شاهدان روز قیامت چه کسانی هستند

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیدمحمدمهدی معنوی، مدرس حوزه علمیه شهرکرد، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، در ادامه مبحث قیامت و در رابطه با اینکه اعمال افراد در روز قیامت چگونه محاسبه خواهد شد، بیان کرد: از حضرت علی(ع) در رابطه با اینکه چگونه از بندگان با این همه کثرت در روز قیامت حسابرسی خواهد شد سؤال پرسیدند و حضرت پاسخ دادند، همان‌گونه که خداوند به بندگان نعمت و روزی داد در حالی که تعدادشان زیاد بود. در ادامه می‌پرسند بندگان چگونه حسابرسی می‌شوند در حالی که خدا را نمی‌بینند حضرت پاسخ دادند، همان‌گونه که به بندگان روزی عطا می‌شد در حالی که خدا را نمی‌دیدند.

شاهدانی برای اتمام حجت

وی با بیان اینکه اصل حسابرس خداوند است، تصریح کرد: در این دادگاه همچنین شاهدانی برای اتمام حجت حضور دارند، زیرا زمانی که نامه اعمال به دست افراد داده می‌شود گروهی منکر اعمالشان می‌شوند؛ لذا خداوند پنج گروه از شاهدان را حاضر می‌کند تا بر اعمال بندگان شهادت دهند، شهادتی که به هیچ وجه قابل انکار و تکذیب نمی‌باشد.

حجت‌الاسلام معنوی به انواع شاهدان روز قیامت اشاره کرد و گفت: خداوند متعال، پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) جزء گروه اول شاهدان روز قیامت هستند که اهمیت گواهی خدا بر این است که خداوند علم کثیر و ویژگی‌هایی برای‌ شهادت را دارد؛ همچنین آیه ۱۸۰ سوره آل عمران که می‌فرماید «وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَهُمْ ۖ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ ۖ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ، آنان که بخل نموده و از مالی که خدا از فضل خویش به آنها داده حقوق فقیران را ادا نمی‌کنند گمان نکنند این بخل به نفع آنها خواهد بود بلکه به ضرر آنهاست، چه آنکه مالی که در آن بخل ورزند در قیامت زنجیر گردن آنها شود، و تنها خدا وارث آسمانها و زمین است و خدا به کردار شما آگاه است»، دلیل شاهد بودن خداوند را بیان می‌‌کند.

این مدرس حوزه افزود: همچنین در روایات متعدد نیز آمده است که خداوند قدرت احاطه کامل به پیامبر و ائمه(ع) داده تا بتوانند بر اعمال بندگان گواه باشند. در اذن دخول امام رضا(ع) می‌خوانیم: «... اَحْيآءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ،يَرَوْنَ مَقامى‏ وَيَسْمَعُونَ كَلامى‏، وَيَرُدُّونَ سَلامى‏، وَاَ نِّكَ حَجَبْتَ‏عَنْ سَمْعى‏ كَلامَهُمْ، وَفَتَحْتَ بابَ فَهْمى‏ بِلَذيذِ مُناجاتِهِمْ، وَاِنّى‏ اَسْتَاذِنُكَ يا رَبِّ اوَّلاً، وَاَسْتَاْذِنُ رَسُولَكَ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ الِهِ ثانِياً...» اعتقاد شیعه بر این است که ائمه(ع) زنده هستند و جواب سلام آن‌ها را می‌دهند و حتی نامه اعمال شیعه هر دو هفته یک‌بار محضر امام زمان(عج) می‌رسد. در روایت آمده است که حضرت مهدی(عج) با نامه اعمال مؤمن شاد می‌شود او را می‌بوسد و روی چشمش می‌گذارد و از نامه اعمال بدکاران ناراحت می‌شود و برای ایشان طلب استغفار می‌کند.

جایگاه ویژه‌ پیامبر در میان شاهدان

این کارشناس مذهبی به آیه ۸۹ سوره نحل اشاره کرد و گفت: هر گروه و امت شاهدانی برای خود دارند که منظور از این شاهدان امام حاضر در همان عصر است و البته شاهد تخصصی نیز در روز قیامت وجود دارد که پیامبر جایگاه ویژه‌ای در میان شاهدان دارد و بر همه امت‌ها شهادت می‌دهد که خداوند در آیه ۴۱ سوره نسا «فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ شَهِيدًا، پس چگونه است (حال آنان) آن‌گاه که از هر طایفه‌ای گواهی آریم و تو را بر این امّت به گواهی خواهیم؟»، این مژده را به شیعیان می‌دهد.

وی افزود: گروه دوم شاهدان فرشتگانی هستند که مأموریت ثبت و ضبط اعمال را دارند و بر اعمال بندگان شهادت می‌دهند، همچنین روایتی در کتاب تفسیر قمی است که می‌فرماید: در ابتدا بندگان اعمالشان را انکار می‌کنند و سپس خداوند برای تکمیل حسابرسی ملائکه را احضار می‌کند تا بر اعمال بندگان شهادت دهند.

