احیای فرهنگ زکات؛ ضرورتی مغفول مانده در دوران کرونا

حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله زمانی‌، مسئول حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در جهاد کشاورزی چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌و‌گو با ایکنا در تبیین اهمیت زکات و با اشاره به اینکه این فریضه دینی همپا و همراه نماز در آیات و روایات مورد تأکید واقع شده است، اظهار کرد: خداوند در آیه ۱۰۳ سوره توبه خطاب به پیامبر(ص) امر می‌کند که خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ یعنی از اموال مؤمنان صدقات را دریافت کن؛ این فریضه آنچنان واجب است که خداوند از فعل امر در این آیه استفاده کرده و لذا زکات یک امر حکومتی است و یکی از واجبات اقتصادی اسلام به‌شمار می‌رود.

وی با ذکر اینکه برکات زکات در ادامه آیه یاد شده آمده است، ادامه داد: پاک و مطهر شدن مال از آثار و برکات زکات است و خداوند به رسولش می‌فرماید با این صدقات نفوس آن‌ها را پاک و پاکیزه می‌سازی و رشد و برکت می‌دهی و آنها را به دعای خیر یاد کن که دعای تو در حق آنان موجب تسلی خاطر آن‌ها شود؛ در فرازی از زیارت امام حسین(ع) نیز پرداخت زکات درست بعد از اقامه نماز آورده شده و این حسنات به حضرت سیدالشهدا(ع) منسوب شده است.

زمانی عمل به فریضه زکات را در ارتباط مستقیم با ریشه‌کنی فقر از جامعه اسلامی دانست و توضیح داد: در مذمت فقر همین حدیث نبوی بس که فرمودند: «كادَ الْفَقْرُ أنْ يَكُونَ كُفْراً» یعنی نزديک است كه فقر انسان را به مرحله كفر برساند. اگر اغنیا و ثروتمندان نسبت به پرداخت خمس و زکات اهتمام ورزند هیچ فقیری در جامعه اسلامی باقی نخواهد ماند. وقتی کسی مالک مالی شد، اسلام از او می‌خواهد که به‌دور از نگاه مال‌دوستانه مالش را تطهیر کند و به تصریح قرآن کریم زکات باعث تطهیر نفس و مال است. اگر خمس و زکات بر طبق دستورات قرآن به سنت جاری و ساری و فراگیر در جامعه تبدیل شود، یقیناً فقر ریشه‌کن می‌شود و نیازمندی در جامعه باقی نمی‌ماند.

مسئول حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در جهاد کشاورزی استان تأکید کرد: چهارمحال‌وبختیاری یک استان غنی از حیث گندم‌کاری، کشاورزی، دامپروری و باغداری است و تمام محصولات کشاورزی استان مشمول زکات می‌شوند؛ خوشبختانه مردم متدین و مقید استان از دیرباز با آموزه‌ها و دستورات دینی مأنوس بوده و نسبت به فرایض آشنا و عامل بوده‌اند.

زمانی سبک جدید زندگی و مدرنیزه شدن مشاغل به‌ویژه در بخش کشاورزی و دامپروری را یادآور شد و بیان کرد: این روند سبب شده تا برخی سنت‌های حسنه از جمله پرداخت زکات بر سر زمین کشاورزی کمرنگ شود؛ امروز گندم‌کار با کمباین و وسایل مکانیزه گندم خود را در سطحی وسیع برداشت می‌کند و در مدت کوتاهی بدون مداخله دست محصولش را جمع‌آوری و به سیلو منتقل می‌کند، لذا چرخه برداشت گندم شکلی نو به خود گرفته و گاه سنت دیرینه پرداخت زکات بر سر زمین و پای خرمن در این فرآیند گم می‌شود.

تشریح سازوکار سامانه کسر هوشمند زکات

این کارشناس مذهبی در استان با اشاره به راه‌اندازی سازوکار کسر هوشمند زکات گندم از طریق سامانه خرید گندم (سیفا)، گفت: این امکان با هدف پرداخت زکات هنگام تحویل گندم به مراکز خرید و در جهت تسهیل ادای دین گندم‌کاران ایجاد شده و کاملاً اختیاری است. پیش از شروع فصل برداشت گندم، جلسات توجیهی در مورد پرداخت زکات و چگونگی آن از سوی نماینده شورای زکات منطقه برای کشاورزان برگزار می‌شود تا آنان نیز زکات محصول تولیدی خود را به سهولت پرداخت کنند.

