چگونه با نوجوان درباره حجاب گفت‌وگو کنیم
میهمانان حاضر در نشست «راهکارهای انتقال مفهوم حجاب و عفاف به نوجوانان» گفتمان و گفت‌وگوی اثربخش را از راهکارهای انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به نوجوانان عنوان و تأکید کردند: باید فضای گفتمان را برای این قشر فراهم کنیم و سراپا گوش باشیم تا مسائل خود را مطرح کنند.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، همه پدر و مادرها دوست دارند از بهترین داشته هایشان به فرزندانشان بدهند که یکی از داشته‌های مهم، سرمایه عفاف و حجاب است که تأثیر زیادی بر روی تحکیم خانواده دارد اما پرسش اینجاست که انتقال مفهوم حجاب و عفاف به کودکان و نوجوانان چگونه باید باشد تا مؤثر واقع شود.
۲۱ تیرماه مصادف با روز حجاب و عفاف بهانه نشست ایکنا با موضوع «راهکارهای انتقال مفهوم حجاب و عفاف به نوجوانان» با حضور فاطمه امیدی، معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران چهارمحال‌وبختیاری و سیده فاطمه حسینی، نویسنده و پژوهشگر حوزه مشاوره و رئیس سابق اداره مشاوره و روانشناسی اداره‌کل آموزش‌وپرورش چهارمحال وبختیاری بود.
مهربانی؛ حقیقت امر به معروف و نهی از منکر
فاطمه امیدی، معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران چهارمحال‌وبختیاری در این نشست با اشاره به فریضتین الهی امر به معروف و نهی از منکر و با اشاره به اینکه حقیقت این فرائض جز مهربانی و عطوفت نیست، اظهار کرد: متأسفانه امروزه وقتی سخن از امر به معروف و نهی از منکر به میان می‌آید بعضاً مفاهیمی چون خشونت، نگاه از موضع بالا و نظیر اینها در اذهان تداعی می‌شود حال آنکه آمر به معروف و ناهی از منکر در درجه اول به خودش و سپس به اطرافیان خود لطف می‌کند.
وی با ذکر اینکه بانوان محجبه نباید نسبت به حجاب خود غره شده و از موضع بالا به بانوان کم‌حجاب نگاه کنند، ادامه داد: مقام معظم رهبری نیز در بیاناتشان به این موضوع اشاره دارند و در جایی با این مضمون قائلند که چه بسا بانوی ضعیف‌الحجاب ممکن است جایگاهی والا نزد خداوند داشته باشد. به سفارش قرآن در آیه ششم از سوره مبارکه تحریم، «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا» هر انسانی ابتدا باید خود و خانواده خود را از آتش دوزخ نجات دهد و این از ارکان و مراتب اصلی امر به معروف و نهی از منکر است.
امیدی بیان کرد: مرتبه اول امر به معروف و نهی از منکر از جمله در مسئله حجاب و عفاف این است که هر یک از ما نسبت به این مقوله در جامعه بی‌تفاوت نباشیم که متأسفانه این بی‌تفاوتی را گاه در جامعه شاهد هستیم. امر به معروف و نهی از منکر دقیقاً مساوی با مهربانی کردن در حق یکدیگر است، انسان سالم خودخواه نیست و همانطور که منافع مادی و معنوی خودش برایش مهم است، در قبال منافع دیگران نیز حساسیت نشان می‌دهد.
این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: بنده به همان میزان که دغدغه حجاب دختر خودم را دارم، نگران حجاب دیگر دختران جامعه نیز باید باشم و برایم اهمیت داشته باشد.
آثار امر به معروف و نهی از منکر گروهی
امیدی با تأکید بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر همیشه لسانی نیست و گاه حتی در قالب یک نگاه پرمعنا کارکرد آن ایفا می‌شود، اضافه کرد: کار گروهی در حوزه این فریضتین الهی اثرگذاری بیشتری خواهد داشت؛ سرنوشت اعضای جامعه به هم گره خورده است و لذا باید به هر طریق ممکن مراقب یکدیگر باشم، همه آحاد جامعه سوار بریک کشتی هستند و لذا نمی توانند به رفتار یکدیگر بی‌تفاوت باشند.
این مدرس حوزه علمیه خواهران استان با طرح پرسشی مبنی بر میزان پوشش مادر و دختر در خانواده، توضیح داد: همانطور که پوشش کم آسیب‌زاست پوشش بسته نیز در سطح خانواده می‌تواند آسیب باشد، لذا مادر در خانواده متوجه می‌شود که با چه پوششی باید در نظر پسرش ظاهر شود.
