طلبه چگونه می‌تواند خدمتگزار اسلام باشد
قائم‌مقام مرکز تخصصی امام خامنه‌ای با طرح این پرسش که یک طلبه چگونه می‌تواند خدمتگزار اسلام باشد، گفت: برای پاسخ به این پرسش مهم باید دید خداوند متعال، رسول خدا و اهل‌بیت(ع) برای یک انسان موفق و به‌ویژه علما چه شاخصه‌هایی را بر شمرده‌اند که علم، تهذیب، بصیرت، مهارت و مجاهدت به‌عنوان بایسته‌های موفقیت روحانی و طلبه مطرح هستند.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالله کیوانی، قائم‌مقام مرکز تخصصی امام خامنه‌ای روز گذشته، هشتم مردادماه در جمع طلاب کارگاه دانش‌افزایی نخبگان ادبیات عرب حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری با طرح این پرسش که یک طلبه چگونه می‌تواند خدمتگزار اسلام باشد؟ اظهار کرد: برای پاسخ به این پرسش مهم باید دید خداوند متعال، رسول خدا و اهل‌بیت(ع) برای یک انسان موفق و به‌ویژه علما چه شاخصه‌هایی را بر شمرده‌اند.
وی با اشاره به حدیثی از امام صادق(ع) که فرمودند: «إنَّ العُلَماءَ وَرَثَةُ الأَنبِياءِ»، ادامه داد: کسی که وارث انبیاء است پیداست که کار پیامبری می‌کند و به‌نظر می‌رسد کسی که باید شبیه پيامبران باشد، لازم است پنج خصوصيت را دارا باشد؛ اولین خصوصيت علما عالم بودن یا به تعبیر حوزویان، مُلا بودن است.
این استاد اخلاق حوزه علمیه قم افزود: یک مسلمان در معرفی پیامبر(ص) ایشان را عالم‌ترین و دانشمندترین انسان عالَم از اول تا آخر حیات بشر خواهد خواند و هیچ‌کسی را عالم‌تر از پیامبر(ص) نمی‌توانیم پیدا کنيم. اما از نظر خداوند علم آنقدر برای انسان‌ها ارزشمند است که در قرآن کریم به عالم‌ترین موجود عالم می‌فرماید: «وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا» (طه/114)، یعنی علم از من بخواه.
کیوانی اولین شاخص انسان‌های موفق در عالم را علم دانست و توضیح داد: طبعاً کسانی که بخواهند خود را شبیه به پیامبر(ص) کنند، این شاخص باید مضاعف و پررنگ باشد و لذا ملا بودن اولین شاخصه طلبگی است؛ تمام شکوفایی و موفقیت‌های عالم به دست عالمان و تمامی تخریب‌ها، ظلم‌ها و جنگ‌ها و فسادها نیز به دست دانشمندان دنیا رقم خورده است.
شاخصه‌های موفقیت طلبه
وی افزود: در رأس نظام‌های طاغوتی حاکمانی که قرار داشتند یا آنان که در مقام تقابل با انبیای الهی بر می‌آمدند انسان‌های بدون علم نبودند بلکه عالم و دانشمند بودند اما تفاوتشان با بقیه عالمان و دانشمندان این بود که علم آنها نافع نبود. در سوره مبارکه شمس، خداوند بعد از ۱۱ قسم می‌فرمايد: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا»؛ بنابراین ملای مهذب بسیار موضوعیت دارد و ملا کاری جز تهذیب ندارد.
کیوانی با تصریح اینکه مهذب بودن ملا کفایت نمی‌کند و از گردنه‌ها عبورش نمی‌دهد، گفت: چه بسیار بزرگانی که هم عالم و هم مهذب بودند اما متوقف شدند و وقتی این توقفشان آشکار شد که کار از کار گذشته بود، لذا تعبیر «دشمن‌شناسی» یا «بصیرت» در اینجا موضوعیت پیدا می‌کند.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: امیرالمؤمنین(ع) معیار حقانیت عالم هستند و این جای هیچ تردیدی ندارد و هر کسی با علی(ع) مخالف است باید در طهارت نسل یا طهارت تغذیه او شک داشت اما در زمان حیات ایشان، کسی بود که به محضر حضرت رسید و می‌گفت که من مردد هستم آیا حق با تو یا با معاویه است بنابراین اجازه بدهید در جایی دیگر مأموریت خودم را انجام دهم، این فرد در محل مأموریتش پیوسته اهل نماز شب و روزه و تهذیب نفس بود اما نمازی که انسان را در کنار علی بن ابیطالب قرار ندهد، تعالی‌بخش نیست یعنی اگر با ولی جامعه نباشی فرقی نمی‌کند که در صف نماز یا صف شراب باشی.
قائم‌مقام مرکز تخصصی امام خامنه‌ای با تأکید بر اینکه ملای مهذب بصیر به‌تنهایی کفایت نمی‌کند، گفت: اگر به انسان وظیفه‌ای محول کنند که آن فرد عالم و مهذب و اهل بصیرت باشد اما شیوه انجام کار را بلد نباشد، طبعاً نمی‌تواند در آن کار توفیق یابد؛ برای انجام هر کاری باید مهارت آن را داشته باشیم و مصداق بارز آن شهید تهرانی‌مقدم است که هم عالم بود، هم تهذیب نفس و بصیرت داشت و هم مهارتی دایر بر ساخت موشک داشت که در چشم ولی جامعه عزیزش کرد و دشمن در مقابلش به عجز و زبونی افتاد.
