۳ دلیلی که سندیت «سرکتاب» را رد می‌کند

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین صغیرا، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه در روایات ناظر بر اخلاق و رفتار اسلامی مبحثی تحت عنوان «سرکتاب» مطلقاً وجود ندارد، اظهار کرد: کسانی که حرف از این موضوع می‌زنند مثبت و صحیح نیست زیرا انسان بهره‌مند از نعمت عقل، براساس تعقل و عقل‌مندی کارهایش را انجام می‌دهد و مباحثی از قبیل سرکتاب در اسلام بی‌معنا و بی‌هویت است.

وی با ذکر اینکه تفکر و تعقل همواره مورد تأیید و تأکيد اسلام‌ است، ادامه داد: خداوند متعال در قرآن کریم بارها و بارها ما را نسبت به تفکر و تعقل توجه داده و بر اهمیت علم و اهل دانش و اندیشه تأکيد دارد که آیات و روایات با این موضوع بسیار فراوان است.

صغیرا بیان کرد: اسلام عقل را در کنار سه حجت شرعی یعنی کتاب، اجماع و نقل قرار داده و قائل است که تعقل و اندیشه را نیز به‌کار وادار کنید و عقل یکی از منابع شرعی دینی است که با تکیه بر آن می‌توان دین را درک و به آن عمل کرد.

اعتقاد به سرکتاب در تضاد با عقلانیت است

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با تصریح اینکه اعتقاد با سرکتاب در تضاد با تأکید دین بر تعقل و اندیشه‌ورزی است، بیان کرد: ممکن است شخصی بگوید من اهل تعقل هستم اما به سرکتاب نیز عقیده دارم که در پاسخش باید گفت اسلام برای انسانی که اهل تفکر بوده اما در کاری به نتیجه نرسیده است، توصیه به مشورت گرفتن از دیگران و اهل خبره دارد تا فرد بتواند از عقل دیگران در جهت انجام کار و حل مشکل بهره ببرد.

صغیرا افزود: اهمیت عقل از دیدگاه اسلام آنچنان بالاست که اگر انسان با کمک عقل خود نتواند نتیجه کسب کند، نسبت به بهره‌مندی و مدد گرفتن از عقل دیگران توصیه می‌شود که آیه «وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ» (شوری/38) از جمله توصیه‌های قرآن است. درواقع انسان وقتی از انجام کاری حتی با وجود تعقل و تفکر بازماند، گزینه قوی‌تر و دست بالا در اختیارش قرار دارد که همان مشورت است تا از تدبیر و درایت دیگران بهره بگیرد.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با استناد به آیه ۶۲ سوره مبارکه نور، توضیح داد: مراد از «أَمْرٍ جَامِعٍ» در این آیه، کار مهمی است که مردم برای مشورت و یا شرکت در آن گرد می‌آیند و اشاره دارد که پیامبر(ص) به امر الهی امور مهم جمعی را با مردم به رأی و مشورت می‌گذاشتند و نظرات دیگران را جویا می‌شدند. لذا حتی رسول و برگزیده خدا نیز که قلبش مملو از ظرفیت و توانمندی الهی است، دستور دارد که در امور مختلف از مشورت با دیگران غافل نباشد و تصمیم‌گیری‌ها در امور اجتماعی بر مبنای خرد جمعی شکل بگیرد.

توصیه به مشورت با دیگران

صغیرا تأکید کرد: گاه پیش می‌آید که انسان با تعقل و عقل‌مندی نمی‌تواند کاری را به سرانجام برساند و در مقام مشورت با دیگران نیز دچار حیرت و پریشانی شده و نمی‌داند کدام نظر را بپذیرد تا به نتیجه مطلوب برسد؛ خداوند متعال هیچگاه دودلی و شک را برای انسان نمی‌پسندد و لذا در چنین شرایطی به انسان امر می‌کند که سر دوراهی نمان و کارت را تعطیل نکن بلکه با استخاره تصمیم نهایی را اتخاذ کن.

وی با اشاره به اینکه مراد از استخاره طلب خیر کردن از خداوند و مشورت با وجود لایزال الهی است، گفت: استخاره با قرآن کریم مختص زمانی است که مسئله‌ای با تفکر و اندیشه و حتی در مرحله مشورت با افراد خبره و صاحب‌نظر نیز روشن نشود و لذا در غیر این صورت استخاره کردن اشتباه است؛ در واقع انسان‌های مؤمن وقتی در کاری درنگ و تأمل دارند و خیر و صلاح کار خود را نمی‌دانند، به قرآن که کلام خداست روی آورده و به استخاره توسل می‌جویند که پاسخ قرآن در این موارد فقط یک بله یا خیر است که با توجه به مفهوم و تفسیر آیات باز شده می‌توان به پاسخ پی برد.

صغیرا با تأکید بر اینکه هیچ دلیل شرعی و نقلی مبنی بر صحت و سندیت سرکتاب وجود ندارد، گفت: تصمیمی که انسان می‌خواهد اتخاذ کند و دست به کاری بزند یا نزند جز با کمک این سه مرحله یاد شده یعنی تعقل، مشورت و استخاره میسر نیست.

این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: در گذشته‌های دور اعراب در موقع سفر، پرنده‌اى را رها مى‌كردند كه اگر به سمت راست مى‌پريد اين كار را به فال نيک مى‌گرفتند و سفر مى‌كردند و اگر به سمت چپ مى‌پريد فال بد مى‌زدند و از سفر منصرف می‌شدند که این کار اصطلاحاً «تطير» نام داشت؛ خداوند در چند آیه از جمله آیه ۴۶ سوره نمل، فال بد زدن به‌نام طيره را شرک دانسته زیرا فال بد، رها كردن دلايل اصلى و رفتن به سراغ خرافات است؛ بر طبق فراز «طائِرُكُمْ عِنْدَ اللَّهِ» از این آیه، تلخى‌ها و ناگوارى‌ها دلايل حكيمانه‌اى دارد كه خداوند قرار داده است.

استخاره؛ راه‌حل پایانی

صغیرا با بیان اینکه در فرهنگ عامه نیز برخی عقاید به اشتباه مرسوم شده است، توضیح داد: مثلاً بسیاری از مردم معتقدند كه عطسه شوم است و شگون ندارد و باید در كار مورد نظر عجله نكرد، بلكه باید صبر كرد حال آنکه این مطلب هیچ سند قرآنی و روایی در این خصوص وجود ندارد بلکه خداوند انسان‌ها را امر به کار و تلاش و حرکت دارد.

این کارشناس مسائل دینی با ابراز تأسف از سودجویی و شیادی عده‌ای در قالب سرکتاب گرفتن، بیان کرد: در جامعه شاهد فعالیت عده‌ای هستیم که با دروغ و شیادی و ادعاهای کذب و بی‌اساس به‌دنبال منفعت‌جویی هستند و متأسفانه این افراد حتی از تعابیر و تفاسیر غلط از قرآن و روایات و ارائه به مردم در قالب استخاره و سرکتاب و ... ابایی ندارند.

صغیرا با تأکید بر اینکه در روایات فضیلت‌ها و برکات خاصی برای هر کدام از سوره‌ها و برخی آیات قرآن بیان شده است، گفت: برخی آیات قرآن کریم وجود دارد که اهل بیت عصمت و طهارت(ع) توصیه کرده‌اند که اگر این آیات را برای چند بار با توجه بخوانید خداوند در اموری مانند ازدواج، کسب روزی حلال، حل شدن مشکلات و .... برای فرد راهگشایی می‌کند که این توصیه‌ها مقوله‌ای متفاوت با خرافاتی همچون باز کردن سرکتاب است.