امیدی ادامه داد: منطقی نیست که یک مادر قائل به پوشش مناسب در خانه نباشد با این توجیه که پسرش در اجتماع در معرض مشاهده بانوان و دختران کم‌حجاب است؛ بنا نیست چون یک آسیب در بیرون خانه وجود دارد باید در خانه و خانواده نیز بروز و ظهور بیابد مثل این است که بگوییم چون در بیرون خانه ممکن است فرزند در معرض تجربه مصرف مواد مخدر قرار گیرد پس خوب است بستر استفاده از مواد مخدر در خانه برایش فراهم شود.
بهترین راهکار انتقال مفهوم حجاب به نوجوانان
وی گفتمان را یک راهکار بسیار مناسب برای انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به نوجوانان عنوان و تأکید کرد: باید فضای گفتمان را برای این قشر فراهم کنیم و سراپا گوش باشیم تا مسائل و درد دل‌های خود را مطرح کنند. باید اجازه دهیم نوجوانان مشکلات خود را که ریشه در هر علتی داشته باشد، بگویند تا فضای ذهنی آنان دستمان بیاید.
امیدی بیان کرد: باید با سعه صدر گوش دهیم، قرار نیست سلیقه من با یک نوجوان یکی باشد و امام علی(ع) سفارش کردند که «فرزندان خود را متناسب با زمان آینده تربیت کنید نه آنچه در گذشته رخ داده است». امروز عصر رسانه و هوش مصنوعی است و ما باید فرزندان خود را برای چنین فضایی تربیت کنیم.
این مدرس حوزه و دانشگاه با یادآوری اینکه امروز نوجوانان شبهاتی را در ذهن دارند، تصریح کرد: مثلاً دختران می‌پرسند چرا اسلام حجاب را فقط برای زنان واجب کرده است. باید روش گفتمان را با این نوجوانان در پیش بگیریم و یکی از راهکارها بهره‌گیری از سؤالات سقراطی است تا ذهن نوجوان درگیر شود و انتقال مفاهیم بهتر صورت گیرد. گفت‌وگو و پرسشگری سقراطی به ما کمک می‌کند تا بدون آنکه نوجوان را امر و نهی کنیم، ذهن او به سمت مطلوب مدیریت می‌شود تا تأمل کند و به نتیجه برسد.
امیدی با تأکید بر اینکه کودکان و نوجوانان باید تفکر نقادانه را یاد بگیرند تا هر چیزی را به راحتی نپذیرند، افزود: تربیت بنیادی و اصیل، فکر کردن را به کودک و نوجوان یاد می‌دهد و این مهم در هویت‌یابی آنان نیز مؤثر خواهد بود. در خانه و مدرسه باید فضایی را برای نوجوان ایجاد کرد که فکر و اندیشه کند و برای یافتن پاسخ به مطالعه و پژوهش بپردازد.
معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران چهارمحال‌وبختیاری افزود: نوجوان ما باید یاد بگیرد که به عواقب و پیامدهای کارهای خود فکر کند و تصمیم عاقلانه بگیرد. در خصوص حجاب نیز اگر این فضا برای نوجوان ایجاد شود که معایب و مزایای حجاب را با تفکر و مطالعه درک کند و خودش به نتیجه برسد، قطعاً این مفهوم در ذهنش نهادینه خواهد شد. ما باید یاد بگیریم که با نوجوانان خود وارد گفتمان شویم و خیرخواهی خودمان را نیز به آنان ثابت کنیم تا تعامل دوستانه و سازنده شکل بگیرد.
نقش مادران در ایجاد گفتمان حجاب
امیدی نقش مادران را در ایجاد گفتمان در خانواده و جامعه بسیار مهم ارزیابی کرد و افزود: به یاد دارم در برهه‌ای که خانواده‌ها را به استفاده از شیرخشک برای نوزادان تشویق می‌کردند، مادران نقش اصلی را در ترویج این گفتمان داشتند یعنی متولیان بهداشت کاری کردند که موضوع استفاده از شیرخشک به گفتمان مادران در کوچه و محله تبدیل شود لذا از مادران می‌خواستند که دوستان و آشنایان و همکاران خود را برای استفاده از شیرخشک برای نوزادان خود تشویق کنند و همین نقش تعیین‌کننده را در مورد پیشگیری از ازدیاد جمعیت شاهد بودیم.
