معلمی که سالک إلی‌الله بود

الهام شریفی، مدرس حوزه و دانشگاه در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در تبیین برخی ویژگی‌های استاد شهید مرتضی مطهری به‌عنوان معلم در طراز انقلاب اسلامی، اظهار کرد: این معلم شهید در رفتار با شاگردان انصاف به خرج می‌داد و نه تنها استاد علمی دانشجویان و طلاب بلکه استاد اخلاق آنان نیز بود و به دور از رابطه رسمی استاد و شاگردی، آنچنان ارتباط عشقی و شوقی و معنوی با شاگردان برقرار می‌کرد که مصداقی از بیت «درس معلم ار بود زمزمه محبتی، جمعه به مکتب آورد طفل گریزپای را» بود.

وی با اشاره به ارتباط تنگاتنگ طلاب و دانشجویان با استاد مطهری، ادامه داد: آنان‌ چنان صمیمیتی با استاد احساس می‌کردند که مسائل و مشکلات شخصی خود را با او مطرح می‌کردند و مشورت می‌گرفتند و استاد نیز با سعه صدر و خوشرویی و رابطه پدرانه آنان را می‌پذیرفت و کمک می‌کرد.

شریفی با تأکید بر اینکه سادگی و بی‌پیرایگی از خصلت‌های شهید مطهری در کلاس درس بود، گفت: این استاد شهید با ظاهر و رفتاری ساده و بی‌تکلف در حوزه و دانشگاه حاضر می‌شد که باید الگوی معلمان ما قرار گیرد چرا که اگر معلم در وادی مُدگرایی وارد شد، ممکن است منشأ آسیب به تربیت شاگردان باشد.

این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: شهید مطهری آنچنان تواضع داشت که با آن سطح عالی از سواد، در هر حجره‌ای که در آن باز بود کلاس درس خود را برپا می‌کرد و حتی با دو طلبه یا دانشجو نیز کلاس درس را برگزار می‌کرد و وظیفه خود را در هر صورت انجام می‌داد و شاگردان خود را از علم و معرفت و سلوک خود سیراب می‌کرد؛ یکی از شاگردان شهید مطهری در درس فلسفه و شفای بوعلی نقل می‌کند که استاد وقتی دید تمام حجره‌ها بسته است متواضعانه در ایوان نشست و شروع به تدریس کرد و این درس فلسفه برای ما درس اخلاق نیز شد. کلاس درس شهید مطهری را حقیقتاً باید سلوک إلی الله دانست.

سخاوت علمی شهید مطهری در قبال شاگردان

شریفی با تصریح اینکه به زعم شاگردان استاد شهید مطهری کلاس‌های او نه تنها کلاس درس بلکه کلاس تصفیه و پالایش اخلاقی بود، افزود: این استاد ارشاد و هدایت شاگردان را نیز سرلوحه تدریس و کلاس‌داری قرار می‌داد؛ این استاد ابدا‌ً بُخل علمی نداشت و یکی از شاگردان نقل می‌کند که وقتی به استاد گفتم به مطالعه و پژوهش مباحث انسان‌شناسی علاقه‌مند هستم، استاد یادداشت‌ها و دست‌نوشته‌های منتشر نشده علامه طباطبایی را در اختیارم قرار داد تا مطالعه کنم. این سخاوت علمی استاد می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای معلمان امروز باشد.

این نویسنده و پژوهشگر دینی مبارزه استاد با افکار و عقاید انحرافی را از مصادیق تلاش وی در حوزه جهاد تبیین دانست و توضیح داد: این استاد با فرقه انحرافی فرقان مبارزه و افکار تحریفی آنان را افشا می‌ساخت و همواره می‌گفت حتی اگر مرا در این مسیر بکشند، ابایی ندارم و تبیین را ادامه می‌دهم چرا که اینان برای دین خطرناکند؛ لذا حقیقتاً تا پای جان نیز از این روشنگری دست بر نداشت.

شریفی بیان کرد: شهید مطهری یک سالک إلی الله در کلاس بود و از به‌دور از مادی‌گرایی و نفسانیات از حواشی دوری می‌گزید. در تمام ساحت‌ها از فکر و اندیشه گرفته تا دل، قلم، معنویت و زبان آزادی و آزادگی را پیشه راه ساخت و در عین حال حتی در مباحث علمی و با مخالفان فکری خود نیز در مباحثات و مجادلات منصف بود. این شهید والامقام شئون صحیح و ناصحیح و باطل افکار مخالفان خود را جداسازی می‌کرد و برای هر کدام پاسخی جداگانه داشت.

این مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه با پرداختن به شخصیت تبیین‌گر معلم شهید استاد مطهری به بیان یکی از مصادیق نقش تبیینی استاد پرداخت و توضیح داد: برای روشن شدن بحث به‌صورت مصداقی به نقش تبیین‌گرانه استاد در حوزه عفاف و حجاب پرداخته می‌شود که این الگوی تبیینی می‌تواند چراغ راه معلمان قرار گیرد. امروز معلمان باید پاسخی برای این پرسش داشته باشند که در کارزار تبلیغاتی دشمن و القای شبهات، مدارس چگونه می‌توانند عفاف و حجاب را در دانش‌آموزان نهادینه و تثبیت کنند. درواقع اهمیت این مسئله وقتی روشن می‌شود که بدانیم اگر عفاف و حجاب از جامعه رخت بندد، جز تباهی و فروپاشی در انتظارش نخواهد بود.

شریفی با تأکید بر اینکه علاوه بر مهم بودن موضوع عفاف و حجاب، مهندسی بیان برای تبیین و روشنگری اهمیت آن نیز مهم است، ادامه داد: استاد برای تبیین اهمیت عفاف و حجاب در وهله نخست به زنان تمدن‌ساز تاریخ می‌پردازد و نگاه خداوند متعال به زن و نقش تمدن‌سازی زن از دیدگاه اسلام را مطرح می‌کند؛ درواقع خدا از زن می‌خواهد که وارد اجتماع شود و جامعه را بسازد.

وی افزود: با نگاهی به آیات قرآن کریم ناظر به مسئله حجاب زن می‌توان دریافت که خداوند رویکردی اجتماعی و نه انزوایی و خانه‌نشینی نسبت به زن دارد چرا که حجاب در خانه موضوعیت ندارد بلکه وقتی زن در عرصه اجتماع حاضر شود موضوع حجاب نیز خودبه‌خود اهمیت می‌یابد. لذا خداوند چون از زن حضور اجتماعی را می‌طلبد مسئله حجاب و عفاف را برایش طراحی می‌کند.

شهید مطهری؛ الگوی جهاد تبیین 

شریفی حجاب را ضامن مراقبت از زن در زمان حضور اجتماعی دانست و توضیح داد: این بدان معناست که زن در کنار نقش خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی از ضمانتی با عنوان حجاب بهره می‌گیرد تا حضوری سالم و تضمین شده را در دل اجتماع داشته باشد و آسیبی متحمل نشود. این نهایت درایت و تدبیر برای زن است و آیات حجاب در قرآن کریم با رویکردی روانشناختی طراحی و مهندسی شده‌اند.

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه شهید مطهری به زنانی که در ذهن تاریخ ماندگار شده‌اند می‌پردازد، بیان کرد: ساره همسر ابراهیم نبی یکی از این زنان است که توانست به مقامی برسد که ملائکه الهی با او گفت‌وگو کنند لذا زن در مقامات عالیه و متعالیه می‌تواند به اعلی درجات برسد.

شریفی با ذکر اینکه بر طبق نظر شهید مطهری زنان دو نقش مستقیم و غیرمستقیم در ساختن تاریخ دارند، اضافه کرد: وی همچنین سه نقش را در طول تاریخ برای زن قائل است، نقش نخست این است که زن شیء گرانبها و بدون نقش بوده یعنی زن را نه به دیده شخص بلکه شیء نگریسته‌اند که از خود اراده و نقشی ندارد و این نقطه منفی این دیدگاه است بااینحال، این شیء دارای ارزش والا و بهای گران بوده و از این جهت دارای ارزش بوده است. در چنین نقشی، زن در عین ارزشمند بودن و حفظ بودن از نگاه نامحرم و آلوده، نقش اجتماعی ایفا نمی‌کرده و نقش مستقیم و جایگاهی در ساختن تاریخ و تمدن نداشته است. بااینحال این زن با پرورش و تربیت فرزندان در خانه نقشی غیرمستقیم در ساختن جامعه و تاریخ ایفا می‌کرده است.

