جلوه‌های محرم حسینی در فرهنگ مردم چهارمحالوبختیاری
مردم چهارمحالوبختیاری با نام‌گذاری فرزندانشان با اسامی قهرمانان حماسه کربلا و نذر استفاده از تن‌پوش‌های سیاه به نشانه سوگواری برای سید و سالار شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفای ایشان و نیز برپایی آیین‌های خاص عشق و ارادت خود به سیدالشهدا(ع) را به منصه ظهور می‌گذارند.
بابک زمانی‌پور، رئیس گنجینه آموزش‌وپرورش چهارمحالوبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با تسلیت فرا رسیدن تاسوعا و عاشورای حسینی و با اشاره به اینکه مردمان چهارمحالوبختیاری از دیرباز ارادت و دل دادگی خود را به ساحت نورانی اهل بیت(ع) و خاصه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) همواره نشان داده‌اند، اظهار کرد: اهالی این منطقه با نام‌گذاری فرزندانشان با اسامی قهرمانان حماسه کربلا و نذر استفاده از تن‌پوش‌های سیاه به نشانه سوگواری برای سید و سالار شهیدان و ۷۲ تن از یاران باوفای ایشان این عشق و ارادت را به منصه ظهور می‌گذارند. برپایی آیین‌های خاص این استان نیز از دیگر جلوه‌های ارادت مردم این استان به امام حسین(ع) است.
مرثیه‌سرایی، سنت شعرا و ادبای استان
بیشتر بخوانید:
وی با اشاره به اینکه شعرای چهارمحالوبختیاری نیز در منظومه‌های خود اشارات متعددی به وقایع عاشورا و کربلا داشتند، بیان کرد: مرثیه‌سرایی یکی از سنت‌های شعرا و ادبای این استان بوده و در این حوزه باید از شاعر مشهور «میرزا نورالله عمان سامانی» با لقب تاج‌الشعرا اشاره داشت که منظومه «گنجینه اسرار» را سروده است.
زمانی‌پور افزود: گنجینه اسرار عمان سامانی امروزه همچنان زنده است و براساس آن کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، مقالات و مکتوبات پرشماری نوشته شده و همایش‌های فراوانی برای تبیین این اثر فاخر برگزار شده است. در روزگار حاضر نیز براساس آن شکل نوین موسیقایی مرثیه‌ای و حماسی توسط حسام‌الدین سراج تولیده شده است.
وی با بیان اینکه در ایام گذشته تعزیه‌خوان‌های بزرگی در چهارمحالوبختیاری وجود داشتند که جزو معین‌البکاها در امر تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی بودند، گفت: از جمله این افراد حاج سیدعبدالباقی صولت دهکردی را باید نام برد که از معین‌البکاهای دوران ناصری و مظفری تا زمان پهلوی اول بوده و پیکرش در بوستان ملت شهرکرد مدفون شده است، امروزه نیز مردم استان در کنار مزار این فرد با پخت نذری او را واسطه طلب حاجت می‌کنند.
پیوند عاشورا با زندگی روزمره مردم
وی ادامه داد: وجود امامزادگان واجب‌التعظیم و بقاع متبرکه متعدد از جمله حلیمه و حکیمه خاتون شهرکرد، بی‌بی حاجب‌الحرم دستنا و میرحیدر شاه نقنه سند دیگری از دیرینگی نفوذ فرهنگ اهل بیت(ع) در دل مردمان این مرز و بوم را حکایت می‌کنند.
زمانی‌پور به مراکز و بناهای پرقدمت چهارمحالوبختیاری که دارای رنگ مذهبی و اعتقادی و در پیوند با فرهنگ محرم و عاشورا هستند اشاره کرد و افزود: وجود سقاخانه‌های تاریخی از دیگر نکات قابل تأمل در توجه به فرهنگ عاشورایی است؛ از جمله می‌توان از سقاخانه‌های تاریخی ارباب میرزا شهرکرد و بروجن نام برد که به نام و یاد حضرت عباس(ع) علمدار کربلا نام‌گذاری شده و سند دیگری بر ارادت مردم استان به فرهنگ شیعی هستند.