وی ادامه داد: باید فضایی را ایجاد کرد که مسئله حجاب و عفاف به دغدغه و موضوع گفتمان بانوان تبدیل شود تا خودشان برای این موضوع کاری کنند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه آسیب‌شناسی در حوزه حجاب و عفاف کافی نیست و باید کنش‌گری در این حوزه تقویت شود، بیان کرد: در دهه‌های گذشته، دولت آمریکا بودجه‌هایی را به مؤسسات دینی غیر دولتی اختصاص داد تا در زمینه عفاف در جامعه و چندین نسل از قشر نوجوان کار کنند تا این قشر در آینده عفت‌ورزی کنند.
امیدی با تأکید بر اینکه حجاب و عفاف بخشی از فرهنگ اصیل ایرانی است، توضیح داد: فرهنگ اسلامی نیز بر این باور ایرانیان صحه گذاشت و تأیید کرد و لذا سبک زندگی آمیخته با مفهوم حجاب و عفاف است. مبلغان و مبلغات دینی در زمینه نهادینه‌سازی حجاب و عفاف نقش مهمی دارند به‌ویژه بانوان مبلغ که فضای بهتری را برای کار در این زمینه در جمع بانوان دارند.
بانوان کنش‌گر حجاب و عفاف
وی با تأکید بر اینکه دهه اول محرم و هیئات مذهبی و روضه‌های محلی و خانگی بهترین ظرفیت برای ایجاد گفتمان حجاب و عفاف در جامعه است، توضیح داد: اکنون بهترین فرصت است که مبلغان به تبیین موضوع بپردازند به‌ویژه اینکه اقشار مختلف مردم خاصه بانوان مخاطب این برنامه‌ها هستند و حضور پرشوری دارند. بانوان معتقد و دغدغه‌مند در این محافل فرصت بسیار خوبی برای تبلیغ چهره به چهره پیدا می‌کنند که باید مغتنم دانسته شود.
امیدی با ذکر اینکه مشاوران، روانشناسان و جامعه‌شناسان ظرفیت دیگری برای انتقال مفاهیم حجاب و عفاف به نوجوانان به‌صورت اصولی و مدیریت شده هستند، افزود: این کارشناسان مهارت‌های ارتباط بین فردی و رابطه مؤثر را می‌شناسند و حقیقتاً جا دارد تعامل شبکه تبلیغ با این کارشناسان ایجاد شود تا مبلغان و مبلغات نیز مهارت‌های گفت‌وگو را یاد بگیرند و بتوانند تبلیغ مؤثری داشته باشند، ضمن اینکه کارشناسان و اساتید روانشناسی و مشاوره نیز معارف دینی و مذهبی را فرا بگیرند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ظرفیت بانوان فعال در برخی اصناف نباید مغفول بماند، تأکید کرد: به‌نظرم صنف آرایشگران یک ظرفیت عظیم و چه بسا با کارکرد مؤثرتر از مبلغان باشند که می‌توانند گفتمان حجاب و عفاف را در بانوان مخاطب خود ساری و جاری کنند.
امیدی در پایان تصریح کرد: جا دارد جلسات و برنامه‌های آگاهی‌افزایی برای بانوان فعال در این صنف و دیگر صنوف بازار پیش‌بینی شود و بتوانیم این افراد را همراه کنیم و برای تعمیق فرهنگ حجاب و عفاف و سایر ارزش‌های اسلامی پای کار بیاوریم.
دستور هوشمندانه دین به پدر و مادر
سیده فاطمه حسینی، مشاور و روانشناس با اشاره به اینکه انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به فرزندان خوب است که از کودکی آغاز شود، اظهار کرد: انسان در طفولیت پذیرش بهتری نسبت به نوجوانی دارد زیرا در نوجوانی ممکن است وقت از دست رفته باشد و خوب است این مهم از کودکی آغاز شود؛ کودکان آنچنان بزرگ‌ترهای خود را باور دارند که روانشناسان قائلند حتی پدر و مادر خود را گویی خدا می‌دانند.
وی با ذکر اینکه انسان در کودکی به‌صورت کامل تحت تأثیر پدر و مادر قرار دارد، ادامه داد: لذا توصیه مؤکد و هوشمندانه دین و البته تأکید علم روانشناسان این است که پدر و مادرها رفتار مناسب و سنجیده با کودکان خود داشته باشند. پدر و مادر هر رفتاری که با کودک خود می‌کند درواقع مفهوم خدا را با آن رفتار در وجود کودکش نهادینه می‌سازد.
