صمیمیت در خانواده؛ عامل اصلی مصون ماندن فرزندان از آسیب‌های فضای مجازی
سیده‌فاطمه حسینی صمیمیت میان والدین و فرزندان را عامل اصلی مصون ماندن فرزندان از آسیب‌های فضای مجازی دانست و گفت: اگر والدین روابط عاطفی خوبی با فرزندان داشته باشند، می‌توانند با ابتکار و سلیقه خودشان، حضور فرزندان را در فضای مجازی مدیریت کنند.
سیده‌فاطمه حسینی، رئیس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه در کنار رنج‌های فراوان ناشی از شیوع کرونا، فرصت‌هایی نصیب ما شد، اظهار کرد: این فرصت‌ها قبلاً ناشناخته بودند یا کمتر استفاده می‌شدند؛ فضای مجازی یکی از این فرصت‌های عظیم اما مغفول‌مانده بود که امروزه به طرزی گسترده و کاربردی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: اگر از قبل از کرونا به ظرفیت و ضرورت فضای مجازی در تمامی امور اهمیت قائل شده بودیم، امروزه چندین گام جلوتر بودیم. کووید۱۹ اگرچه با غم و دشواری همراه بود، فرصت‌هایی را به‌ویژه در اختیار نظام آموزشی جهان و کشور قرار داد.
آسیب‌های کودکان و نوجوانان از شیوع کرونا
حسینی با ذکر اینکه کودکان و نوجوانان در مواجهه با کرونا یکی از اقشار آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند، ادامه داد: این گروه سنی که در حال سپری کردن دوره حساس عمر هستند باید با معضلی نوپدید با نام کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، دست و پنجه نرم کنند و این تجربیات آسیب‌های چندگانه‌ای را مانند اضطراب حاد یا مزمن، داغ‌دیدگی‌های غیرمنتظره، تعطیلی ناگهانی مدارس، قرنطینه خانگی، افزایش زمان دسترسی به اینترنت و شبکه‌های مجازی، نگرانی در مورد معضلات اقتصادی خانواده و ... بر زندگی کودکان و نوجوانان داشته است. به تمامی این مشکلات باید خطرات جسمانی و بهداشتی ناشی از عدم تحرک و استفاده طولانی‌مدت از گوشی تلفن همراه در شرایطی خاص و سپری کردن زندگی با اینترنت و فضای مجازی نیز اضافه شود. کرونا سطح روابط اجتماعی و تعاملات رو در رو را به‌شدت کاهش داده است، همچنین افراد ناچارند در خانه بمانند و از ماسک استفاده کنند لذا این وضعیت احتمالاً می‌تواند عامل تحولیِ بحران‌زا باشد و مجموعه این محدودیت‌ها و آسیب‌ها تأثیرات روانشناختی اجتناب‌ناپذیری بر افراد داشته باشد.
حسینی گفت: محدودیت‌ها ممکن است برای برخی نوجوانان که از قبل دچار اختلالات روانشناختی هستند، سبب تغییرات ناگهانی در میزان مراقبت آنان از سوی خانواده، مشاور، روانشناس یا افراد ذیصلاح و یا تقلیل میزان خودمراقبتی از سوی خود نوجوان شود. تجربیات بی‌سابقه‌ای که کروناویروس به کودکان و نوجوانان تحمیل کرد باید به‌درستی شناسایی شده و راهکارهایی به‌شیوه حرفه‌ای برای کاهش اثرات مخرب آن اتخاذ شود.
وی با اشاره به اینکه این گروه سنی آسیب‌های روانی بی‌سابقه‌ای را به دلیل شیوع کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن متحمل می‌شوند، افزود: زمانی که یک بیماری، بحران تلقی شود و همه امور را تحت‌الشعاع قرار دهد، قطعاً افزایش اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات را به دنبال دارد که میزان افزایش آن با متغیرهایی مانند جنسیت مؤنث و کیفیت پایین خواب بستگی است. بر اساس پژوهشی که اخیراً در بین خانواده‌های آمریکا انجام شد، کرونا باعث شده که شیوع اختلال PTSD در کودکان به ۳۰ درصد برسد، در حالی که این اختلال معمولاً کودکان را درگیر نمی‌کند بنابراین این رقم، هشدار دهنده است و می‌طلبد که برای کاهش این تأثیرات منفی نقشه راهی داشته باشیم.
حسینی با بیان اینکه براساس مطالعات، دختران دو برابر پسرها در معرض اختلالات روانی و تأثیرات مخرب ناشی از این بحران قرار دارند، تصریح کرد: این اختلالات تأثیراتی منفی بر رشد فکری و جسمی کودکان و نوجوانان دارد، به خانواده‌ها پیشنهاد می‌شود که از ساده‌ترین و دم‌دستی‌ترین راه‌ها برای مدیریت فرزندان استفاده کنند، اگر از رفتارهای فرزندان این برداشت را دارند که احتمالاً دچار مشکلات روانشناختی شده‌اند، به دنبال درمان‌های خاص مانند دارودرمانى یا استفاده از مشاوره تخصصی نباشند اما در صورتی که مشکلات حادتری را در فرزندان مشاهده کنند، می‌توانند با اهل فن و روانشناسان مشورت داشته باشند.