این پژوهشگر تاریخ و فرهنگ گفت: موقوفات بسیاری در چهارمحالوبختیاری ناظر به مقوله عاشورا، محرم و گرامیداشت شهدای حماسه حسینی وجود دارند. این موقوفات دارای رقبه‌های متنوعی هستند که لازم است درآمد آن‌ها صرف مخارج مربوط به تعزیه‌ها، شبیه‌خوانی و عزاداری‌ها شود که از آن جمله می‌توان موقوفه چالشتر را نام برد.
وی با اشاره به اینکه حسینیه‌ها و مساجد بسیار قدیمی در این استان وجود دارند که با عنوان امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع)، امام سجاد(ع)، حضرت زینب(س) و... بنا شده‌اند و همچنان محوریت تجمع‌های عاشورایی مردم این دیار محسوب می‌شوند، تصریح کرد: از دیرباز ارادت مردم استان به مکتب شیعه دوازده امامی سبب شکل‌گیری آیینها و رسم‌های مختلفی شده که بسیاری از آن‌ها تا امروز تداوم دارند و با شکوه و عظمت خاصی از سوی مردم برگزار می‌شوند.
سنت‌های پاسداشت عاشورا در چهارمحالوبختیاری
پژوهشگر و نویسنده تاریخ برخی آداب و رسوم مردم چهارمحالوبختیاری در پاسداشت حماسه عاشورا را یادآور شد و ادامه داد: محرم در مناطق مختلف استان با سیاه‌پوش کردن مساجد، حسینیه‌ها، بازار و میادین مختلف شهر آغاز می‌شود و در دهه نخست این ماه از هنگام غروب با راه‌اندازی کاروان‌های شبیه‌خوانی و در شب‌ها پس از اقامه نمازهای مغرب و عشاء در تکایای خانگی و رسمی و کوی و بزرن‌ها به شکل مراسم سخنرانی، مرثیه‌سرایی، زنجیرزنی و سینه‌زنی در قالب هیئات در نقاط مختلف این استان برگزار می‌شود.
زمانی‌پور ادامه داد: این برنامه‌ها به شکل تکامل یافته‌تر در قالب شبیه‌خوانی، تعزیه‌خوانی، راه‌اندازی کاروان‌های عزاداری، پخت نذری و سرکشی به مزار گذشتگان از دست رفته و .... از جمله آداب به هم پیوسته‌ای هستند که پیرامون گرامیداشت حماسه عاشورا در استان شکل گرفته و تاکنون نیز ادامه دارند.
وی بیان کرد: در حال حاضر پنج آیین سنتی چهارمحالوبختیاری شامل «فرو بردن علم در قدم‌گاه گرداب بن» و «مراسم آقا سلام» در شهر بن، «مراسم خیمه سوزان و مجلس سور و سوگ حضرت قاسم (ع)» در شهرهای طاقانک و شهرکرد و «آیین چاق چاقو» در شهر سامان به‌عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.
زمانی‌پور اظهار کرد: از دوران صفویه به بعد یکی از آرزوهای مردم استان تشرف به عتبات عالیات بوده و این مردم دریافت پیشوند کربلایی را افتخار بزرگی به شمار می‌آوردند و در کنار توجه به امر مجاور شدن، تحصیل و زندگی در آن سرزمین‌ها نیز رایج بود. حتی برخی مردم این استان به دلیل شدت علاقه خود به امام حسین(ع) و فرهنگ عاشورایی وصیت می‌کردند پس از مرگ پیکر آن‌ها به عتبات عالیات منتقل و در آرامستان‌های شهرهای مقدس کربلا، نجف، سامرا و کاظمین مدفون شوند.
انتهای پیام
