بایسته‌های احیای مدارس قرآنی / تمامی نهادها تسهیل‌گر باشند

«آموزش عمومی قرآن» و «پژوهش و آموزش عالی قرآنی» دو حوزه بسیار مهم از سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی چهارمحال‌وبختیاری است و نهادهايى چون آموزش و پرورش، اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی، دانشگاه‌ها و حوزه علمیه به‌عنوان متولیان اصلی آموزش‌های عمومی‌، تخصصی و عالی قرآن کریم عهده‌دار وظایفی در این خصوص شده‌اند.

ایجاد ۶ مدرسه تخصصی قرآنی تا سال ۱۴۰۰، ارتقای شاخص‌های کمی و کیفی مؤسسات و مراکز قرآنی، بازآموزی و توانمندسازی معلمان ابتدایی برای تدریس قرآن، توسعه آموزش و پژوهش قرآن کریم در حوزه و دانشگاه با ایجاد مقاطع و رشته‌های تحصیلی مرتبط با علوم قرآن و حدیث از جمله اقدامات تعریف‌شده در سند در راستای ارتقای شاخص‌های آموزش قرآن در استان است.

در این میان، ایجاد مدارس قرآنی، طرحی بود که در اوایل دهه نود در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت و دستورالعمل فعالیت ۱۰ هزار مدرسه قرآنی به تمامی استان‌ها ابلاغ شد که با وجود اجرا در دو سه سال نخست‌، پيگيرى آن کم‌کم رنگ باخت و ضعیف شد. در سال ۹۱ وزارت آموزش و پرورش «دستورالعمل راه‌اندازی مدارس قرآنی» را پیرو اجرای مصوبه مورخ دوم خردادماه سال ۹۱ در هشتصد و شصت و يكمين نشست شورای عالی آموزش و پرورش و با استناد به راهكارهای سند تحول بنيادين و منشور توسعه فرهنگ قرآنی كشور و تربيت قرآنی دانش‌آموزان به تمامی استان‌ها ابلاغ کرد و آغاز به ‌کار مدارس قرآنی در کشور از مهرماه ۹۲ در دستور کار قرار گرفت. در همین راستا تعداد مدارس قرآنی چهارمحال‌وبختیاری در سال ۹۲ به ۳۴ و در سال ۹۴ به ۷۴ مدرسه رسید؛ اما در سال‌های اخیر شاهد کمرنگ شدن فعالیت این مدارس هستیم.

فیروز مطهرنیا، رئیس اداره قرآن، عترت و نماز اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: ایجاد مدارس قرآنی دارای دستورالعمل خاص، برنامه‌ها و اعتبارات متمرکز کشوری است که اخیراً بخشنامه‌ای برای پیگیری و تقویت این موضوع ابلاغ نشده و از اولویت خارج شده است. در پی ابلاغ دستورالعمل ایجاد ۱۰ هزار مدرسه قرآنی در کشور، در استان نیز این کار آغاز شد و برخی مدارس که از حیث فعالیت‌ها و شاخص‌های قرآنی در سطح بالاتری قرار داشتند، ساعاتی از هفته را به آموزش‌های قرآنی به دانش‌آموزان علاقه‌مند و مستعد اختصاص دادند.

تعریف نشدن ردیف بودجه برای حق‌الزحمه عوامل اجرایی مدرسه قرآنی

مطهرنیا با بیان اینکه این طرح به مدت سه سال در مدارس قرآنی پیش رفت، تصریح کرد: شناسایی دانش‌آموزان مستعد، ارائه آموزش‌های مستمر عمومی، اجرای نهضت قرآنی حفظ، ترم‌بندی و تعیین سرفصل‌ها، تشکیل گروه‌های 10 نفره دانش‌آموزی و تعیین مربیان برای پشتیبانی از روند حفظ قرآن، تهیه کتابچه‌ها و شیوه‌نامه‌های آموزشی و ... در طی این مدت به‌خوبی پیش می‌رفت.

وی گفت: در بخشی از ابلاغیه وزارتخانه مبنی بر راه‌اندازی مدارس قرآنی آمده بود: «کلیه عوامل مدرسه قرآنی، مدیر، معلم، سرایدار، خدمتگزار، به‌صورت غیرموظف مشغول به کار و حق‌الزحمه این افراد به‌صورت اضافه‌کار پرداخت خواهد شد». همین یک فراز را باید اولین گره کار دانست؛ چرا که در حال حاضر هیچ ردیف بودجه‌ای برای پرداخت حق‌الزحمه عوامل اجرایی مدرسه قرآنی تعریف نشده است؛ لذا ادارات برای اجرای این طرح محدودیت اعتباری دارند.