تأثیر تعامل والدین با فرزندان در کاهش آسیب‌های روانی
این روانشناس با تأکید بر تأثیرات معجزه گفت‌وگو، گفت: مطالعات نشان می‌دهند در خانواده‌هایی که گفت‌وگو میان اعضا نهادینه شده، مشکلات روانشناختی به‌مراتب اندک است و هر چه صحبت بیشتر و مناسب‌تر باشد، رشد فکری و روانی فرزندان بالاتر خواهد بود. والدین نباید گفت‌وگو را ابزاری برای آموزش یا نصیحت فرزندان قرار بدهند بلکه برای تأثیرگذاری و معجزه‌آسا شدن مراوده باید با فرزندان به‌عنوان عضوی از خانواده و دوست و رفیق، تعامل داشت. اعضای خانواده باید گاهی دور هم بنشینند و در فضایی دوستانه و صمیمی به دور از رویکرد آموزشی یا پند و نصیحت، گفت‌وگو و تعامل شکل بگیرد؛ این دورهمی‌ها حتی اگر در سکوت سپری شود، می‌تواند آرامش‌بخش و شفادهنده باشد.
وی با اشاره به زمان متعارف استفاده کودکان و نوجوانان از اینترنت، بازی‌های رایانه‌ای و تلویزیون، یادآور شد: بر اساس مطالعات، اگر زمان استفاده کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال از فضای مجازی تا دو ساعت باشد، این افراد دچار اختلال خواب می‌شوند و مشاهده می‌کنیم که به‌ویژه در ماه‌های اخیر، نوجوانان بیش از این میزان با فضای مجازی سر و کار دارند که آسیب‌های جسمی و روانی را بر آنان تحمیل می‌کند، لذا توصیه می‌شود ابزار هوشمند را بجز ساعات کلاسی حتی‌الامکان، از دسترس فرزندان خارج کنیم و فضای صمیمی و تعامل و گفت‌وگو را جایگزین فضای مجازی کنیم.
آگاه‌سازی کودکان و نوجوانان از خطرات فضای مجازی
حسینی گفت: باید نوجوانان و کودکان بزرگسال را از خطرات جسمی و روانی استفاده بیش از حد از فضای مجازی آگاه کنیم و با کمک خودشان بتوانیم میزان بهره‌گیری از این فضا را مدیریت کنیم و نظم ببخشیم؛ آنان را به نرمش و حرکات کششی بعد از چند دقیقه استفاده از گوشی یا رایانه توصیه کنیم و راجع به خطراتی که فضای مجازی ممکن است برای آنان ایجاد کند، گفت‌وگو کنیم. فرزندان باید بدانند که فضای مجازی همانند فضای حقیقی و چه‌بسا بیش از آن خطراتی دارد و باز بودن فضای مجازی نباید این حق را برای آنان ایجاد کند که همه صفحات آن‌را رصد کنند؛ همانطور که کودکان و نوجوانان در فضای حقیقی یاد می‌گیرند که درب منزل را در نبود پدر و مادر به روی افراد غریبه باز نکنند و اجازه ورود غریبه به حریم فیزیکی خانه را ندهند، در فضای مجازی نیز نباید اجازه دهند که هر طرز فکری از طریق متن، فیلم تصویر و ... وارد حریم فکری آنان شود.
حسینی صمیمیت میان والدین و فرزندان را عامل اصلی مصون ماندن فرزندان از آسیب‌های فضای مجازی دانست و توضیح داد: والدین اگر روابط عاطفی خوبی با فرزندان ایجاد کنند، می‌توانند با ابتکار و سلیقه خودشان، حضور فرزندان را در فضای مجازی مدیریت کنند. همچنین، قاطعیت یکی از ابزارهای مهم روانشناختی در فرایند فرزندپروری است. وقتی خطری متوجه فرزند باشد، پدر و مادر قاطعانه از او می‌خواهند که از عامل خطرزا دور شود، همین قاطعیت در مورد فضای مجازی نیز صدق می‌کند؛ خانواده‌ها باید دوستانه و قاطعانه با فرزندان دانش‌آموزشان در خصوص استفاده از فضای مجازی حساب و کتاب داشته باشند و از آنان بخواهند که از حیث مدت زمان و کیفیت پرسه‌زنی در اینترنت نظم و دقت به خرج دهند. والدین باید با عواملی که با نظام فکری و ارزشی خانواده مطابقت ندارد، مقابله کنند. نوجوانان قطعاً نیازمند والدینی هستند که هیچگاه از آنان غافل نباشند و قاطعانه در مورد مسائل خطرزا حساسیت داشته باشند؛ نباید این تصور وجود داشته باشد که قاطعیت سبب دور شدن نوجوان از پدر و مادر می‌شود بلکه برعکس، قاطعیت بجا و اصولی سبب گرم‌تر شدن روابط می‌شود.
طرح‌های مشاوره‌ای آموزش‌وپرورش
رئیس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی اداره‌کل آموزش و پرورش استان با اشاره به فعالیت ۱۸ مرکز مشاوره دانش‌آموزی در سراسر استان، اظهار کرد: این مراکز آمادگی دارند که تلفنی، آنلاین یا حضوری پذیرای مردم باشند و راجع‌به مسائل و مشکلات تحصیلی و تربیتی خانواده‌ها در خصوص دانش‌آموزانشان خدمات مشاوره‌ای و روانشناختی ارائه دهند؛ والدین می‌توانند برای استفاده از این خدمات با شماره ۰۳۸۳۲۲۲۲۲۳۸ تماس بگیرند یا به ادارات آموزش و پرورش شهرستان خود مراجعه کنند.
حسینی گفت: طرح‌هایی نظیر «همدل» و «صدای مشاور» از چند ماه قبل همزمان با سراسر کشور در استان آغاز شده و در حال اجراست که بر پایه این طرح‌ها، اعضای تخصصی مراکز مشاوره ادارات آموزش و پرورش استان پیگیر مشکلات تحصیلی و روانشناختی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان هستند و افراد از خدمات مشاوره‌ای حرفه‌ای و توصیه‌های کاربردی بهره‌مند می‌شوند.
انتهای پیام
