نسبت‌یابی «تَتَفَكَّرُوا» و سلامت روان جامعه

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین داوری، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با تسلیت فرارسیدن ماه محرم و ایام عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به تبیین سومین آیه از آیات منتخب طرح «زندگی با آیه‌‌ها» ویژه محرم، آیه ۴۶ از سوره مبارکه سبأ «قُلْ إِنَّما أَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنی‏ وَفُرَادَىٰ ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا» پرداخت و اظهار کرد: خداوند متعال در این آیه شریفه دو مطلب را مورد سفارش قرار داده و به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که مردم را به سمت آنها سوق دهد یعنی اولاً مردم برای خدا قیام کنند و دیگر آنکه، اهل تفکر باشند.

وی با ذکر اینکه انسان‌ها دارای برخی رفتارهای منفعلانه و برخی رفتارهای فعال هستند، ادامه داد: ابراز وجود، یکی از مهارت‌های مهم زندگی است و در این موضوع، اصل این است که انسان رفتارهای فعال داشته و منفعل نباشد. 

داوری بیان کرد: خداوند در فراز «أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ» از این آیه امر می‌کند که انسان‌ها در صحنه اجتماع فعال باشند، قیام کنند، برای مسیر حق به پا خیزند و بی‌تفاوت نباشند. داشتن انفعال عموماً باعث سلب اعتماد به نفس می‌شود و کسی که تابع نظرات و متأثر از احساسات دیگران است بی‌آنکه از خود اراده‌ای داشته باشد، حتماً اعتماد به نفس، خودباوری و حس توانمندی را در زندگی نخواهد داشت.

کارشناس ارشد و مدرس روانشناسی اسلامی با تأکید بر پیامدهای نبود اعتماد به نفس در انسان، توضیح داد: اگر فرد از اعتماد به نفس لازم برخوردار نباشد، به‌تدریج عزت نفس و حس ارزشمندی و توانمندی خود را از دست می‌دهد. 

داوری در خصوص توصیه دوم در آیه یادشده ناظر بر تفکر در تعبیر «تَتَفَكَّرُوا»، افزود: شخصیت انسان متشکل از سه مؤلفه تفکر، احساس و رفتار است که هر کدام از این مؤلفه‌ها نقشی اساسی در شکل‌گیری شخصیت را دارد. بر همین اساس باید گفت که تفکر سالم، احساس و عاطفه سالم و نیز رفتار سالم سه مؤلفه اساسی برای سلامت روان افراد جامعه هستند. 

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: خداوند در آیه یادشده دستور به تفکر می‌دهد چرا که تفکر از مؤلفه‌های اساسی شخصیت است و خدا از انسان‌ها می‌خواهد که دمی بنشینند و فکر کنند و این توصیه به کرات در قرآن‌ کریم مورد تأکید قرار گرفته است.

داوری با بیان اینکه تفکر سالم منطبق بر مستندات و برهان‌های صحیح عقلی است، اظهار کرد: قرآن در خصوص عبادالله و بندگان صالح خدا بر مؤلفه تفکر صحه می‌گذارد از جمله در آیه ۱۹۱ سوره آل عمران می‌خوانیم: «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ». لذا بندگان صالح همواره درباره خلقت آسمان‌ها و زمین تفکر می‌کنند. 

رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان شهرکرد اظهار کرد: انسان با تفکر سالم عموماً از خطای شناختی مصون می‌ماند، خطای شناختی باعث تحریف در شناخت‌ها و نیز دستیابی به نتایج واقعی می‌شود و دیگران چنین تفکری را تأیید نمی‌کنند. بنابراین قرآن در آیه ۱۷۰ از سوره بقره به مذمت تفکر ناسالم بت‌پرستانی پرداخته که قائل بودند ما به کیش نیاکان و اجداد خود عمل می‌کنیم و می‌فرماید: آیا بایست آنها تابع پدران باشند گر چه آن پدران بی‌عقل و نادان بوده و هرگز به حق و راستی راه نیافته باشند؟

داوری افزود: تفکر سالم همواره مصون از خطای شناختی است و این نوع تفکر باید تأییدیه افراد مصون از خطای در افکار، رفتار و احساس یعنی تأیید عالمان دینی را داشته باشد و انسانی که دارای چنین تفکری باشد، افکار و روان سالمی دارد و از خطا مصون است.

مدرس روانشناسی اسلامی پیامبر گرامی اسلام(ص) را بهترین مصداق انسان با تفکر سالم دانست و گفت: بنابراین، خداوند در قرآن از ایشان با عنوان «اسوه حسنه» یاد می‌کند و او را الگوی شایسته بشریت می‌داند. تاریخ اسلام گویای آن است که پیامبر(ص) در سال‌های قبل از بعثت ساعاتی از شبانه روز را به تفکر درباره خلقت آسمان‌ها و زمین و جهان‌بینی عالم به تفکر می‌نشست که ثمره آن برای این «أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»، رسیدن به توحید و نبوت بود.