حسینی با تأکید بر اینکه رفتارهای غیر کلامی اثربخش‌تر از کلام است، توضیح داد: روانشناسان معتقدند که در بهترین شرایط، میزان تأثیرگذاری یک گفت‌گوی اثربخش تنها ۲۷ إلی ۳۰ درصد است در حالی‌که رفتار غیرکلامی ۷۰ تا ۸۰ درصد تأثیرگذاری را بر مخاطبان دارد. کودکی که حجاب مادر را می‌بیند چون او را دوست دارد و در حد اسطوره می‌پرستد، پس ناخودآگاه حجاب را نیز دوست خواهد داشت یعنی این عشق کودک، به تمام فرآیندهای مادر نیز تسری می‌یابد و کودک عاشق حجاب می‌شود.
نویسنده کتاب «ایست، اسفنج نباشید» ادامه داد: این رویه در خصوص مادر باحجاب اما بداخلاق یا سختگیر که مدام دستور می‌دهد و بازخواست می‌کند، نتیجه عکس دارد با این توضیح که کودک به علت داشتن حس منفی به اخلاق مادر، حجاب او را دوست نخواهد داشت. لذا مادران باید در خصوص عمل و رفتارهای غیر کلامی در قبال کودکان به‌ویژه دختر بچه‌های خود دقت بیشتری به خرج دهند.
ویژگی‌های خاص دوران نوجوانی
حسینی با تأکید بر برخی خصوصیات خاص دوره نوجوانی که باعث حساس و مهم بودن این دوره در فرایند رشد و تربیت شد است، توضیح داد: در این دوران، تفکر انسان از حالت عینی خارج می‌شود لذا هر چیزی را با مشاهده صرف یا لمس کردن باور نمی‌کند بلکه انسان قدرت تفکر و استقلال‌طلبی می‌یابد، نوجوان دوست دارد از زیر یوغ بزرگ‌ترها رها شود و کاملاً مستقل و بی‌نیاز از آنان باشد.
وی با تأکید بر اینکه نوجوان به اقتضای سن خود هیچ خطایی را از جانب خودش قبول نداشته و خود را منزه از خطا می‌داند، افزود: نوجوان در این سن قائل است که بسیار مهم بوده و تمام نگاه‌ها و توجهات به سمت اوست و خودش محور و مرکز است. نوجوان همچنین تصور همه‌توانی را دارد و فکر می‌کند از پس همه کارها بر می‌آید.
حسینی بیان کرد: امروز روانشناسان و مشاوران تا حد زیادی در جلسات مشاوره، مراجع خود را امر و نهی نمی‌کنند اما کاری می‌کنند که مخاطب متوجه خیر و صلاح خود بشود و بداند چه چیزی او را به اهدافش می‌رساند یا دور می‌کند. لذا مشاورها تسهیل‌گر هستند یعنی در عین حال که خواسته مراجعان را فراهم می‌کنند اما هیچ‌گاه مستقیماً به جای مراجع تصمیم نمی‌گیرند. جا دارد دانش مصاحبه مشاوره و روانشناسی یا به کلام ساده‌تر، گفت‌گوی اثربخش به پدر و مادرها انتقال داده شود.
گفت‌وگوی اثربخش با نوجوان برای انتقال ارزش‌ها
وی با تأکید بر اینکه پیشنهاد خاص بنده برای انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به نوجوانان داشتن یک گفت‌گوی اثربخش است، توضیح داد: پدر و مادرها حتماً باید ویژگی‌های نوجوانان را بشناسند و با احترام به این ویژگی‌ها، پا به پای آنها همفکر و همراه باشند. با این فرآیند می‌توان نوجوان را در خصوص حجاب مجاب کرد.
حسینی با بیان اینکه حجاب و عفاف بخشی از قانون و هنجار جامعه ایرانی است، افزود : مردم دنیا همواره تلاش دارند تا به هنجارها احترام بگذارند که در این راستا برخی سازمان‌ها و نهادهای عمدتاً مذهبی به‌صورت پنهانی و نهفته هنجارها را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند. لذا ما نیز باید هنجارها را بشناسیم و رعایت کنیم و در این راستا امکاناتی همچون مساجد، امامزادگان یا هیئات مذهبی، محافل دینی و نظیر اینها در دسترس داریم که ارزش‌ها را به آیندگان منتقل می‌کنند لذا این مجموعه‌ها باید مجهز به دانش روز و علوم مختلف از جمله روانشناسی باشند تا مدیریت بهتری بر این رسالت داشته باشند.
