تبعیت از اخلاق وحیانی؛ مبنای سبک زندگی قرآنی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین صغیرا، مسئول نهاد نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه علوم پزشکی چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا‌‌، با اشاره به اینکه سبک زندگی برگرفته از آموزه‌های قرآنی و سیره رفتاری اهل‌بیت(ع) و پیامبر(ص) همگی ذیل مبحث سبک زندگی قرآنی قرار می‌گیرند‌، اظهار کرد: انسان برای دریافت مؤلفه‌های سبک زندگی قرآنی باید سیره عملی معصومان(ع) را مدنظر قرار داده و به آن تأسی کند. خداوند در قرآن پیامبر اسلام(ص) را «اسوه حسنه» معرفی کرده است، پیداست که سبک زندگی نیکو را باید از آن حضرت الگو گرفت و تبعیت کرد.

وی ادامه داد: برای شناخت سبک زندگی قرآنی باید سیره عملی پیامبر(ص) را شناخت و نخستین مؤلفه‌ای که از شخصیت ایشان با رجوع به قرآن کریم می‌توان مطرح کرد، ارتباط صمیمانه و اخلاق‌مدارانه آن حضرت با اطرافیان است. قرآن نیز به این موضوع در آیه ۱۵۹ سوره مبارکه آل‌عمران اشاره دارد که به حضرت رسول(ص) به‌عنوان یک اسوه اخلاق خطاب می‌شود که اگر تو سختگیر بودی قطعاً مردم اینگونه با تو همراه نمی‌شدند و همه تو را تنها می‌گذاشتند، «وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ».

صغیرا با استناد به آیه شریفه «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ» (انبیا/۱۰۷)، گفت: سیره اخلاق‌مدارانه، اخلاق انسانی و عطوفت پیامبر(ص) آنچنان واسعه و گسترده است که برای تمام عالمیان رحمت محسوب می‌شود و هیچ ضرری از جانب ایشان به عالمیان نمی‌رسد. در حدیثی نبوی نیز پیامبر(ص) می‌فرماید: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» یعنی هدف بعثت ایشان پیاده‌سازی اخلاق انسانی و تزکیه و تهذیب بوده است.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان تصریح کرد: خداوند در آیه شریفه «وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۗ وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا» (نسا/۱۲۵) اشاره دارد که کار پیامبر(ص) در ادامه و به تبعیت از آیین ابراهیمی است. اما پرسش اینجاست که حضرت ابراهیم که بود؟ همان پیامبری که خداوند در وصفش می‌فرماید «إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ» (هود/۷۵) و یا «مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ» (آل‌عمران/۶۷). لذا حلم و صبر و بردباری و دعا و تضرع و ایمان از ویژگی‌های حضرت ابراهیم است که در ذیل مؤلفه‌های سبک زندگی قرآنی قرار می‌گیرند.

صغیرا بیان کرد: همه انبیای الهی و ادیان و کتبی که آمدند هدفشان توجه دادن بشر به این نکته بود که بر اساس اخلاق انسانی زندگی کنند. منبع این اخلاق، الهی و وحیانی است و منشأ دنیوی ندارد، بنابراین نباید آن‌ را با اخلاقی که ادیان و مکاتب بشری و عرفان‌های کاذب انسان‌ها را بدان فرا می‌خوانند و ریشه انسانی دارد، اشتباه شود. مبنای سبک زندگی قرآنی تبعیت از اخلاق با منبع وحیانی است که چنین اخلاقی در سیره رفتاری و عملی اهل‌بیت(ع) و پیامبر اسلام(ص) پیاده شده و الگوی مناسبی از سبک زندگی قرآنی را در اختیار ما قرار می‌دهد.

وی با ذكر تفاوت سبک زندگی قرآنی و غربی، افزود: سبک زندگی غربی دست‌ساز انسان است و مبانی الهی در آن دیده نشده است. سبک زندگی اسلامی و قرآنی بر مدار اخلاقی قرار دارد که خداوند متعال برای ما تعیین کرده است و این اخلاق از طریق مطالعه آیات قرآن کریم، روایات و سیره معصومین(ع) قابل استفاده است.

راهکارهای نهادینه کردن سبک زندگی قرآنی

این کارشناس مذهبی بیان کرد: شیوه‌های ارائه سبک زندگی به دیگران در سیره کلامی و رفتاری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) مطرح شده است، از جمله این کلام معروف امام صادق(ع) همیشه باید نصب‌العین ما باشد که فرموده است، «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِأَعْمَالِکُمْ وَ لَا تَکُونُوا دُعَاةً بِأَلْسِنَتِکُم» یعنی مردم را با رفتارتان به سوی خدا بخوانید و تنها با زبان‌هایتان دعوت نکنید. بنابراین تا زمانی که خود انسان کاری را انجام نداده است امر یا نهی او در قبال دیگران کارساز نخواهد بود.

صغیرا با اشاره به آیات دوم و سوم سوره مبارکه صف «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ، كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»، ادامه داد: فراز «كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ» توبیخی سخت از جانب خداوند برای کسانی است که حرفی را می‌زنند که خودشان به آن عمل نمی‌کنند. لذا برای نهادینه کردن سبک زندگی قرآنی هر فردی باید از خودش شروع کند، تک‌تک افراد جامعه باید اخلاق اسلامی و شرعی و انسانی را در جامعه به مرحله عمل برسانند نه آنکه پیش و بیش از هرچیز از دیگران توقع عمل داشته باشند.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان امر به معروف و نهی از منکر را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های مهم سیره عملی معصومین(ع) یادآور شد و بیان کرد: در سیره عملی آن حضرات است که معروفات را در عمل بیش از کلام، به مردم می‌آموختند، لذا اگر کسی عامل به معروف نباشد و امر به معروف کند یا منکری را مرتکب شود و مردم را از آن نهی کند، نباید انتظار تأثیرگذاری داشت و خود عمل بهترین شیوه دعوت به معروفات است.

صغیرا با اشاره به روایتی از امام رضا(ع)، گفت: آن حضرت فرمود: «فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا» منظور از النّاسَ تمام مردم عالم است که اگر زیبایی کلام ائمه‌معصومین(ع) را درک کنند قطعاً تبعیت می‌کنند. اگر این تبعیت در تمام عالم محقق نشده پیداست که اهل دین نتوانسته زیبایی کلام اهل‌بیت(ع) را به تمام مردم جهان ارائه دهد. خاطرات علامه طباطبایی از مناظرات این فیلسوف بزرگ با اندیشمندان غربی و تازگی مبانی و آموزه‌های اسلام برای آنان مصداق این موضوع است که اگر انسان‌ها اسلام را درک کنند مجذوب زیبایی آن‌ خواهند شد.