این کارشناس مذهبی اعضا و جوارح را گروه سوم شاهدان قیامت معرفی کرد و گفت: بعد از ملائک برخی گواهی آنان را نمی‌پذیرند و می‌گویند که اینان خدا هستند و به نفع خدا شهادت می‌دهند و قسم می‌خورند که هیچ‌کدام از کارها را انجام نداده‌اند در آن لحظه طبق آیه ۶۵ سوره یاسین «الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَىٰ أَفْوَاهِهِمْ وَتُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ، امروز بر دهان آن کافران مهر خموشی نهیم و دست‌هایشان با ما سخن گوید و پاهایشان به آنچه می‌کردند گواهی دهد»، بر دهان همگان مهر خورده می‌شود تا چیزی نگویند و اعضای بدن لب به سخن می‌گشایند و نمی‌گویند جز آنچه که بندگان انجام داده باشند، در این زمان افراد از اعضای خود شاکی می‌شوند که چرا بر علیه آن‌ها شهادت داده‌اند که آیات ۲۰ و ۲۱ سوره فصلت که می‌فرماید: «حَتَّىٰ إِذَا مَا جَاءُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ، وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنَا ۖ قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ، چون همه بر در دوزخ رسند آن هنگام گوش و چشم‌ها و پوست بدن‌هاشان بر جرم و گناه آنها گواهی دهند، و آنها به اعضاء بدن گویند: چرا بر اعمال ما شهادت دادید؟ آن اعضاء جواب گویند: خدایی که همه موجودات را به نطق آورد ما را نیز گویا گردانید و او شما را نخستین بار بیافرید و باز به سوی او بازگردانیده می‌شوید»، بر این سخن گواه هستند.

وی ادامه داد: زمین، گروه چهارم از شاهدان روز قیامت است و آیه ۴ سوره زلزال به این مطلب اشاره می‌کند و می‌فرماید: «يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا، آن هنگام زمین مردم را به حوادث خویش آگاه می‌سازد» که در آن روز زمین تمام خبرها را بیان می‌کند؛ پیامبر(ص) از مردم می‌پرسند می‌دانید خبرهای قیامت چیست؟ در پاسخ می‌گویند: خیر و پیامبر در پاسخ می‌فرماید: هر اتفاقی که در دنیا رخ می‌دهد را با ساعت و روز اعلام می‌کنند.

حجت‌الاسلام معنوی ادامه داد: لذا خوب است که هر شخص در منزل یک جای مشخصی برای نماز داشته باشه زیرا که این جایگاه در راحت جان دادن او اثر دارد، اما روایت است که در مسجد در مکان‌های مختلف نماز بخوانید که هر قسمت بر نماز خواندن شما شهادت دهند.

وی گروه پنجم را روز و شب و معرفی کرد و گفت: روایتی در کتاب کافی جلد ۲ صفحه ۴۵۲ می‌فرماید: زمانی که روز و شب در دنیا فرا می‌رسند خطاب به انسان می‌گویند: ای فرزند آدم در این روزگار کار خیر انجام بده تا در روز قیامت برای تو نزد پروردگارت شهادت دهیم ما در گذشته با تو نبودیم و در آینده هم نخواهیم بود و تنها در یک برهه زمانی همراهت هستیم پس کار خیر انجام بده».

مرحله پس از حسابرسی

وی ادامه داد: میزان مرحله بعد از حسابرسی است، منظور از میزان همان ترازو است درواقع به ذهن نزدیک است که میزان همچون ترازویی است که در قیامت نصب شود و اعمال خوب و بد انسان به آن سنجیده می‌شود که اعتقاد به این میزان مانند اعتقاد به نامه اعمال و قیامت و از ضروت‌های مهم اسلام است؛ آیات ۸ و ۹ سوره اعراف و آیات ۶ تا ۹ سوره قارعه به آن اشاره می‌کنند، کارهای خوب موجب سنگینی ترازو و کارهای بد سبب سبکی ترازوی اعمال می‌شود.

حجت‌الاسلام معنوی در رابطه با اینکه میزان با چه چیزی سنجیده می‌شود؟ بیان کرد: امام صادق(ع) می‌فرمایند: میزان اعمال شما با اعمال اولیا و اوصیاء سنجیده می‌شود تا اینکه مشخص شود اعمال شما با اعمال انبیا مطابقت می‌کند یا خیر؟

وی با بیان اینکه محبت بر اهل بیت سبب سرافرازی می‌شود، گفت: روایت داریم که «حُبِّي‌ وَ حُبُ‌ أَهْلِ‌ بَيْتِي‌ نَافِعٌ‌ فِي‌ سَبْعهًْ مَوَاطِنَ أَهْوَالُهُنَّ عَظِيمَهًْ عِنْدَ الْوَفَاهًْ وَ الْقَبْرِ وَ عِنْدَ النُّشُورِ وَ عِنْدَ الْكِتَابِ وَ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ عِنْدَ الْمِيزَانِ وَ عِنْدَ الصِّرَاط»، پیغمبر‌اکرم(ص) فرمودند: رابطه دوستی با اهل‌بیت(ع) در هفت موقعیت حساسی که هول و هراس آن مواقف خیلی بزرگ است، سودبخش است؛ یعنی انسان در آن جایگاه‌ها روحش آرامش ندارد و در شدت فشار قرار می‌گیرد که هنگام مرگ، در قبر، در برزخ، آنگاه که نامه عمل را به دستش می‌دهند، زمان حسابرسی اعمال، هنگام سنجش اعمال و هنگام عبور از صراط این هفت مرحله است.