این مشاور و روانشناس با تصریح اینکه نظام بهداشت و درمان با قوت و قدرت در راستای ارتقای نظام سلامت جامعه کار می‌کند، بیان کرد: امروز مصادیق این مهم را می‌بینیم و کاملاً مشخص است که در خصوص جسم افراد جامعه اتفاقات خوبی شکل گرفته و الگوهای قوی داریم؛ همین فرآیند خوب و منظم باید در مورد سلامت روان جامعه نیز حکمفرما باشد و کاش می‌شد این نظم و انضباط را در حیطه روح و روان نیز شاهد بودیم.
حسینی بیان کرد: در خصوص دریافت مشاوره‌ها و درمان‌های روانشناختی، بسیاری از افراد جامعه قائلند که این امر یک مقوله تشریفاتی و غیر ضروری است، در حالی که حقیقتاً یک ضرورت است.
متولی برای «هویت» نداریم
این نویسنده و پژوهشگر «هویت» را یکی از مسائل بسیار مهم که از آن غافل ماندیم دانست و توضیح داد: هویت‌بخشی در خانواده و جامعه اتفاق می‌افتد بی‌آنکه برای آن برنامه و هدفی مشخص داشته باشیم زیرا نمی‌دانیم که یک هویت سالم چه مزایایی دارد و هویت اگر به چالش کشیده شود، چه مشکلاتی را به بار خواهد آورد. حداقل ۵ بیماری هویتی در دنیا شناخته شده است و همانطور که راجع به اختلالات روانشناختی تخقیقات مبسوطی انجام گرفته است، راجع به اختلالات هویتی نیز از سوی جامعه روانشناسی دنیا مطالعات فراوانی انجام می‌گیرد.
حسینی با تأکید بر اینکه در خصوص هویت از دوران کودکی باید کار کنیم و آموزش‌هایی انتقال یابد، اضافه کرد: باید به شدت از رفتارهایی که باعث القای هویت غلط در کودکان می‌شود پرهیز کرد و باید به خانواده‌ها بگوییم که هر کودک در هر سنی مسائل خاصی دارد که باید مورد دقت قرار گیرد. این کاملاً غلط است که مثلاً برای رفتن به میهمانی یا عروسی کودک پنج ساله را آرایش یا لباس‌هایی که مناسب سنش نیست بر تنش کنیم.
وی بیان کرد: این قبیل رفتارها اثرات عمیقی بر کودکان می‌گذارد، روانشناسان می‌گویند یک فرد اگر در کودکی حتی یک‌بار لباس جنس مخالف را بر تن کند چنان اثر عمیقی ممکن است داشته باشد که در جوانی و بزرگسالی دچار اختلالات هویتی جدی شود. گاهی مشاهده می‌کنیم یک بانوی ۲۰ ساله لباس‌های کودک پنج ساله را بر تن می‌کند که این قبیل اختلالات هویتی ریشه در کودکی دارند.
رئیس اسبق اداره مشاوره و روانشناسی اداره‌کل آموزش‌وپرورش چهارمحال و بختیاری با یادآوری اینکه هنوز هیچ مجموعه‌ای عهده‌دار و متولی مبحث مهم هویت نشده است، افزود: گاهی کارهای تصادفی از سوی خانواده‌های دغدغه‌مند اتفاق می‌افتد اما نظام‌مند نیستند، باید مراقبت بالایی صورت گیرد یعنی همانطور که سلامت جسم کودکان با دقت پیگیری می‌شود باید روح و روان و هویت آنان نیز حفاظت شود. در این راستا، پایش‌های روانشناختی از سوی سازمان‌های متولی بسیار موضوعیت دارد و باید جدی گرفته شود.
حسینی با طرح این پرسش که در حال حاضر و در وضعیت موجود که سازمانی متولی مسئله هویت نیست چه باید کرد؟ گفت: برپایی برنامه‌ها و نشست‌های آگاهی‌بخش نظیر کاری که امروز ایکنا برای برپایی این نشست انجام داده است یکی از اقداماتی است که باید انجام گیرد تا سطح آگاهی و دانش خانواده‌ها افزایش یابد. باید به مردم در خصوص اهمیت بالای هویت گفته شود تا سطح سلامت روان و در نتیجه، رضایت عمومی در جامعه ارتقا یابد.