کیوانی با اشاره به منویات اخیر مقام معظم رهبری ناظر بر تبلیغ، افزود: ایشان می‌فرمایند: مبلغان به مبانی دشمن حمله کنند و رویکردشان تهاجمی باشد و نه تدافعی و برای دستیابی به این مهم، مبلغ باید کسب مهارت کند یعنی مهارت داشته باشد تا مبانی دشمن را بشناسد و روش‌های تهاجم به مبانی را بلد باشد و اقدام کند.
وی خصوصیت دیگری از علما و روحانیون یعنی شجاعت را یادآور شد و توضیح داد: ملای مهذب، بصیر و ماهر نيازمند یک ویژگی مهم و مغفول دیگر است تا در کارش موفق باشد، اگر روحانی و یا هر انسانی در کارش مجاهد و شجاع نباشد، نمی‌تواند ابتکار عمل را به دست بگیرد و اقدام لازم را داشته باشد زیرا ترسو و بزدل و تنبل است. غیرمجاهد نمی‌تواند اختراع و اکتشاف کند؛ در جبهه کفر نیز آنانی اهل ابتکار و اختراعند که جرئت و مجاهده دارند.
کیوانی ادامه داد: تفاوت امام خمینی(ره) با دیگر رهبران در همین مجاهدت بود، زمانی که خیل مردم و جوانان در اوایل انقلاب شهید می‌شدند از امام(ره) پرسیده شد که جواب این خون‌ها را چه کسی می‌دهد؟ ایشان پاسخ دادند جواب این خون‌ها را همان کسی خواهد داد که جواب خون حضرت سیدالشهدا(ع) را داد و این حاکی از جسارت و جرئت و شجاعت ایشان بود. اگر در تمامی مراحل انقلاب حتی یکبار ایشان ترس به دل راه داده بودند، اهداف انقلاب حاصل نمی‌شد.
ویژگی‌هایی مطالعه لذت‌آفرین
وی با طرح این پرسش که علم، تهذیب، بصیرت، مهارت و مجاهدت به‌عنوان بایسته‌های موفقیت روحانی و طلبه چگونه حاصل می‌شود؟ گفت: در حیطه کسب علم بگویم قاعده این است که انسان در زمینه مطالعه باید لذت‌محور باشد یعنی از خواندن لذت ببرد و در این صورت انسان خسته و متوقف نمی‌شود. لذت‌محوری یک اصل عقلانی است که توسط بسياری از علما و بزرگان به آن پرداخته شده است.
کیوانی ادامه داد: لذت‌ها طبقه‌بندی شده هستند و لذت معنوی در رأس قرار دارد، کسی که در محضر خداوند متعال ساعت‌ها می‌نشیند و مناجات می‌کند، حتماً از مناجات لذت می‌برد و الا زود خسته می‌شد و دست از مناجات می‌کشید. مدل موفقیت در ملا شدن، در پناه مطالعه لذت‌محور حاصل می‌شود.
وی با بیان اینکه مطالعه لذت‌آفرین پنج خصوصيت دارد، تصریح کرد: کلان‌نگری، درگیری عملی، متن‌محوری، ارتباط دائمی و تفکر از ویژگی‌های مطالعه لذت‌بخش است و در وادی طلبگی هر کسی ادبیاتش قوی باشد، عمرش و علمش برکت است زیرا قادر خواهد بود متون سنگین و عمیق را زود فهم و درک کند.
این استاد اخلاق حوزه علمیه قم افزود: کلان‌نگری و کلی‌نگری در مطالعه یعنی آنکه از مطالعه کلی به جزئیات برسیم و انسان کل مطلب را با مطالعه در دست بگیرد، درست مانند فردی که با بالگرد کل نقشه یک شهر را احصا می‌کند و یاد می‌گیرد و بنابراین اشراف کامل بر نشانی‌ها و نقشه کلان آن شهر پیدا می‌کند و هر نشانی که از آن شهر از او بخواهند با توجه به نگاه کلانش به نقشه شهر، به راحتی آن را خواهد یافت.
کیوانی با اشاره به اینکه کتاب‌های «بداية الحکمه» و «نهاية الحکمه علامه طباطبایی» بی‌آنکه آیه‌ای از قرآن در آن باشد سراسر در باب عقلانیت و استدلال قرآنی است، گفت: انسان از هر کدام از این دو کتاب که سیر می‌کند در نهایت به یک مقصد می‌رسد یا مرحوم علامه حسن‌زاده قائل بود که القرآن و البرهان و العرفان واحد، یعنی چه از قرآن چه از شیوه عرفانی و چه از برهان حرکت کنیم در نهایت به مقصد می‌رسیم. کتاب «نهاية الحکمه علامه طباطبایی» ۱۲ مرحله دارد که مرحله اول آن مباحث عام فلسفه و مرحله دوازدهم مربوط به واجب‌الوجود است و ۱۰ مرحله دوم تا یازدهم نیز ناظر بر تقسیمات است و انسان با مطالعه کتاب در یک سیر عقلانی کلان‌نگر به مقصد می‌رسد.
وی تمرین عملی را ویژگی دوم مطالعه لذت‌بخش دانست و اظهار کرد: انسان باید در کنار مطالعه کتاب در وادی تمرین عملی نیز قرار گیرد و در باب ادبیات عرب نیز طلبه باید درگیر «متن» شود و به ترکیب و تجزیه متن بپردازد و اجزای جمله را بشناسد. تفکر و تأمل در خصوص مطالب مطالعه شده بسیار مؤثر و ضروری است و باعث تعمیق مطالب می‌شود.