زمانی ادامه داد: پس از توجیه کشاورزان، فرم‌هایی جهت اعلام رضایت در اختیار آنان قرار می‌گیرد و سپس فرم‌های تکمیل شده توسط نماینده شورای احیای زکات با مکاتبه رسمی به مراکز خرید رسمی در منطقه ارسال می‌شود تا هنگام تحویل گندم، مبلغ زکات از پول کشاورزان کسر و به حساب متمرکز معرفی شده از سوی دبیرخانه شورای احیای زکات واریز شود.

وی با تصریح اینکه اطلاعات کشاورزان و میزان سطح زیر کشت برای گندم از سوی جهاد کشاورزی به شورای احیای زکات کمیته امداد امام خمینی(ره) اعلام می‌شود، افزود: در فرم رضایتنامه، مؤدی زکات قید می‌کند که با امضای این رضایتنامه به شرکت بازرگانی دولتی اجازه و وکالت می‌دهد که مبلغ مشخص شده در فُرم که بر اساس میزان تولید و نرخ تضمینی خرید گندم محاسبه می‌شود، از طریق سامانه سیفا بابت پرداخت زکات کسر و به حساب متمرکز دبیرخانه زکات واریز شود.

مسئول حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این پرسش که آیا سامانه کسر هوشمند زکات شائبه اجبار گندم‌کاران به پرداخت زکات را در هنگام تحویل گندم به مراکز خرید تضمینی ایجاد نمی‌کند؟ گفت: پر کردن این فُرم کاملاً اختیاری است و لذا گندم‌کار مختار است زکات خود را به هر شیوه‌ای و برای هر نیازمندی که مایل باشد پرداخت کند؛ راه‌اندازی این سامانه هوشمند در واقع در راستای فرآیند هوشمند‌سازی بسیاری از خدمات و فعالیت‌ها در حوزه کشاورزی و دامپروری است و در جهت تسهیل در کارها ایجاد شده که هیچگونه الزام و اجباری را متوجه کشاورزان نمی‌کند.

راهکارهای احیا و ترویج زکات

زمانی با اشاره به کمرنگ شدن فعالیت‌ها در حوزه احیا و ترویج زکات به‌ویژه تقدیر از مؤدیان پیشرو و خوشنام در امر زکات به‌‌دلیل شرایط کرونایی دو سال گذشته، تصریح کرد: تشویق این افراد علاوه بر انگیزه‌بخشی بیش از پیش آنان، سبب اشاعه و ترویج فرهنگ زکات در میان آحاد جامعه می‌شود. لذا معرفی و تشویق مؤدیان زکات در مجامع عمومی، نمازهای جمعه و جماعت و برنامه‌های مختلف ضرورتی است که با شیوع کرونا مغفول و روی زمین مانده است.

وی تأکید کرد: تهیه و تولید و پخش مستند از زندگی مؤدیان نمونه از دیگر راهکارها در جهت ترویج فرهنگ زکات است و از اصحاب رسانه‌ و فعالان فضای مجازی نیز انتظار می‌رود بهتر و بیشتر به ترویج و تبلیغ این فریضه دینی اهتمام ورزند. قدردانی و تقدیر تنها نباید به مؤديان و افراد پیشرو در امر زکات محدود باشد بلکه خانواده‌های آنان را نیز شامل شود که این دست اقدامات قطعاً در ترویج و گسترش فرهنگ زکات در میان خانواده‌ها تأثیرگذار است.

زمانی شفاف‌سازی در زمینه هزینه‌کرد مبالغ زکات را از عوامل اعتمادسازی عمومی برشمرد و گفت: مردم باید بدانند زکات پرداختی آنان در کجا و برای عمران و آبادانی در کدام بخش مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تشویق شوند و این فرهنگ بیش از پیش تعمیق شود.

وی با اشاره به صدور کارت برای مهندسان پهنه کشاورزی و مأمور کردن آنان در جهت ترویج فرهنگ زکات در میان کشاورزان، گفت: این افراد آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌‌اند و مُبلغ زکات می‌شوند، یعنی در کنار انجام کارهای معمول این اختیار را نیز دارند که کشاورزان را نسبت به ادای فریضه زکات ترغیب و تشویق کنند. اقدامات تشویقی نظیر تسهیل‌گری در پرداخت سهمیه بیشتر کود شیمیایی از جمله دیگر اقدامات در جهت تشویق مؤديان زکات است.