پیوند پوشش و هویت
وی با تأکید بر اینکه پوشش یکی از موضوعات مهمی است که هویت ما را تحت تأثیر قرار داده و آن‌را شکل می‌دهد، اظهار کرد: اگر مقالات معتبر روانشناختی دنیا با موضوع پوشش و حجاب را مطالعه کنید شگفت‌زده خواهید شد. مثلاً مقاله‌ای خواندم که دستورالعمل پوشش بانوان در یک کارخانه را تجویز کرده بود و یکی از دستورالعمل‌ها این بود که زنان کارگر لباسی نپوشند که پوست بدنشان پیدا باشد زیرا پایش‌ها نشان داده بود اگر زنان کارگر لباس بدن‌نما بپوشند، بازدهی کارخانه به‌طور معناداری پایین می‌آید.
حسینی ادامه داد: قاعدتاً در یک کارخانه همه اعضا دارند برای یک هدف واحد یعنی تولید محصول و کسب سود و درآمد با هم کار می‌کنند لذا دستورالعمل‌ها را دنبال کرده و کاری نمی‌کنند که ذره‌ای در دستیابی به این هدف خدشه وارد شود یا همکاران خود را با رفتار خود دچار مشکل و زحمت نمی‌کنند؛ همین خیرخواهی باید در سطح گسترده جامعه نیز موضوعیت داشته باشد یعنی بانوان با عدم رعایت حجاب نباید بهره‌وری جامعه را کاهش دهند.
وی با تصریح اینکه بدحجابی یا بی‌حجابی بانوان یک رفتار خشن و بی‌رحمانه است اما این خشونت برای افراد جامعه به‌ویژه کودکان و نوجوانان تبیین و روشنگری نشده است، توضیح داد: اطلاع‌رسانی و آگاهی‌افزایی یکی از بهترین کارها برای مقابله با ناهنجاری‌ها است و یکی از کارها که پیشنهاد می‌کنیم الگو گرفتن از فرآیند مشاوره است که «مصاحبه انگیزشی» یکی از این فرآیندهاست.
مصاحبه انگیزشی برای تغییر نگرش درباره حجاب
این مشاور و روانشناس افزود: یکی از مطالعات ناظر به مصاحبه انگیزشی مربوط به افراد میگسار بوده است با این توضیح که مصاحبه‌گران در خیابان به سراغ افراد میگسار رفتند و از آنها خواهش کردند که این رفتار خود را ترک کنند و این به‌صورت یک جریان و فرآیند اتفاق افتاد و در مواردی باعث ترک در برخی افراد شد. همین الگوی مصاحبه انگیزشی را می‌توان برای تغییر نگرش افراد بدحجاب نیز می‌توان به کار برد.
حسینی اظهار کرد: روش ورود به گفت‌وگو با نوجوان برای موضوع حجاب و عفاف این است که ابتدا به او بگوییم آیا اجازه می‌دهی یک گفت‌وگو در بهترین شرایط داشته باشیم که قاعدتاً نوجوان هم می‌پذیرد، بعد به او می‌گوییم دانشمندانی در دنیا هستند که کارشان پژوهش است و زحمت می‌کشند تا به حقیقت دست یابند. خوب است ما نیز مثل یک پژوهشگر به موضوع حجاب نگاه کنیم یعنی تلاش شود تا قضاوت‌های شخصی را به وارد مسئله نکنیم.
وی ادامه داد: مثلاً محققی که در حوزه کشاورزی تحقیق می‌کند بذرهایی را در یک محیط آزمایشگاهی می‌کارد و در شرایط خاصی پرورش می‌دهد و در ادامه نتیجه کار را بر طبق سلیقه یا خواسته خود قضاوت نمی‌کند بلکه مشاهدات را در نظر می‌گیرد و گزارش می‌کند و به نتیجه‌گیری می‌رسد.
حسینی با تأکید بر اینکه در مسئله حجاب و عفاف گاهی فرآیندی متفاوت از یک پژوهشگر را طی می‌کنند، تصریح کرد: مثلاً کسی که اعتقاد به حجاب ندارد بی‌آنکه مطالعه یا پژوهشی انجام داده باشد حجاب را قضاوت و آن‌را رد می‌کند. لذا در مواجهه با این نوجوان باید از او بخواهیم مانند یک دانشمند به تحقیق و پژوهش بپردازد نه آنکه بدون آگاهی کل مسئله را قضاوت کند.