مطهرنیا در خصوص بایسته‌های احیای مدارس قرآنی بیان کرد: بازنگری دستورالعمل، تعریف دقیق نوع و میزان وظایف نهادهای فرهنگی و قرآنی مرتبط در حمایت از طرح مدارس قرآنی، پیش‌بینی سیستم نظارتی و ارزیابی عملکرد مناسب، تأمین و تخصیص اعتبارات مورد نیاز، برگزاری دوره‌های توانمندسازی تربیت مربیان قرآنی، تأمین و تجهیزات وسایل کمک آموزشی و نرم‌افزارهای قرآنی مناسب و فناوری‌های روز مدارس قرآنی، برگزاری جشنواره‌ها و تقدیر مناسب از برگزیدگان از جمله این راهکارها هستند.

رئیس اداره قرآن‌، عترت و نماز آموزش و پرورش استان راهکارهای جذب دانش‌آموزان به فراگیری قرآن را یادآور شد و گفت: نقش رسانه‌ها به‌ویژه صدا و سیما در آگاه‌سازی خانواده‌ها، ترغیب کودکان و نوجوانان به فراگیری قرآن کریم و تشویق برگزیدگان و معرفی چهره‌های قرانی بسیار مهم است. همچنین استفاده از فناوری‌های نوین و ظرفیت بی‌بدیل فضای مجازی در آموزش قرآن نیز یک راهکار جدید و ضروری است که برنامه‌ریزان باید به آن توجه کنند و آموزش‌های خود را از روش‌های سنتی رایج و حضوری به روش‌های نوین و مجازی تغییر دهند تا با استفاده از تکنیک‌های هنری و زیباشناختی بتوان حجم گسترده‌ای از مخاطبان را به آموزش قرآن جذب کرد.

به گزارش ایکنا، در راستای اجرای ارتقای آموزش‌های عمومی و تخصصی قرآن، چندین اقدام شاخص مانند ارتقای کمی و کیفی مراکز قرآنی استان و برگزاری دوره‌های تربیت کادر تخصصی برای آموزش قرآن در سطوح مختلف و برای اقشار گوناگون در سند تعریف شده است که اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی نقش اصلی را در ساماندهی و برگزاری این کلاس‌ها بر عهده دارد.

اقدامات اداره امور قرآنی در حوزه آموزشی

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوذر کارگر، سرپرست اداره امور قرآنی استان، در این خصوص به خبرنگار ایکنا گفت: برای امسال پنج دوره تربیت آموزشیار روخوانی و روان‌خوانی پیش‌بینی شده بود که تا‌کنون سه دوره آن برگزار شده و دو دوره نیز تا پایان سال برگزار می‌شود. همچنین برگزارى دوره تربیت معلم ترجمه و مفاهیم قرآن کریم، دوره تربیت معلم تجوید، دوره تربیت معلم حفظ، دوره تربیت مربی انس کودکان با قرآن کریم و دوره قرائت سطح ۶ در مراحل برنامه‌ریزی یا ثبت‌نام قرار دارند.

وی در خصوص ایجاد مدارس قرآنی در استان بیان کرد: مدارس قرآنی با توجه به رشته تخصصی و رویکردشان تعریف می‌شوند، به‌طور مثال مدارس تخصصی حفظ در برخی استان‌ها فعال هستند و در کنار پرداختن به دروس و مباحث تحصیلی، به آموزش حفظ به دانش‌آموزان می‌پردازند. در همین راستا، اخیراً سازمان دارالقرآن کشور ابلاغیه‌ای مبنی بر تأسیس مدارس تخصصی قرائت قرآن کریم از سال ۱۴۰۰ صادر کرده است.

کارگر با ذکر اینکه نقش آموزش و پرورش در ایجاد مدارس قرآنی، نقش تسهیل‌گری است، توضیح داد: این نهاد علاوه بر اعطای مجوز ایجاد مدارس قرآنی می‌تواند با توجه به ظرفیت‌ها و امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و اجرایی، روند انجام کار را تسهیل کند.

وی با اشاره به اینکه ما در ورود تخصصی به مباحث قرآنی و رشد دادن کودکان و نوجوانان در این حوزه در استان دچار مشکل هستیم، تصریح کرد: اقدامات خوبی را شاهد هستیم که غالباً فردی و قائم به شخص هستند؛ لذا ورود تخصصی به مباحث قرآنی یک نیاز و ضرورت در استان است که باید پیگیری شود. سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی می‌گوید که برای رشد در مباحث قرآنی باید علاقه‌مندان جوان و نوجوان به‌ صورت حرفه‌ای آموزش ببینند که عملیاتی شدن این هدف در گرو ایجاد مدارس تخصصی قرآنی است. در همین راستا ایجاد مدارس قرآنی حفظ در چهار شهرستان با همت یکی از حافظان استان در دست بررسی است که بتوان با زمینه‌سازی مناسب این هدف مهم را اجرا کرد.

