی بود و این اُفت مشهود در سطح فعالیت‌های قرآنی باید زنگ خطری باشد که مسئولان را به بررسی و تحلیل این وضعیت وادارد. از مجریان دین و فرهنگ در استان درخواست داریم که با پرهیز از کارهای سلیقه‌ای، از هم‌اندیشی و تبادل آراء با دغدغه‌مندان و دلسوزان غافل نشوند.

نقش تسهیل‌گرانه نهادهای قرآنی

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوذر کارگر، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌ کل تبلیغات اسلامی چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه تواشیح هنری قرآنی است که برخی قاریان به‌صورت دلی آن‌ را دنبال می‌کنند، اظهار کرد: نهادهای قرآنی نیز باید بر حسب رسالت خود از این دست فعالیت‌ها حمایت کنند.

وی با ذکر اینکه برنامه‌ریزی در زمینه رویدادهای تواشیح از آنجا که تقریباً هیچ گروه فعالی در استان نداریم موضوعیت ندارد، ادامه داد: برپایی جشنواره‌ها یا رقابت‌ها و مسابقات تواشیح در صورتی امکان‌پذیر است که حداقل ۱۰ گروه تواشیح یا بیشتر در استان فعال باشند تا با برپایی جشنواره‌ها با رویکرد تشویق دیگر قاریان برای فعالیت در این زمینه در دستور کار قرار گیرد.

کارگر بیان کرد: مؤسسات و مراکز قرآنی و به‌ویژه قاریان قرآن کریم باید خودشان نسبت به تشکیل گروه‌های تواشیح همت کنند و اگر این اتفاق بیفتد، نهادهایی چون امور قرآنی تبلیغات اسلامی و سایر نهادهای قرآنی قطعاً نقش تسهیل‌گری و راهبری داشته باشند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان با یادآوری نقش مدارس در تشکیل گروه‌های تواشیح از استعدادهای قرآنی نوجوان‌، تصریح کرد: متأسفانه مدارس گاه حتی در آموزش عمومی قرآن نیز ضعیف عمل کرده است لذا انتظار پرداختن به فعالیت‌های هنری قرآنی و جمع‌خوانی‌های مذهبی به‌ویژه تواشیح در مدارس، شاید دور از انتظار باشد.

تشکیل کارگروه تواشیح با حمایت و پشتیبانی نهادهای فرهنگی و قرآنی و با همکاری ائمه جمعه و جماعات در مساجد، ترغیب و حمایت قاریان و مرتلان استان برای تشکیل گروه‌های تواشیح، توجه ویژه آموزش و پرورش به شناسایی استعدادها و تشکیل گروه‌های تواشیح با محوریت دارالقرآن‌های این نهاد، تولید آثار استودیویی دینی در حوزه تواشیح با همکاری رسانه ملی، تشویق گروه‌های تواشیح برای تولید کارهای فاخر، برپایی رویدادها، مسابقات و جشنواره‌های تواشیح برخی از راهکارها هستند که در کوتاه‌مدت منجر به اتفاقات خوب در زمینه تواشیح و همخوانی قرآنی در استان خواهد شد.