یک الگوی کاربردی برای انتقال مفهوم حجاب به نوجوان
وی افزود: اول باید ببینیم حجاب به چه معناست و این را باید به نوجوان بگوییم که نه فقط دین اسلام بلکه هر گروه و مجموعه‌ای از مذاهب و ملل مختلف ضوابط خاصی در خصوص پوشش دارند. دین هوشمند اسلام نیز دستورات خاصی برای پوشش مسلمان در هر جمع دارد یعنی پوشش یک بانو در خانواده متفاوت از پوشش در بیرون از خانه است.
این مشاور و روانشناس با تأکید بر اینکه بر طبق نظر روانشناسان پوشش ناهنجار یا آرایش یک اعتماد به نفس «کاذب» را در فرد ایجاد می‌کند، گفت: این اعتماد به نفس کاذب انسان را وسوسه می‌کند که به رفتار غلط و خارج از هنجار خود ادامه دهد، این مفهوم را به‌راحتی می‌توان به نوجوانان انتقال داد.
حسینی افزود: بانویی که بدون روی آوردن به کم‌حجابی یا آرایش مفرط خودش را دارای ارزش می‌داند قطعاً نیازی به هنجارشکنی و آرایش هم برای ارزش‌بخشی به خود احساس نمی‌کند زیرا قائل است بدون آرایش و با حجاب هم زیباست. تحقیقی در غرب نشان داد که میزان آرایش غلیظ مجریان برنامه‌های تلویزیونی با خودکشی کودکان ارتباط مستقیم دارد زیرا این کودکان با مشاهده زیبایی مفرط مجریان و حس نارضایتی از چهره خود دچار افسردگی و اقدام به خودکشی شده بودند.
این پژوهشگر و نویسنده با تأکید بر اینکه اعتماد به نفسی که توسط آرایش و حجاب ناهنجار به انسان دست می‌دهد کاذب است، افزود: زیرا فرد به وسیله لباس احساس می‌کند که زیبا و توانمند است، می‌تواند حرف بزند و دیده شود. اما فردی که بدون نیاز به لباس یا آرایش خاص احساس توانمندی کند و مهارت حرف زدن خوبی داشته باشد یا بتواند رابطه بین فردی خوبی ایجاد کند، دارای اعتماد به نفس واقعی است که هیچ عاملی باعث زایل شدن آن نخواهد شد.
این مشاور و روانشناس حوزه مدرسه با اشاره به اینکه در خصوص این اعتماد به نفس کاذب و واقعی با نوجوانان باید گفت‌وگو کنیم، توضیح داد: گاهی وقتی از نوجوانی در خصوص چرایی رعایت نکردن حجاب می‌پرسم قائل است که با حجاب زشت می‌شوم، به او می‌گویم آیا حاضر است با وجود داشتن حجاب و احساس زشتی در جمع دوستانش قرار بگیرد و طاقت بیاورد بی‌آنکه اعتماد به نفسش مخدوش شود؟ سپس به او تأکید می‌کنم اگر بتوانی بدون آنکه خجالت بکشی در آن جمع بمانی بدان که انسان قدرتمندی هستی. اما اگر برای راحت شدن از این فضا حجابت را برداری، قدرت و توانی نداری.
افزایش تاب‌آوری نوجوان برای حفظ حجاب
حسینی تأکید کرد: کسانی که در زمینه فرهنگ مسئولیت دارند، پدر و مادرها، معلمان، اساتید حوزه و دانشگاه و ... باید به مطالعه مزایای حجاب پرداخته و نتایج آن را به اطلاع جامعه مخاطب خود برسانند.
این مشاور و روانشناس گفت: باید به نوجوان بگوییم حتی اگر نگران است که با حجاب زیبایی او مخدوش شود فاجعه نشده است بلکه می‌تواند نگران باشد اما در عین حال طاقت بیاورد و اعتماد به نفسش مخدوش نشود، در این راستا تاب‌آوری فرد باید تقویت شود و نخواهد که سریعاً خود را از سر این خجالت نجات دهد و به بی‌حجابی روی آورد.
وی افزود: از نوجوان بخواهیم مانند یک دانشمند که هیچ موضع شخصی در قبال مسائل ندارد بلکه بر طبق مشاهدات و پژوهش‌های خود آزادانه قضاوت می‌کند، به مقوله حجاب نگاه کند، بی‌طرفانه مزایا و معایب آن‌را بشناسند و با مطالعه و تحقیق به پذیرش یا عدم پذیرش حجاب برسند. گام بعدی این است که مختصات دین اسلام در خصوص حجاب را به نوجوان یادآوری کنیم و متذکر شویم که او دیندار است لذا دستورالعمل حجاب را نیز می‌پذیرد.