سرپرست اداره امور قرآنی استان در خصوص موانع ایجاد مدارس قرآنی، بیان کرد: انگیزه و عزم لازم برای این کار از سوی مسئولان کم است؛ اداره امور قرآنی به‌عنوان یکی از متولیان قرآنی باید با ایجاد انگیزه، تسهیل‌گری و کمک به اهالی فن، آنان را وارد میدان کند و در این راه از کمک و همکاری سایر نهادها بی‌نیاز نیست. در واقع برای ایجاد مدارس تخصصی قرآنی باید هم‌افزایی تمامی نهادها و تسهیل‌گری آنان در دستور کار باشد.

کارگر با مهم خواندن ارائه آموزش‌های تخصصی قرآن به دانش‌آموزان علاقه‌مند و تأثیرات آن‌، گفت: برای نمونه تلاشی که استاد مسعود داوری از چند سال گذشته در زمینه طرح استعدادهای قرآنی در استان پیش گرفته‌اند ثمرات و برکات فراوانی را در پی داشته و شاهد رویش چهره‌های نوجوان قرآنی هستیم که نمایندگان استان در سطح ملی هستند.

بنا بر این گزارش، در کنار اهمیتی که ارائه آموزش‌های عمومی و تخصصی به قرآن‌آموزان علاقه‌مند در رده‌های مختلف سنی دارد، پرداختن به آموزش عالی قرآنی در دانشگاه و حوزه نیز در سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی استان مورد توجه ویژه قرار گرفته و در همین راستا، دایر کردن سطح سه تفسیر در حوزه‌ علمیه استان یکی از اقدامات تعریف‌شده در سند است.

گام عملياتى حوزه علميه در اجراى سند راهبردى

حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد مؤذنی، معاون تهذیب حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: سطح سه تفسیر دو سال پیش در حوزه علمیه استان برای برادران دایر شد و آموزش، مدیریت، پژوهش و کلاس‌های سطح سه در سه رشته تفسیر، کلام و مشاوره در ساختمان مدیریت حوزه علمیه استان برگزار می‌شود.

وی در خصوص فعالیت‌های قرآنی حوزه علمیه استان، بیان کرد: سه فعالیت شاخص در این راستا تعریف شده است که دوره مهارت‌های بیان تفسیر به‌صورت استانی برگزار شد و در مرحله ارزیابی و تعیین برگزیدگان برای راهیابی به مرحله بعدی دوره قرار داریم. برگزاری دوره مجازی حفظ قرآن نیز طی روزهای آتی در حوزه علمیه آغاز می‌شود، طلبه‌های حافظی که قصد تکمیل جزء‌های حفظ شده را دارند، حفاظی که قصد بازگشت و تثبیت محفوظات را دارند و نیز طلابی که علاقه‌مند به آغاز حفظ قرآن باشند، مخاطبان این طرح هستند.

حجت‌الاسلام مؤذنی گفت: سومین اقدام که با همکاری اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان به‌ زودی انجام می‌شود، برگزاری آزمون و اعطای گواهی‌نامه به طلاب در زمینه تجوید و روان‌خوانی است. در مرحله بعدی افرادی که این گواهی‌نامه را دریافت می‌کنند آموزش تجوید و روان‌خوانی را به طلاب دیگر آغاز خواهند کرد.

نقش آموزش قرآن در رشد و تربیت دینی کودکان و نوجوانان بر کسی پوشیده نیست و در این راستا شیوه ارائه آموزش و انتقال پیام‌های قرآنی امری تخصصی و حساس است که باید به اهالی فن سپرده شود. ایجاد و گسترش مدارس قرآنی یکی از راهکارهای انتقال و ارائه صحیح مفاهیم قرآن و مبانی این کتاب آسمانی به کودکان و نوجوانان است که امیدواریم با اهتمام و دلسوزی مسئولان در سطح استانی و کلان، شاهد ارتقای کمی و کیفی مدارس قرآنی در استان باشیم. همچنین توجه به آموزش قرآن در سطح حوزوی و دانشگاهی منجر به تربیت نیروهای حرفه‌ای و کاربلد قرآنی خواهد شد که بازوی توانمند آموزش و ترویج قرآن برای علاقه‌مندان در رده‌های سنی مختلف از جمله کودکان و نوجوانان خواهند شد.