از نظر قرآن باید آمران به معروف عادل باشند + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس حوزه علمیه قم، روز گذشته 15 آذرماه، در مدرسه فیضیه برگزار شد.

عباسی خراسانی در این جلسه به تبیین آیات 21 و 22 سوره آل عمران پرداخت. خداوند متعال در این آیات می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ أُولَئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ»

ترجمه: كسانى كه به آيات خدا كفر مى‌‏ورزند و پيامبران را به ناحق مى‌كشند و دادگستران را به قتل مى‌رسانند آنان را از عذابى دردناك خبر ده آنان كسانى‏‌اند كه در [اين] دنيا و [در سراى] آخرت اعمالشان به هدر رفته و براى آنان هيچ ياورى نيست.

متن این جلسه را در ادامه می‌خوانید؛

در بحث مراتب امر به معروف و نهی از منکر بودیم. عرض شد در فقه اصغر عدالت برای آمر به معروف و ناهی از منکر شرط نیست ولی در فقه اکبر و آیات شریفه قرآن کسی که آمر به معروف است قطعا خودش باید دارای عدالت باشد.

در مراتب امر به معروف گفتیم مرتبه نخست این است که انسان از خودش شروع کند و نفس خود را در مرحله‌ای قرار دهد که آن را امر و نهی کند. به عبارت بهتر نفس خود را مورد خطاب و محاسبه و مراقبه قرار دهد. این اولین مرحله است. از نظر قرآن، این گناه کبیره است که کسی به کسی چیزی بگوید ولی خودش آن را انجام ندهد.

مراحل پنجگانه امر به معروف

مرحله دوم این است که ما از اهل و مانوسین خودمان غفلت نکنیم. آیه قرآن می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا». در مرحله سوم باید اقربین خودمان را هم بی‌نصیب نگذاریم و مراقب آنها باشیم: «وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ». رسول مکرم اسلام(ص) انذار را از عشیره و اقربای خودشان شروع کردند. مرحله چهارم این است که ما دایره امر به معروف و و نهی از منکر را بازتر کنیم و سراغ دیگران هم برویم: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». می‌شود از این آیه استفاده کرد که ما مامور به ایجاد تشکیلاتی برای امر به معروف و نهی از منکر هستیم. ما از آیه این معنا را استفاده می‌کنیم و معتقدیم در بعضی از زمان‌ها مامور هستیم افرادی را برای این جهت جمع کنیم و جمعیتی تشکیل دهیم.

یک مسئله در بحث امر به معروف و نهی از منکر این است که آیا امر به معروف و نهی از منکر از آن همه است؟ آیا واجب تعیینی است یا واجب تخییری است یا واجب کفایی است؟ اگر یک عده امر کردند، تکلیف از دیگران ساقط می‌شود. از این جهت که امر به معروف واجب همگانی است و همه باید انجام دهند هیچ شک و تردیدی نیست. طبق این آیه اگر ما انجمنی و تشکیلاتی برای این کارها تشکیل دهیم منافاتی با کلیت امر ندارد. این هم یک مرحله دیگر است که مرحله فراخوانی دیگران به امر به معروف است.

مرحله بعدی این است که ما باید دولت آمر به معروف تشکیل دهیم: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم نماز برپا مى‌دارند و زكات مى‏‌دهند و به كارهاى پسنديده وامى‌دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‌دارند و فرجام همه كارها از آن خداست». واجبات الهی جزء بالاترین مصادیق معروف هستند و محرمات بالاترین مصادیق منکر هستند. در اینجا چند واجب نام برده شده که البته اینها تخصیص نیست بلکه تمثیل است. مورد اول نماز است که نماد عبادت است، زکات نماد مسائل اقتصادی است، امر به معروف و نهی از منکر نماد مسائل اجتماعی و سیاسی است.

دو وظیفه تشکیلات امر به معروف

مراتب امر به معروف اینگونه باید پیش برود. اسلام منحصر به یک زمان نیست، زمان تغییر می‌کند ولی اصول اسلامی همیشگی است. پس ما اول باید از خودمان شروع کنیم، لذا آمر به معروف و ناهی از منکر به لحاظ قرآن باید عادل باشد، در مرحله دوم باید خانواده را دعوت کند، در مرحله سوم نزدیکان را دعوت کند. در مرحله چهارم جامعه و در مرحله پنجم دولت آمر به معروف تشکیل شود. همچنین باید گروه‌هایی خاص تشکیل شود که وظیفه‌شان نظارت بر امر به معروف باشدف هم نظارت بر موضوع‌شناسی که چه مسائلی را مورد امر قرار دهند چون نمی‌توانیم نسبت به هر موضوعی ورود پیدا کنیم و موضوعات به لحاظ زمان متغیر است. اصل امر به معروف ثابت است ولی موضوعاتش متغیر است. همچنین باید افراد خوبی این کار را مدیریت کنند چون اولین شرطش این است خود شخص عامل به معروف باشد.

الآن بحث حجاب، بحث روز است. حجاب یک معروف بسیار اصیلی است که خیلی از معروف‌های دیگر را نگه می‌دارد و حجاب به معنای پوششی است که دیگران از زن هرزگی و بی‌اصالتی را استفاده نکنند. ما زن را به عنوان محور خانواده مطرح می‌کنیم ولی دیگران زن را به عنوان محور شهوت مطرح می‌کنند. ما زن را محور عقلانیت می‌دانیم ولی آنها محور ارضای غرائز جنسی می‌دانند. لذا حجاب را اولا باید از فرد شروع کنیم، بعد از اهل شروع کنیم، بعد دامنه آن را گسترده کنیم و بعد در سطح دولتی پیگیری کنیم.