قرائت‌خانه چالشتر؛ اولین کتابخانه عمومی چهارمحال‌وبختیاری

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، بابک زمانی‌پور، رئیس گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری روز گذشته، ۲۷ آبان‌ماه در نشستی به‌مناسبت هفته کتاب جمهوری اسلامی که با حضور علاقه‌مندان در کتابخانه مولوی شهرکرد برگزار شد در تشریح تاریخچه کتابخانه‌های عمومی چهارمحال‌وبختیاری در عصر معاصر، اظهار کرد: مبحث کتاب و کتابخوانی در استان سابقه دیرینه‌ای دارد و مردمان این دیار هیچگاه با کتاب بیگانه نبودند اگرچه دسترسی به کتاب قبل از ورود صنعت چاپ چه در این استان و چه کل کشور، مشکل بوده است. 

وی با ذکر اینکه در عمارت کاخ‌قلعه حاج علیقلی خان سردار اسعد بختیاری در جونقان اسناد و مدارکی در خصوص فعالیت کتابخانه‌های بسیار غنی وجود دارد، ادامه داد: مرحوم سیدکریم نیکزاد امیرحسینی دهکردی که بعدها کتاب پنج جلدی «شناخت سرزمین چهارمحال‌وبختیاری» را در پنج جلد از خود به یادگار گذاشت، روزگاری از عمر خود را در این مکان سپری کرد و توانست از کتابخانه شخصی سردار اسعد استفاده کند. 

زمانی‌پور تصریح کرد: علامه علی‌اکبر دهخدا در دوران جنگ جهانی اول که به چهارمحال‌وبختیاری سفر می‌کند و میهمان سردار معظم در کاخ‌قلعه دزک می‌شود، از کتابخانه بزرگ این منطقه استفاده می‌کند و پایه‌های «لغتنامه» را در این کتابخانه بنا می‌نهد؛ دهخدا وقتی که بعد از جنگ جهانی اول چهارمحال‌وبختیاری را ترک می‌کند و به تهران می‌رود، فعالیت‌های سیاسی را به کلی کنار می‌گذارد و مشغول تهیه فیش‌های لغتنامه می‌شود که در این راه، ادیبانی از دیار چهارمحال‌وبختیاری از جمله باقر و جعفر آل‌ابراهیم دهکردی به او کمک می‌کنند.

این پژوهشگر تاریخ و ادبیات در استان کتابخانه شلمزار متعلق به احمدقلی خان صمصام را از دیگر کتابخانه‌های غنی استان در همین دوران عنوان کرد و توضیح داد: کتاب‌ها و منابع موجود در این مجموعه به کتابخانه مولوی شهرکرد منتقل شده است و جزو ذخایر و گنجینه‌های دیدنی استان است. 

تاریخچه قرائت‌خانه چالشتر 

زمانی‌پور بیان کرد: کتابخانه خصوصی مهدی خان آزاده چالشتری از دیگر مجموعه‌های غنی کتابخانه‌ای در استان است که مرحوم آزاده کتاب‌های خود را به دیگران نیز امانت می‌داد؛ آزاده به همراه چند نفر دیگر از کتاب‌دوستان و چهره‌های فرهنگی منطقه، منابع کتابخانه‌های خود را با هم جمع کردند و در سال ۱۳۰۷ «قرائت‌خانه ملی چالشتر» را بنا نهادند. در آن سال‌ها نشریات نیز به این کتابخانه می‌آمده که در اختيار مردم قرار می‌دادند تا مطالعه کنند. تابلوی قرائت‌خانه چالشتر که اکنون در دست ماست، با ذغال و با خوشنویسی زیبا نگاشته شده و بر سر در آن نصب می‌شده که اثر مرحوم عباسعلی حکیم‌آذر چالشتری است. 

وی افزود: این تابلو در وقایع سال ۱۳۱۲ دچار آسیب شد اما بعدها توسط برادران منزوی حفظ و نگهداری شد و امروز به عنوان گنجینه و تاریخ این استان در مقابل دیدگان ماست. همچنین تصویری از هیئت مؤسس قرائت‌خانه چالشتر امروز در دسترس است که وجود کودکان در این تصویر جالب توجه است، پیداست که این افراد فرهیخته و کتاب‌خوان، عشق به کتاب و کتابخوانی را به فرزندان خود نیز منتقل می‌کردند که این درس‌آموز است. 

رئیس گنجینه آموزش و تحقیقات استان تأکید کرد: همزمان با تأسیس قرائت‌خانه ملی چالشتر، در شهرکرد یا دهکرد قدیم نیز سیدکریم نیکزاد امیرحسینی دهکردی اقدام به راه‌اندازی قرائت‌خانه می‌کند لذا سابقه تأسیس اولین کتابخانه‌های عمومی در استان به سال ۱۳۰۷ در چالشتر و دهکرد قدیم باز می‌گردد. 

زمانی‌پور با اشاره به اقدام آموزش‌‌وپرورش یا اداره فرهنگ سابق در دهه ۳۰ نسبت به راه‌اندازی یک کتابخانه عمومی دیگر در شهرکرد، توضیح داد: در این راستا از کمک محمدحسین رافعی دهکردی که یک معلم اهل کتاب بوده استفاده و او را از محل خدمتش در جونقان به شهرکرد منتقل می‌کنند، موضوعی که مورد اعتراض اهالی جونقان قرار می‌گیرد و طوماری را تهیه می‌کنند که البته باوجود همه این اعتراضات، مرحوم رافعی به شهرکرد منتقل می‌شود و کتابخانه کوچکی را در اداره فرهنگ بنا می‌نهد و مسئول کتابخانه می‌شود. 

تاریخچه کتابخانه عمومی مولوی شهرکرد 

وی ادامه داد: رافعی تا می‌تواند منابع و کتاب‌های این کتابخانه را گسترش می‌دهد و در همین احوالات، وزارت فرهنگ و هنر تأسیس و از آموزش و پرورش جدا می‌شود؛ این وزارتخانه در گام اول اقدام به راه‌اندازی کتابخانه‌های عمومی می‌کند و مرحوم رافعی و همکارانش برای تبدیل کتابخانه آموزش و پرورش به کتابخانه عمومی زمینی را تحویل گرفته و پیگیری را آغاز می‌کنند؛ آنان در سال ۱۳۴۱ همزمان با اصلاحات ارضی، یک قطعه زمین را در گودال چشمه شهرکرد از مردم تحویل می‌گیرند تا بفروشند و با درآمد آن، احداث کتابخانه‌ای را در زمینی که برای ساخت کتابخانه اختصاص یافته بود، شروع کنند که در سال ۴۲ این کتابخانه در خیابان مولوی راه‌اندازی می‌شود که تا امروز پابرجاست.

زمانی‌پور بیان کرد: کتابخانه مولوی بعد از جدایی چهارمحال‌وبختیاری از اصفهان و تبدیل شدن به استان مستقل، به‌عنوان بخش فرهنگی استان و شهرکرد بیش از پیش تقویت می‌شود، این کتابخانه صاحب انتشارات می‌شود و یک کتابچه را با موضوع جاذبه‌های گردشگری استان منتشر می‌‌کند، همچنین یک تیم از پژوهشگران ذیل این کتابخانه فعالیت کرده و در چاپ کتابچه کمک می‌کنند. 

وی در پایان گفت: مرحوم رافعی در واقع اولین کتابدار کتابخانه عمومی در استان است که در همین کتابخانه مولوی دار فانی را وداع گفت و مزار او در بوستان ملت واقع است.

خدیجه نادری