وی در خصوص قسم دوم نقش زنان، ادامه داد: دوره دیگری بر زن گذشت که زن از شیء بودن درآمد و نگاه‌ها به او به‌عنوان شخصی در اجتماع شکل گرفت اما ارزش خود را از دست داد و بی‌بها شد و به شخص بی‌بهای دارای نقش اجتماعی تبدیل گشت. این زن وارد دانشگاه شد‌، تحصیلات کسب کرد و شغل و نقش‌آفرینی اجتماعی یافت و مسئولیت پذیرفت اما ارزش و وقار و حجاب زن بودن را از او گرفتند و به آسانی به اجتماع عرضه شد. این اتفاق را در برهه قبل از انقلاب شاهد بودیم که زن به بهای بی‌بها شدن وارد اجتماع شد و نقش پذیرفت.

نگاه استاد شهید به گونه‌های جایگاه زنان در تاریخ

شریفی با اشاره به نگاه سوم به زن بعد از شکل‌گیری انقلاب اسلامی و نقش زنان در این نهضت‌، بیان کرد: دیدگاه به زن پس از انقلاب تبدیل به شخص گرانبهای دارای نقش شد، چنین زنی وارد اجتماع شد، جامعه‌پردازی و تاریخ‌سازی کرد، در مبارزات انقلابی نقش آفرید، وارد جهاد و دفاع در برابر دشمن و جهاد علمی شد، وارد مدارس و دانشگاه‌ها شد و به مدارج عالی علمی دست یافت و در مشاغل و مسندهای گوناگون نقش آفرید. این حجم فعالیت‌ها در دل اجتماع باعث نشد که زن ارزش و وقار خود را از کف بدهد و بی‌بها شود بلکه عفاف و حجاب خود را در عین نقش‌آفرینی پررنگ اجتماعی حفظ کرد. این همان تعریف اسلام در مورد تعالی و کرامت زن است و از او می‌خواهد که هم شخص باشد و هم گرانبها و دارای نقش‌های اجتماعی شود.

این مدرس حوزه و دانشگاه با تصریح اینکه به‌ قول شهید مطهری خداوند می‌خواهد که جامعه و تاریخ «مذنث» باشند، گفت: تاریخ هم به دست زن و هم مرد ساخته می‌شود و هر دو در سرنوشت جامعه خود ایفاگر نقش هستند، با اینحال زن و مرد هر یک باید در مدار و مسیر خود حرکت کنند و اسلام تفاوت میان زن و مرد را نمی‌پذیرد. چنین زنانی که از حیث معنوی و کمالات و فضایل در طول تاریخ کم نیستند و به مقامی رسیدند که ملائکه الهی با آنان سخن می‌گفتند.

شریفی تصریح کرد: بر طبق داستان حضرت ابراهیم در قرآن، ملائکه نه با واسطه این نبی خدا بلکه به‌صورت مستقیم با ساره همکلام می‌شدند و ساره از ملائکه پیام آنان را می‌‌شنید، همین امر در مورد حضرت مریم(س) نیز اتفاق می‌افتد؛ همچنین حضرت خدیجه(س) که یک دختر باهوش، دارای ابتکار عمل و با هوش اقتصادی بالا بود و تجارت جهانی را در دست داشت یک زن تاریخ‌ساز است. حضرت زهرا(س) نیز اولین شهیده مدافع حرم و حضرت زینب(س) که یک زن تاریخ‌ساز و تمدن‌ساز است و یک بینش و سلوک نو را برای زنان رقم می‌زنند و یک مصیبت عظمی را که هیچ مردی هم قادر به ساماندهی آن نبود، مدیریت می‌کند و به سرانجام مقصود می‌رساند؛ زنان تمدن‌ساز و نقش‌آفرین از این دست در طول تاریخ فراوانند.

این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: زن در تراز قرآن زنی است که با حفظ ظرافت‌ها و لطافت‌های زنانگی در مسیر و مدار خود حرکت می‌کند و اجازه روانه شدن هیچ نگاه آلوده‌ای را به سمت خود نمی‌دهد؛ این زن در عین حال که وارد اجتماع می‌شود امانت‌دار خوبی برای جمال الهی خود است و در عرصه تاریخ و تمدن نقش‌آفرینی می‌کند.