حسینی خلأ کارهای قوی و تأثیرگذار دینی در حوزه کودک را یادآور شد و توضیح داد: اگر تحقیق کنید متوجه خواهید شد که بیش از هزار کتاب داستان کودک بر مبنای انجیل نوشته شده و پرسش اینجاست که ما برای انتقال مفاهیم نورانی قرآن کریم به کودکان چه کردیم؟ اگر ادعا داریم دیندار هستیم و معتقدیم اسلام یک دین هوشمند است پس باید با پژوهش و مطالعه و تفکر، برای آن استدلال بیاوریم و در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دهیم.
وی برخی الگوها و تجربه‌های جاری در ذهن جمعی جامعه را یادآور شد و توضیح داد: خوب است از برخی تجربه‌های موجود درس بگیریم، مثلاً دور ریختن نایلون و پلاستیک در طبیعت یکی از مسائل و ناهنجاری‌های اجتماعی است که آسیب‌های فراوانی را به طبیعت و پوسته زمین وارد ساخته است. پژوهش‌ها نشان داد که بازگشت این زباله‌ها به چرخه طبیعت بسیار زمان‌بر خواهد بود.
از بی‌حجابی تا نابودی بنیان خانواده
حسینی ادامه داد: قطعاً ارزش یک انسان از پوسته زمین بیشتر است و باید برای طبیعت و روح روان خودمان ارزش قائل باشیم، وقتی یک بانوی کم‌حجاب در جامعه رفت و آمد می‌کند آسیب‌‌هایی را به روح و روان افراد وارد می‌کند. دستورات اسلام برای ساحت‌های مختلف زندگی حقیقتاً هوشمندانه است از جمله اینکه حتی در مورد نیازهای افراد مستضعف راهکار و دستور دارد و انفاق و مواسات را مورد تأکید قرار می‌دهد، همچنین میزان معلومی از اموال افراد متمکن متعلق به محرومان و نیازمندان است.
وی با یادآوری اینکه همین دقت را اسلام در مورد روح و روان از جمله تأکید فراوانی بر بنیان خانواده دارد، اظهار کرد: روانشناسان نیز قائلند که کانون خانواده بهترین مکان برای آرامش‌جویی و امنیت خاطر است. دستورات اسلام راهکاری برای افزایش کارکرد خانواده و لذت و نشاط بیشتر اعضا در این مأمن گرم است که حجاب و عفاف یکی از مصادیق دستورات اسلام برای تقویت بنیان خانواده به‌‌شمار می‌رود.
حسینی با تأکید بر اینکه بسیاری از بانوان کم‌حجاب از میزان آسیبی که به بنیان خانواده‌ها وارد می‌کنند آگاه نیستند، بیان کرد: قطعاً اگر آنان از این آسیب‌ها مطلع شوند به رفتار خود ادامه نمی‌دهند، آنان از این نکته غافلند که با لباس یا آرایش خاص خود چراغ مقایسه را در ذهن مردان روشن می‌کنند که با همسر خود مقایسه کنند و زندگی زناشویی رو به سردی می‌رود.
وی تأکید کرد: هیچ بانویی حاضر نیست که زندگی زناشویی بانویی دیگر به واسطه رفتار او دچار سردی شود، لذا بسیاری از مشکلات خانواده‌ها ریشه در همین حجاب دارد. اسلام با همان دقتی که به فکر نیازمندان جامعه بوده برای مستضعفان عاطفی نیز راهکار اندیشیده است. مبادا بانویی که تمام عشق و امید خود را صرف همسرش کرده است، توسط بانویی دیگر که حجاب خاصی دارد در ذهن همسرش ترور شود و این آقا حتی برای لحظه‌ای به واسطه مشاهده زیبایی یک زن دیگر، از همسرش دلسرد شود.
حسینی در پایان با تأکید بر اینکه حجاب راهکاری برای مراقبت مسئولانه از بنیان خانواده و جامعه است، گفت: باید به این فکر کنیم که هر نگاه نامحرم به ما به واسطه پوشش و حجاب ضعیف، باعث خواهد شد طبیعت وجودی افراد خشک شود. اگر در جامعه اسلامی حجاب وجود نداشته باشد، افراد جامعه چشم‌چران و هوسباز خواهند شد و بی‌تقوایی در جامعه موج می‌زند؛ بتدریج مردان در قبال زنان سرد و بی‌تفاوت خواهند شد و بنیان خانواده نابود می‌شود.
تهیه و تنظیم: خدیجه نادری
انتهای پیام
